1-2. (a) O le ā le Iupelī? (Tagaʻi i le pusa “ O le ā le Iupelī?”) (e) O le ā na fetalai i ai Iesu e tusa ai ma le Luka 4:16-18?

I NISI atunuu, e faatulaga ni aso faamanatu faapitoa e faailoga ai le 50 tausaga, talu ona pule se tupu po o se masiofo. E masani ona taʻua lenā 50 tausaga o le Iupelī a lē o loo pule. O faafiafiaga e faia i na Iupelī, atonu e alu ai se aso atoa, se vaiaso pe sili atu foʻi, ae e iai lava le taimi e muta ma galo atu ai na taimi fiafia.

² Peitaʻi o le a tatou talanoaina se isi Iupelī e sili atu, nai lo o le Iupelī lea e masani ona taʻi 50 tausaga ma faamanatu i Isaraelu anamua i le tausaga atoa. O lenā Iupelī i aso anamua na maua ai e tagata Isaraelu le saʻolotoga. Aiseā e tatou te naunau ai ia iloa lenā Iupelī? Talu ai o le tausaga o le Iupelī a Isaraelu, ua faamanatu mai ai se sauniuniga matagofie a Ieova i le taimi nei mo se saʻolotoga e faavavau, e pei ona fetalai i ai Iesu.​—Faitau le Luka 4:16-18.

3. Na faapefea ona maua e tagata Isaraelu aogā mai i le Iupelī, e pei ona faatulaga mai i le Levitiko 25:8-12?

³ E mafai ona tatou malamalama atili i le fetalaiga a Iesu e faatatau i le saʻolotoga, pe a tatou talanoa muamua i le Iupelī na saunia e le Atua mo ona tagata anamua. Na fetalai atu Ieova i le nuu o Isaraelu: “E tatau ona outou faapaiaina le tausaga lona lima sefulu ma faasilasila atu le saʻolotoga i le atunuu i ona tagata uma. O le Iupelī lea mo outou, ma e ao ona outou toe faafoʻi atu i tagata taʻitoʻatasi i lona lava fanua, e ao foʻi ona outou toe faafoʻi atu tagata taʻitoʻatasi i lona  aiga.” (Faitau le Levitiko 25:8-12.) Sa tatou talanoaina i le mataupu ua mavae, auala na maua ai e tagata Isaraelu aogā mai i le Sapati faalevaiaso. Peitaʻi, na faapefea ona maua e tagata Isaraelu aogā mai i le Iupelī? Seʻi faapea na telē se aitalafu a se tamāloa Isaraelu na fai, lea na iʻu ai ina ia faatau ese lona fanua ina ia totogi ai lana aitalafu. I le tausaga o le Iupelī, na toe faafoʻi atu lona fanua iā te ia O lea, na mafai ona “toe faafoʻi” le tamāloa “i lona lava fanua,” ma ua ia toe maua ai le tofi mo lana fanau. I se isi itu, pe a faigatā le olaga mo se tamāloa, e ono faatau ese atu e lenei tamāloa se tasi o lana fanau, po o ia foʻi e avea ma pologa ina ia totogi ai se aitalafu. I le tausaga o le Iupelī, o le a “toe faafoʻi” le pologa “i lona aiga.” E leai la se isi e avea ma pologa i lona olaga atoa, ma manatu ua leai se faamoemoe. Maʻeu le manatu mamafa o Ieova!

4-5. Aiseā e tāua ai mo i tatou ona aʻoaʻoina le Iupelī a Isaraelu anamua?

⁴ O le ā le isi aogā o le Iupelī? Na fetalai Ieova: “E leai se tasi o iā te oe e mativa, auā e faamanuia lava e Ieova oe i le laueleele ua tuuina mai e Ieova iā te oe e avea ma ou tofi ma fai mo oe.” (Teu. 15:4) Pagā se eseesega ma mea o loo tutupu i aso nei: E faateleina pea ʻoa a le tagata mauʻoa, ae e matuā mativa lava le tagata mativa!

⁵ I le avea ai o ni Kerisiano, e tatou te lē o toe ola i lalo o le tulafono a Mose. O lona uiga, e tatou te lē tausia faatulagaga o le Iupelī a Isaraelu anamua, e pei o le faasaʻolotoina o pologa, faamagalo aitalafu, pe toe faafoʻi fanua. (Roma 7:4; 10:4; Efe. 2:15) Peitaʻi, e iai le māfuaaga tāua e tatou te aʻoaʻoina ai le Iupelī. Aiseā? Talu ai e mafai ona tatou maua ai se saʻolotoga fiafia, lea e faamanatu mai ai iā i tatou le sauniuniga a Ieova mo tagata Isaraelu.

6. O le ā e manaʻomia ona saʻoloto mai ai le fanau a tagata?

⁶ E tatou te manaʻomia uma le saʻolotoga, ona o loo tatou pologa i āuga mataʻutia o le agasala. O le agasala, ua iʻu atu ai i le tino  matua, maʻi ma le oti. E toʻatele ua malamalama i lenā tulaga pe a tilotilo i le faata, pe maʻi foʻi. E tatou te lotovaivai foʻi pe a tatou faia se agasala. Na taʻutino mai Paulo, na faapologaina o ia i le tulafono a le agasala o loo i lona tino. Na ia faapea atili mai: “Auē o aʻu le tagata malaia! O ai na te laveaʻiina aʻu mai i le tino e iʻu ai i loʻu oti?”​—Roma 7:23, 24.

7. O le ā na valoia e Isaia e faatatau i le saʻolotoga?

⁷ O se mea e fiafia ai, na saunia e le Atua se auala e laveaʻi ma faasaʻoloto ai i tatou mai i le agasala. O lenei saʻolotoga e auala mai iā Iesu. I le silia ma le 700 tausaga a o leʻi afio mai Iesu i le lalolagi, na valoia e le perofeta o Isaia se saʻolotoga mataʻina i le lumanaʻi. O le a sili atu mea e faataunuu e lenā saʻolotoga, nai lo o le saʻolotoga i le Iupelī i le taimi o Isaraelu. Na tusi Isaia: “Ua i oʻu luga le agaga o le Alii Pule Silisili Ese o Ieova, auā ua faauuina aʻu e Ieova e folafola atu le tala lelei i ē e agamalu. Ua ia auina atu aʻu e fusifusi i ē ua loto momomo, e folafola atu le saʻolotoga i ē ua ave faapagota.” (Isa. 61:1) O ai o loo faatatau atu i ai lenei valoaga?

8. O ai na faatatau i ai upu o le valoaga a Isaia e uiga i le saʻolotoga?

⁸ O lenā valoaga tāua e uiga i le saʻolotoga, na amata faataunuuina ina ua amata le faiva a Iesu. Ina ua ulu atu Iesu i le sunako i lona nuu o Nasareta, na ia faitau atu upu a Isaia i tagata Iutaia na faapotopoto ai i inā. Na ia faatatau nei upu iā te ia lava: “Ua i oʻu luga le agaga o Ieova, auā ua ia faauuina aʻu e folafola le tala lelei i ē e matitiva, ua ia auina atu aʻu e talaʻi le saʻolotoga i ē ua ave faapagota, ma ia pupula mata o ē e tauaso, ma ia faasaʻolotoina ē ua nutimomoia, ia talaʻi le tausaga e talileleia mai ai e Ieova.” (Luka 4:16-19) Na faapefea ona faataunuu e Iesu lenā valoaga?

9. O le ā le saʻolotoga na faamoemoe i ai le toʻatele i aso o Iesu?

⁹ O le saʻolotoga na valoia e Isaia, lea foʻi na fetalai i ai Iesu, na amata ona faataunuuina i le uluaʻi senituri. E tatou te talitonu i le faataunuuga o le valoaga, ona na fetalai Iesu: “O le aso nei ua taunuu ai lenei mau ua outou faalogo i ai.” (Luka 4:21) O le toʻatele na faalogo i upu na faitau atu e Iesu, atonu na latou faamoemoe i se suiga faapolotiki, ina ia saʻoloto mai i le pulega a Roma. Atonu na latou manatu e pei o tamāloloa e toʻalua na faapea mai: “Na matou faamoemoe o lenei  tagata na filifilia e laveaʻiina Isaraelu.” (Luka 24:13, 21) Peitaʻi, e leʻi uunaʻia e Iesu ona soo e fouvale i tulafono pulepuletutū a Roma. Nai lo o lea, na ia faatonu i latou e totogi atu mea a “Kaisara iā Kaisara.” (Mata. 22:21) Na faapefea la ona aumaia e Iesu le saʻolotoga i lenā taimi?

10. O le ā na faasaʻoloto mai ai e Iesu tagata?

¹⁰ Na afio mai le Atalii o le Atua e fesoasoani i tagata, ia latou maua le saʻolotoga i ni auala se lua. Muamua, na tatala e Iesu le avanoa e faasaʻoloto ai tagata mai i aʻoaʻoga sauā a taʻitaʻi lotu. O le toʻatele o tagata Iutaia, na faapologaina i tu ma aganuu faapea talitonuga sesē a taʻitaʻi lotu. (Mata. 5:31-37; 15:1-11) O i latou na faapea mai o ni taʻitaʻi faaleagaga, na faatauasoina. Na faaauau pea ona latou iai i le pogisa faaleagaga ma le agasala, ona na latou teena le Mesia ma le malamalama faaleagaga na ia aumaia. (Ioa. 9:1, 14-16, 35-41) O le saʻo o aʻoaʻoga ma le lelei o faaaʻoaʻoga a Iesu, na maua ai e tagata agamalu le saʻolotoga faaleagaga.​—Mare. 1:22; 2:23–3:5.

11. O le ā le auala lona lua na saunia ai e Iesu le saʻolotoga?

¹¹ O le auala lona lua, o le faasaʻoloto lea e Iesu o le fanau a tagata mai i le faapologaina i le agasala tuufaasolo. E ala i le taulaga a Iesu, ua mafai e le Atua ona faamagaloina agasala a tagata e faaalia le faatuatua, ma talia le taulaga togiola na Ia saunia. (Epe. 10:12-18) Na fetalai Iesu: “Afai e tuusaʻoloto outou e le Atalii, ona outou saʻoloto moni ai lea.” (Ioa. 8:36) O lenā saʻolotoga e matuā sili atu i le saʻolotoga na maua i le tausaga o le Iupelī a Isaraelu! O se faaaʻoaʻoga, o se tamāloa na faasaʻolotoina i le taimi o le Iupelī, atonu na toe avea ma pologa ma po o le ā lava le tulaga, na iʻu lava ina oti.

12. O ai na muamua maua aogā mai i le saʻolotoga na faailoa atu e Iesu?

¹² Na faauuina e Ieova e ala i lona agaga paia aposetolo, o isi tane ma fafine faamaoni i le aso o le Penetekoso 33 T.A. Na ia vaetamaina i latou e avea ma ona atalii, ma na iai le taimi na faatutūina ai i latou i le lagi e pule faatasi ma Iesu. (Roma 8:2, 15-17) O i latou nei na muamua maua aogā mai i le saʻolotoga, na faailoa atu e Iesu i le sunako i Nasareta. Ua lē toe faapologaina nei tane ma fafine i aʻoaʻoga sesē, ma tu e lē faale-Tusi Paia a taʻitaʻi lotu Iutaia. O le silasila a le Atua iā i latou ua saʻoloto mai i āuga mataʻutia o le agasala. O le Iupelī faafaatusa, na amata mai ina ua faauuina soo o Iesu i le 33 T.A., ma o  le a māeʻa i le iʻuga o le Pulega a Iesu i le Afe Tausaga. O ā mea o le a faataunuuina i lenā taimi?

13-14. O ai isi e mafai ona maua le saʻolotoga na faailoa mai e Iesu?

¹³ I aso nei, e faitau miliona tagata faamaoni mai i atunuu uma o loo aofia i “isi mamoe.” (Ioa. 10:16) E leʻi valaauliaina i latou e le Atua e pule faatasi ma Iesu i le lagi. Nai lo o lea, ua taʻua i le Tusi Paia lo latou faamoemoe, o le ola e faavavau i luga o le lalolagi. Po o lou faamoemoe lenā?

¹⁴ I le taimi lenei, o loo e mauaina nisi o aogā o loo olioli ai i latou o le a avea ma vaega o le Malo faalelagi a le Atua. O lou faatuatua i le toto maligi o Iesu, ua mafai ai ona e talosaga mo le faamagaloina o au agasala. O le a e maua ai se faiā lelei ma le Atua, ma se lotofuatiaifo mamā. (Efe. 1:7; Faaa. 7:14, 15) Ia mafaufau foʻi i faamanuiaga ua e olioli ai, ona ua faasaʻolotoina oe mai i talitonuga e lē faale-Tusi Paia ua leva ona mauaa iā te oe. Na fetalai Iesu: “E iloa e outou le upu moni, e tuusaʻoloto foʻi outou e le upu moni.” (Ioa. 8:32) Maʻeu le olioli e maua i lenā saʻolotoga!

15. O le ā le saʻolotoga ma faamanuiaga e tatou te faatalitalia i le lumanaʻi?

¹⁵ E tatou te faatalitalia o le a sili atu isi mea o le a tatou saʻoloto mai ai. Ua lata mai le taimi, e gaoioi ai ma le maumauaʻi Iesu e tafiesea  lotu sesē ma faigāmalo piʻopiʻo a tagata. O le a puipuia e le Atua “se motu o tagata e toʻatele” o ē e auauna iā te ia, ma o le a latou olioli i ana faamanuiaga i se lalolagi parataiso. (Faaa. 7:9, 14) E matuā toʻatele tagata o le a faatutū mai, ma o le a tatala le avanoa e saʻoloto mai ai i aafiaga uma o le agasala a Atamu.​—Galu. 24:15.

16. O le ā le saʻolotoga mataʻina o loo faatalitalia e le fanau a tagata?

¹⁶ A o faagasolo le Pulega a Keriso i le Afe Tausaga, o le a fesoasoani Iesu ma ē e latou te pule faatasi i le fanau a tagata, ina ia latou maua le soifua mālōlōina lelei atoatoa ma malolosi faaleagaga. O lenei faafoʻisiaga ma le saʻolotoga o le a pei o le Iupelī i Isaraelu. O tagata uma i le lalolagi e auauna faamaoni iā Ieova, o le a iʻu ina lelei atoatoa ma saʻoloto mai i le agasala.

17. O le ā o loo valoia mai e le Isaia 65:21-23 mo tagata o le Atua? (Tagaʻi i le ata i le faavaa.)

¹⁷ O loo faamatalaina i se valoaga o loo i le Isaia 65:21-23 (Faitau.) le ituaiga olaga o le a iai i le lalolagi. E lē o se olaga e nofonofo ma lē galulue tagata e ola ai. Nai lo o lea, o loo faailoa mai e le Tusi Paia, i lenā taimi o le a faia e tagata o le Atua galuega aogā ma maua ai le faamalieina. Pe a faaiʻuina le Pulega i le Afe Tausaga, e mafai ona tatou mautinoa o le a ʻsaʻoloto le foafoaga mai i le faapologaina i mea leaga, ma maua le saʻolotoga mamalu o le fanau a le Atua.’​—Roma 8:21.

18. Aiseā e tatou te talitonu ai o le a tatou maua se lumanaʻi fiafia?

¹⁸ E pei lava ona saunia e Ieova se faatulagaga mo tagata Isaraelu, ina ia faamautinoa e iai le taimi mo galuega ma le taimi mo mālōlōga, o le a faapena foʻi ona ia faia i ona tagata i le Pulega a Keriso i le Afe Tausaga. E mautinoa o le a iai taimi mo gaoioiga faaleagaga. O le tapuaʻiga i le Atua e matuā tāua mo le mauaina o le fiafia i aso nei, ma o le a faapena foʻi le lalolagi fou. Ioe, o le a olioli auauna faamaoni uma i le Pulega a Keriso i le Afe Tausaga, auā o le a latou maua uma ni galuega faamalieloto, ma latou auauna uma foʻi i le Atua.