SUʻESUʻEGA 21
Po o E Talisapaia Meaalofa Mai i le Atua?
“E tele lava mea ua e faia, Ieova e, loʻu Atua, e oo lava i au galuega ofoofogia ma ou manatunatuga iā i matou.”—SALA. 40:5.
PESE 5 Galuega Ofoofogia a le Atua
AOTELEGA *
1-2. E tusa ai ma le Salamo 40:5, o ā meaalofa ua foaʻi mai e Ieova mo i tatou, ma aiseā o le a tatou talanoaina ai na mea?
O IEOVA o le Atua e aaomafola. Seʻi mafaufau i nisi o meaalofa ua ia foaʻi mai mo i tatou: o lo tatou lalolagi matagofie, o o tatou faiʻai e ofoofogia lona foafoaina, ma lana Afioga tautele le Tusi Paia. E ala i nei meaalofa, ua tuuina mai ai e Ieova se lalolagi matagofie e tatou te nonofo ai, ua tuuina mai le tomai e mafaufau ma fesootaʻi ai, ma ua ia taliina foʻi fesili e sili ona tāua e tatou te fesili ai.—Faitau le Salamo 40:5.
2 O le a tatou talanoaina i lenei suʻesuʻega na meaalofa. O le tele e tatou te manatunatu loloto ai i na mea, o le faateleina foʻi lenā o lo tatou lototalisapaia, ma faamalosia ai lo tatou faanaunauga e faafiafia Lē na foafoaina mea o Ieova. (Faaa. 4:11) O le a sauniunia ai foʻi i tatou e fesoasoani atu i ē ua faasesēina e le aʻoaʻoga sesē o le evolusione.
LO TATOU LALOLAGI MATAGOFIE
3. Aiseā e uigaese ai le lalolagi?
3 E matuā manino le atamai o le Atua i le auala na ia foafoaina ai le lalolagi. (Roma 1:20; Epe. 3:4) E ese mai i le lalolagi, e iai foʻi isi paneta e faataamilo i le lā, peitaʻi e uigaese le lalolagi ona o loo iai mea uma e mafai ona ola ai le tagata.
4. Aiseā e tatou te faapea atu ai e sili atu le lalolagi nai lo o se vaa e fausia e tagata?
4 E iai nisi taimi e tai pei ai le lalolagi o se vaa o loo opeopea i le sami. Ae e iai mea tāua e eseese ai se vaa e tumu i tagata, mai i lo tatou lalolagi. O se faaaʻoaʻoga, o le ā le umi e ola ai tagata i se vaa pe afai e fai a latou lava okesene, meaʻai, vai ma lē mafai ona lafoaʻi a latou otaota i fafo o le vaa? O le a feoti
na tagata. Peitaʻi, e faalagolago le faitau piliona o meaola i le lalolagi. E saunia e le lalolagi le okesene, meaʻai ma vai e manaʻomia e ola ai, ma e lē taitai uma na mea. E ui o loo iai otaota i le lalolagi, ae o loo tumau pea le matagofie ma o loo nonofo ai tagata. E faapefea ona tupu lenā mea? Na foafoaina e Ieova le lalolagi ia mafai e otaota ona suia e avea o se mea lelei ina ia mafai ai ona toe faaaogā. O le a tatou talanoa i ni faataamilosaga se lua e mataʻina le auala na foafoaina ai; o le faataamilosaga o le okesene ma le faataamilosaga o le vai.5. O le ā le faataamilosaga o le okesene, ma o le ā ua tatou ioe i ai?
5 O le okesene o se kasa e manaʻomia e tagata ma meaola ina ia feola ai. I se fua faatatau, e mānava i totonu e meafaiola le selau piliona tone o le okesene i le tausaga e tasi. Ae e latou te mānavaina i fafo le kasa oona e taʻua o le kaponi. Peitaʻi, e lē uma ona faaaogāina e nei meafaiola le okesene, ma e lē taitai tumu le ʻea o loo siʻomia ai i tatou i le kasa o le kaponi. Aiseā? Talu ai na foafoaina foʻi e Ieova laau eseese, e mai i laau e pito sili ona ninii seʻia oo i laau e sili ona tetelē, e latou te mānavaina i totonu le kaponi ae mānava i fafo le okesene. E saunia e lenei faataamilosaga le ʻea o loo tatou mānavaina, ma tatou ioe ai i upu o loo i le Galuega 17:24, 25: ʻO le Atua e na te foaʻi mai lava i tagata uma le ola, ma le mānava, ma mea uma lava.’
6. O le ā le faataamilosaga o le vai, ma o le ā ua faamaonia ai? (Tagaʻi foʻi i le pusa “ Le Meaalofa a Ieova o le Vai.”)
6 O le vai e mafai ona avea ma mea malō, suāvaia pe liuausa foʻi e fua i le vevela. Pe ana faapea e matuā latalata lava le lalolagi i le lā, o le a matuā vevela lava le vai ma o le a leai se mea e ola ai. Pe ana faapea foʻi e fai sina mamao ese mai o le lalolagi i le lā, o le a toʻa uma vai e avea ma aisa ma o le a lilofia le lalolagi i le aisa. Peitaʻi, ona na tuu e Ieova le lalolagi i lona tulaga talafeagai o loo iai nei, ua mafai la e le faataamilosaga o le vai i le lalolagi ona faatumauina le ola. O le vevela o le lā e māfua ai ona velasia vai mai i le suāsami ma vai i le fogāeleele, ona liuausa lea ma avea ma ao. I tausaga taʻitasi, e sili atu le tele o le vai e mitiia e le lā nai lo o vai e maua i vaituloto uma o le lalolagi. O lenei vai e iai lava i le ʻea i le pe ā ma le sefulu aso a o leʻi toʻulu mai o se timu po o ni aisa. O le a toe foʻi le vai i le sami po o isi nofoaga e tafe i ai le vai ma toe faaauau le faataamilosaga. O le maopoopo ma le sologa lelei o le faataamilosaga o le vai, ua faamaonia ai o Ieova e atamai ma e malosi foʻi.—Iopu 36:27, 28; Fai. 1:7.
7. O ā nisi auala e mafai ai ona tatou faaalia le talisapaia o le meaalofa o loo faamatalaina i le Salamo 115:16?
7 E faapefea ona tatou atiaʻe le talisapaia o lo tatou paneta matagofie ma mea uma o loo iai? (Faitau le Salamo 115:16.) O se tasi o auala, o le manatunatu loloto lea i mea ua faia e Ieova. O le a uunaʻia ai i tatou e faafetai iā Ieova i aso taʻitasi mo mea lelei ua ia foaʻi mai mo i tatou. E faaalia foʻi lo tatou talisapaia o le lalolagi e ala i le faatumauina o le mamā o mea o loo tatou nonofo ai.
O TATOU FAIʻAI OFOOFOGIA
8. Aiseā e tatou te faapea atu ai na foafoaina i se auala mataʻina o tatou faiʻai?
8 Na foafoaina i se auala mataʻina le faiʻai o le tagata. A o e iai i le manava o lou tinā, e tuputupu aʻe lou faiʻai e fua i le auala maopoopo na foafoaina ai, ma e faitau afe isi sela fou o le faiʻai e ola i minute taʻitasi. Ua iloa e tagata suʻesuʻe o le fua faatatau o le faiʻai o le tagata, o loo iai le lata i le 100 piliona sela faapitoa e taʻua o neroni (neurons). O nei sela e faia aʻe ai le faiʻai, e pe ā ma le 3.3 pauna
(1.5 kg) le mamafa. Seʻi tatou iloiloina se vaega mataʻina o tomai o loo i le faiʻai.9. O le ā ua faamaonia ai o lo tatou tomai e tautatala ai o se meaalofa mai i le Atua?
9 O lo tatou tomai e tautala ai o se vavega. Seʻi mafaufau i le mea e tupu pe a tatou tautatala. O upu uma e te fai atu ai, e tatau ona fesootaʻi lou faiʻai ma le gaoioi o nisi o maso e 100 o lou laulaufaiva, faaʻī, laugutu, auvae ma le fatafata. O nei maso uma e tatau ona gaoioi i le taimi saʻo ina ia malamalama ai au tala o loo fai atu. E tusa ai ma o tatou tomai e tautatala ai i gagana, o se suʻesuʻega na lomia i le 2019 ua faaalia ai, e mafai e pepe faatoʻā fananau mai ona mātau upu taʻitasi. Ua lagolagoina e lenei suʻesuʻega talitonuga a le toʻatele o tagata suʻesuʻe, na tatou fananau mai ma le tomai e iloa ma aʻoaʻo ai gagana. O le mea moni, o lo tatou tomai e tautatala ai o se meaalofa mai i le Atua.—Eso. 4:11.
10. E faapefea ona tatou faaalia le talisapaia o le meaalofa ua foaʻi mai e le Atua o le tautala?
10 O se tasi o auala e faaalia ai lo tatou talisapaia o le meaalofa o le tautala, o le faamatala atu lea o o tatou talitonuga e faatatau i le Atua iā i latou e taumānatu pe aiseā e tatou te lē taliaina ai le aʻoaʻoga o le evolusione. (Sala. 9:1; 1 Pete. 3:15) O i latou e faaauilumaina lenā talitonuga e latou te mananaʻo ia tatou talitonu, na teʻi lava ua iai le lalolagi ma le ola. E mafai ona tatou lagolagoina lo tatou Tamā i le lagi e ala i le faaaogā o le Tusi Paia, ma nisi o manatu na tatou talanoaina i lenei mataupu. E mafai foʻi ona tatou faamatala atu iā i latou e fia faalogo le māfuaaga ua tatou mautinoa ai o Ieova o Lē na foafoaina le lagi ma le lalolagi.—Sala. 102:25; Isa. 40:25, 26.
11. O le ā se māfuaaga e mataʻina ai o tatou faiʻai?
11 E mataʻina le tele o mea e mafai ona tatou manatua. I se fua faatatau a se tasi o tusitala i le taimi ua teʻa, na iloa ai e mafai e le faiʻai o le tagata ona manatua faamatalaga e tutusa ma le tele o faamatalaga e iai i ni tusi e 20 miliona. Ae i le taimi nei, ua sili atu mea e mafai ona tatou manatuaina. O le ā le tomai faapitoa o loo iai i tagata?
12. E faapefea i o tatou tomai e aʻoaʻoina lesona o amioga tatau, ona ese ai i tatou mai i manu?
12 E mai i meafaiola uma i le lalolagi, e na o tagata lava e iai le tomai e aʻoaʻoina ai lesona o amioga tatau, e ala i le manatua o mea na tutupu i le taimi ua teʻa. O le iʻuga, e mafai ai ona tatou aʻoaʻoina tapulaa aogā ma sui le auala e tatou te mafaufau ma ola ai. (1 Kori. 6:9-11; Kolo. 3:9, 10) O le mea moni, e mafai ona tatou aʻoaʻoina o tatou lotofuatiaifo ia iloa le eseesega o le mea saʻo ma le mea sesē. (Epe. 5:14) Ua tatou aʻoaʻoina ai foʻi e mafai ona tatou faaalia le alofa, alofa mutimutivale ma faaaʻoaʻo i le faamasinotonu o Ieova.
13. E tusa ai ma le Salamo 77:11, 12, e faapefea ona tatou faaaogā le meaalofa o le manatuaina o mea?
13 O se tasi o auala e faaalia ai lo tatou talisapaia o le meaalofa o le manatuaina o Salamo 77:11, 12; 78:4, 7) O se isi auala, o le manatuaina lea ma talisapaia o mea lelei na fai mai e isi iā i tatou. Ua iloa e ni tagata suʻesuʻe, o tagata e lototalisapaia e fiafia. E lelei foʻi ona tatou faaaʻoaʻo iā Ieova pe a fua i mea ua ia filifili e faagalo. O se faaaʻoaʻoga, e lelei atoatoa le auala e manatua ai e Ieova mea, ae pe a tatou salamō, e filifili o ia e faamagalo ma faagalo mea sesē na tatou faia. (Sala. 25:7; 130:3, 4) O lona finagalo foʻi, ia tatou faia faapea i isi pe a latou salamō i mea sesē na latou faia e faatigā ai iā i tatou.—Mata. 6:14; Luka 17:3, 4.
mea, o le taumafai lea e manatua i taimi uma le fesoasoani ma le faamāfanafana mai o Ieova iā i tatou i le taimi ua teʻa. O le faia faapea, o le a atiaʻe ai lo tatou mautinoa o le a ia fesoasoani mai foʻi iā i tatou i le lumanaʻi. (Faitau le14. E faapefea ona faaalia e tatou te talisapaia le meaalofa matagofie o o tatou faiʻai?
14 E mafai ona faaalia e tatou te talisapaia le meaalofa matagofie o o tatou faiʻai, e ala i le faaaogā e faamamaluina ai Lē na ia foaʻi mai iā i tatou. Ua faaaogā e isi o latou faiʻai mo māfuaaga manatu faapito, e filifili ai a latou lava tapulaa i le mea e saʻo ma le mea sesē. Ae ona na foafoaina i tatou e Ieova, e talafeagai la ona tatou faatalitalia le sili atu o ana tapulaa nai lo o se isi lava tapulaa e mafai ona tatou filifili mo i tatou lava. (Roma 12:1, 2) Pe a tatou ola e tusa ai ma tapulaa a Ieova, e filemu o tatou olaga. (Isa. 48:17, 18) O le a tatou malamalama ai foʻi i le fuafuaga o o tatou olaga, o le faamamaluina o lo tatou Tamā o Lē na foafoaina i tatou, ma faafiafiaina o ia.—Faata. 27:11.
LE TUSI PAIA—O SE MEAALOFA TĀUA
15. Ua faapefea i le meaalofa o le Tusi Paia ona faaalia ai le alofa o Ieova i tagata?
15 O le Tusi Paia o se meaalofa matagofie mai i le Atua. Na faagaeeina e lo tatou Tamā i le lagi tane e tusia ona e na te matuā manatu mamafa mai iā i tatou. E ala mai i le Tusi Paia, ua saunia ai e Ieova tali o fesili e sili ona tāua e mafai ona tatou fesili ai e pei: Na faapefea Ua Maua le Tusi Paia i Gagana Aferika.”
ona tatou iai? O le ā le māfuaaga na faia ai le tagata? O le a faapeʻī le lumanaʻi? E finagalo Ieova i lana fanau uma ia iloa tali o na fesili, o lea, na ia uunaʻia ai tane i le tele o senituri e faaliliu le Tusi Paia i le tele o gagana. I aso nei, ua mafai ona maua le Tusi Paia atoa po o se vaega i le sili atu ma le 3,000 gagana. Ua sili atu le tele ona faaliliuina ma tufatufaina atu o lenei tusi i le talafaasolopito. Po o fea lava e nonofo ai tagata ma po o le ā foʻi le gagana e tautatala ai, ae o le toʻatele ua maua le avanoa e aʻoaʻoina ai le feʻau mai i le Tusi Paia i la latou lava gagana.—Tagaʻi i le pusa “16. E tusa ai ma le Mataio 28:19, 20, e faapefea ona faaalia atu e tatou te talisapaia le Tusi Paia?
16 E faaalia lo tatou talisapaia o le Tusi Paia e ala i le faitau i ai i aso taʻitasi, manatunatu loloto i aʻoaʻoga o loo iai, ma fai le mea e sili e faatatauina ai mea ua tatou aʻoaʻoina. E faaalia foʻi lo tatou lototalisapaia i le Atua, e ala i le faia o mea uma e tatou te mafaia e faailoa atu ai le feʻau i le toʻatele o tagata e mafai ai.—Sala. 1:1-3; Mata. 24:14; faitau le Mataio 28:19, 20.
17. O ā meaalofa na tatou talanoaina i lenei mataupu, ma o le ā o le a tatou talanoaina i le mataupu o loo sosoo mai?
17 Na tatou talanoaina i lenei mataupu meaalofa ua foaʻi mai e le Atua e pei o le lalolagi, le auala ofoofogia na foafoaina ai o tatou faiʻai ma le Afioga faagaeeina a le Atua le Tusi Paia. Ae e iai foʻi meaalofa e lē vaaia ua foaʻi mai e Ieova, lea o le a talanoaina i le mataupu o loo sosoo mai.
PESE 12 O Ieova o le Atua Silisili
^ pala. 5 O lenei suʻesuʻega o le a atiaʻe ai lo tatou talisapaia o Ieova, ma meaalofa e tolu ua ia foaʻi mai iā i tatou. O le a fesoasoani foʻi iā i tatou e fefulifulisaʻi ai ma i latou e masalosalo e iai se Atua.
^ pala. 64 FAAMATALAGA O ATA: O se tuafafine o loo aʻoina se isi gagana, ina ia aʻoaʻo atu ai upu moni o le Afioga a le Atua iā i latou e faimalaga ane i lo latou atunuu.