1, 2. (a) O le ā le lapataʻiga ua faasaoina ai le tele o ola? (Tagaʻi i le ata i luga aʻe o le matua.) (e) O le ā le taʻitaʻiga ua maua e tagata o le Atua ina ia faasaoina ai o latou ola?

“TAOFI, VAAI, FAALOGO.” I le silia i le 100 tausaga ua mavae, na tusia matamata tetele ai na upu i luga o faailoilo tetele i auala o nofoaafi i Amerika i Mātū. Aiseā? Ina ia ʻalofia ai le lavevea o taavale e taumafai e kolosi a o saoasaoa mai se nofoaafi. Ua faasaoina ola o le toʻatele ona o le usitaʻi i nei lapataʻiga.

² Ua faia e Ieova se mea e sili atu, nai lo o le aumaia iā i tatou o faailoilo mo le saogalemu. Ua ia taʻitaʻia ona tagata ina ia latou maua le ola e faavavau, ma ʻaloese mai lamatiaga. E pei Ieova o se leoleo mamoe alofa, o loo taʻitaʻia ma lapataʻia ana mamoe ina ia ʻalofia auala e lamatia ai.—Faitau le Isaia 30:20, 21.

3. Na faapefea ona uia e le aiga faaletagata le auala e tau atu i le oti?

³ Na tuuina mai e Ieova faatonuga po o taʻiala patino i tagata  mai lava i le amataga. O se faaaʻoaʻoga, i le faatoʻaga i Etena na saunia ai e Ieova taʻitaʻiga manino ina ia maua ai e le aiga faaletagata le ola e faavavau ma le fiafia. (Kene. 2:15-17) Ae na teena e Atamu ma Eva le taʻitaʻiga a lo laʻua Tamā alofa. Na faalogo Eva i le fautuaga na ia manatu na faaauala mai i se gata, ae sa faalogo Atamu i lana avā. O le ā le iʻuga? Na mafatia i laʻua uma ma feoti e aunoa ma se faamoemoe. Talu ai lo laʻua lē usiusitaʻi, ua uia ai e tagata uma le auala e tau atu i le oti.

4. (a) Aiseā na manaʻomia ai nisi taʻiala ina ua mavae le Lolo? (e) Na faapefea ona atagia mai le silafaga a Ieova i nei tulaga fou?

⁴ Na tuuina atu e Ieova le taʻitaʻiga iā Noa ina ia faasao ai ola. Ina ua mavae le Lolo, na faatonuina e Ieova tagata ina ia aua neʻi aai ma inu i le toto. Aiseā? Talu ai na faataga e Ieova i le taimi lea tagata ina ia aai i aano o manu. O nei tulaga fou, sa latou manaʻomia ai ni taʻiala fou: “A o le aano o le manu ma lona toto; o lona ola lea, aua tou te aai ai.” (Kene. 9:1-4) Ua tatou aʻoaʻoina mai i lenei faatonuga le silafaga a le Atua i le ola, lea e pule ai o ia. O ia na Foafoaina mea, o lea ua ia foaʻi mai ai iā i tatou le ola, ua iā te ia la le aiā e faia ai tulafono e faatatau i le ola. O se faaaʻoaʻoga, na ia poloaʻia tagata ina ia aua neʻi fasioti tagata. E paia i le silafaga a Ieova le ola ma le toto, ma o le a ia faasalaina i latou e faaaogā sesē nei mea.—Kene. 9:5, 6.

5. O le ā o le a tatou iloiloina, ma aiseā?

⁵ Ina ua mavae aso o Noa, sa faaauau pea ona taʻitaʻia e Ieova ona tagata. I lenei mataupu, o le a tatou iloiloina ai ni faaaʻoaʻoga o le auala na ia taʻitaʻia ai i latou. O le a faamalosia i lenei autaluga la tatou faaiʻuga e mulimuli i le taʻitaʻiga a Ieova, seʻia oo atu i le lalolagi fou.

6. Aiseā na tatau ai i tagata o le Atua ona usiusitaʻi i le Tulafono a Mose, ma o le ā na manaʻomia ona faia e tagata Isaraelu?

⁶ I aso o Mose, na tuuina atu e Ieova i ona tagata taʻiala manino e faatatau i le tapuaʻiga ma a latou amioga. Aiseā? Na toe suia foʻi le tulaga o mea. I le silia ma le 200 tausaga, na nofo pologa ai Isaraelu i Aikupito lea e tapuaʻi ona tagata i ē ua maliliu, faaaogāina faatusa, ma faia le tele o isi mea e lē faamamaluina ai Ieova. Ina ua saʻoloto tagata o le Atua mai i Aikupito, sa latou manaʻomia ni taʻitaʻiga fou. O le a avea i latou ma nuu e mulimuli na o tulafono lava a Ieova. Ua faapea mai nisi tusi, o le upu Eperu o le “tulafono” e fesootaʻi atu i se upu e uiga i le “taʻitaʻiga, taʻiala, faatonu.” Na puipuia e le Tulafono Isaraelu mai i amioga lē mamā ma tapuaʻiga sesē a nuu na siʻomia ai i latou. I taimi na faalogo ai Isaraelu, na latou maua faamanuiaga. Ae i taimi na latou lē faalogo ai, na latou mafatia i āuga leaga.—Faitau le Teuteronome 28:1, 2, 15.

7. (a) Faamatala le māfuaaga na tuuina atu ai e Ieova ni taʻiala fou i ona tagata? (e) Na faapefea ona avea le Tulafono ma taʻitaʻitama iā Isaraelu?

⁷ Na manaʻomia ni taʻiala fou mo se isi māfuaaga. Na sauniunia e le Tulafono tagata Isaraelu mo se vala tāua i fuafuaga a Ieova, o le afio mai lea o le Mesia o Iesu Keriso. Na faamanatu atu e le Tulafono i tagata Isaraelu o i latou o tagata e lē lelei atoatoa. Na fesoasoani foʻi iā i latou ina ia malamalama e latou te manaʻomia se togiola, o lona uiga o se taulaga lelei atoatoa e aveesea atoatoa ai a latou agasala. (Kala. 3:19; Epe. 10:1-10) Na puipuia e le Tulafono le gafa o le Mesia, ma fesoasoani i tagata Isaraelu ina ia iloa o ia pe a aliaʻe mai. O le Tulafono sa pei o se  taʻitaʻiga lē tumau, po o le “taʻitaʻitama” e taʻitaʻia iā Keriso.—Kala. 3:23, 24.

8. Aiseā e tatau ai ona taʻitaʻia i tatou i mataupu silisili o le Tulafono a Mose?

⁸ I le avea ai o ni Kerisiano, ua tatou maua foʻi aogā mai taʻiala na tuuina mai e Ieova e ala i le Tulafono. I ā auala? E mafai ona tatou taofi ma vaai i mataupu silisili o loo faavae ai le Tulafono. E ui lava e tatou te lē o toe ola i lalo o na tulafono, ae e mafai lava ona tatou faalagolago i ai mo le taʻitaʻiga i aso faisoo o le olaga, ma le tapuaʻiga iā Ieova. Na ia faamauina na tulafono i le Tusi Paia ina ia tatou aʻoaʻo mai ai ni lesona, ia taʻitaʻia e ala i mataupu silisili, ma ia lotofaafetai ona ua aʻoaʻoina i tatou e Iesu i se mea e sili atu nai lo o le Tulafono. Ia faalogo i le fetalaiga lenei a Iesu: “Ua outou faalogo i nei upu, ʻAua e te mulilua.’ Ae ou te fai atu iā te outou, ai se tasi e vaavaai pea i se fafine ma manaʻonaʻo i ai, ua uma ona mulilua ma ia i lona loto.” E lē gata e manaʻomia ona tatou ʻalofia le faia o le faitaaga, ae e manaʻomia foʻi ona tatou teena mafaufauga ma tuʻinanauga lē mamā.—Mata. 5:27, 28.

9. O ā tulaga fou na manaʻomia ai ni faatonuga fou mai le Atua?

⁹ Ina ua mavae le afio mai o Iesu o se Mesia, na avatu e Ieova faatonuga fou ma faailoa atu isi faamatalaga e faatatau i ana fuafuaga. Aiseā na faia ai faapea? I le tausaga e 33 T.A., na teena ai e Ieova le nuu o Isaraelu ae filifilia le faapotopotoga Kerisiano e avea ma ona tagata. O lea, ua toe suia foʻi tulaga o tagata o le Atua.

10. Aiseā na tuuina atu ai tulafono fou i le faapotopotoga Kerisiano, ma na faapefea ona ese mai i tulafono na tuuina atu iā Isaraelu?

¹⁰ Na tuuina atu e Ieova le Tulafono a Mose iā Isaraelu, ina ia aʻoaʻoina i latou i le auala e ola ma tapuaʻi ai iā te ia. Na amata mai i le uluaʻi senituri, ona lē toe faia aʻe tagata o le Atua i se atunuu se tasi, ae na faia aʻe i atunuu ma talaaga eseese, ma taʻua i latou o le Isaraelu faaleagaga. Na faia aʻe iā i latou le faapotopotoga Kerisiano, ma ola i lalo o se feagaiga fou. Na avatu e Ieova faatonuga fou po o ni faatonuga faaopoopo i le auala e ola ma tapuaʻi ai iā te ia. E moni, “e lē faailogaina tagata e le Atua, ae o lē e mataʻu iā te ia i nuu uma lava, ma fai le amiotonu, e talia e ia.” (Galu. 10:34, 35) Na latou mulimuli i le “tulafono a le Keriso,” lea sa tele ina faavaeina i mataupu silisili na tusia i o latou loto, ae lē o papamaa. Na taʻitaʻiina Kerisiano e lenei tulafono ma latou maua ai aogā, e tusa po o fea na latou nonofo ai.—Kala. 6:2.

11. O ā vala e lua o le olaga faa-Kerisiano, e aafia i le “tulafono a le Keriso”?

¹¹ Na maua e le Isaraelu faaleagaga le tele o aogā mai i le taʻitaʻiga a Ieova, e ala mai iā Iesu. A o leʻi faailoaina mai e Iesu le feagaiga fou, na ia tuuina mai ni poloaʻiga tāua se lua. O le tasi sa faatatau atu i le galuega talaʻi, ae o le isi sa faatatau atu i le auala e feutagaʻi ai Kerisiano. O nei faatonuga e mo Kerisiano uma, ma e faatatau foʻi iā i tatou uma lava, e tusa pe e tatou faamoemoe e ola e faavavau i le lagi po o le lalolagi.

12. O le ā se mea na suia ona o le galuega talaʻi?

¹² I aso ua mavae, sa tatau ona malaga mai i Isaraelu tagata o nuu ese ina ia auauna iā Ieova. (1 Tu. 8:41-43) Peitaʻi, na tuuina mai e Iesu le poloaʻiga o loo i le Mataio 28:19, 20. (Faitau.) Na faatonuina e Iesu ona soo ina ia “ō atu” i tagata uma. I le Penetekoso 33 T.A., na faailoa mai ai e Ieova, e finagalo o ia e talaʻi atu le tala lelei i le lalolagi aoao. I lenā aso, e  pe tusa ma le 120 sui o le faapotopotoga fou na faatumulia i le agaga paia, ma amata ona tautatala atu i gagana eseese i tagata Iutaia ma tagata liulotu. (Galu. 2:4-11) Na sosoo ai ma le faalautele atu o le oganuu ina ia aofia ai ma tagata Samaria. Ae i le 36 T.A., na toe faalautele atu le oganuu ina ia aofia ai ma tagata o Nuu Ese e leʻi peritomeina. O lona uiga, e tatau i Kerisiano ona talaʻi atu i tagata uma i le lalolagi aoao.

13, 14. (a) O le ā e aofia ai i “le poloaʻiga fou” a Iesu? (e) O le ā e tatou te aʻoaʻoina mai i le faaaʻoaʻoga a Iesu?

¹³ Na aumaia foʻi e Iesu “le poloaʻiga fou” i le auala e feutagaʻi ai ma o tatou uso ma tuafāfine. (Faitau le Ioane 13:34, 35.) E tatau ona tatou alolofa iā i latou i aso uma, ma lotomalilie e ofo atu o tatou ola mo i latou. O se mea lenā e leʻi faatalitalia i le Tulafono.—Mata. 22:39; 1 Ioa. 3:16.

¹⁴ O Iesu o le faaaʻoaʻoga sili o se tasi na faaalia le alofa lē manatu faapito. Na matuā alofa o ia i ona soo ma lotomalie e maliu mo i latou. O loo ia faatalitalia foʻi ona soo ina ia faia faapea. O lea, e tatau ai ona tatou nofosauni ina ia tumau i faigatā, ma feoti mo o tatou uso ma tuafāfine.—1 Tesa. 2:8.

15, 16. Ua faapefea ona suia o tatou tulaga i aso nei, ma ua faapefea ona taʻitaʻia i tatou e le Atua?

¹⁵ Na tofia e Iesu le “pologa faamaoni ma le faautauta,” e avatu i ona soo meaʻai faaleagaga i le “taimi tatau.” (Mata. 24:45-47) E aofia ai i nei meaʻai taʻitaʻiga tāua mo tagata o le Atua pe a suia tulaga o mea. Ua faapefea ona suia o tatou tulaga?

¹⁶ Ua tatou ola nei i “aso e gata ai,” ma ua toeitiiti lava ona tatou vaaia lea o se puapuaga e leʻi tupu muamua. (2 Timo. 3:1; Mare. 13:19) Ua lafo mai foʻi Satani ma ana temoni i le lalolagi ma ua latou faapogaia le tele o mafatiaga i tagata. (Faaa. 12:9, 12) E lē gata i lea, ua tatou usiusitaʻi i le poloaʻiga a Iesu ina ia talaʻi atu i le toʻatele o tagata ma le tele o gagana i le lalolagi aoao, e sili atu nai lo o se isi lava taimi.

17, 18. O le ā la tatou tali atu i taʻitaʻiga ua tatou mauaina?

¹⁷ Ua saunia e le faalapotopotoga a le Atua le tele o meafaigaluega e fesoasoani iā i tatou i le galuega talaʻi. Po o e faaaogāina na meafaigaluega? I a tatou sauniga, e tatou te maua ai taʻitaʻiga i le auala sili e faaaogā ai na mea. Pe e te manatu o nei taʻitaʻiga e mai i le Atua?

¹⁸ Ina ia maua faamanuiaga a le Atua, e manaʻomia ona tatou uaʻi totoʻa atu i taʻitaʻiga uma ua aumaia e le Atua, e ala mai i le faapotopotoga Kerisiano. Pe afai e tatou te usitaʻi i le taimi lenei, o le a faigofie ona tatou mulimuli i taʻitaʻiga a o faagasolo le “puapuaga tele,” pe a faaumatia aʻiaʻi le lalolagi a Satani. (Mata. 24:21) Pe a mavae lenā, o le a tatou manaʻomia ni taʻitaʻiga fou mo le ola i se lalolagi fou, lea o le a saʻoloto atoatoa mai i taaʻiga a Satani.

19, 20. O ā tusi tāʻai o le a tatalaina, ma o ā iʻuga o le a iʻu i ai?

¹⁹ I aso o Mose, na manaʻomia e le nuu o Isaraelu se taʻitaʻiga fou, ona tuuina atu lea e le Atua iā i latou le Tulafono. Mulimuli ane, sa manaʻomia ona mulimuli le faapotopotoga Kerisiano i le “tulafono a le Keriso.” I se tulaga talitutusa, ua taʻu mai e le Tusi Paia o le a tatou maua i le lalolagi fou ni tusi tāʻai o  loo iai taʻitaʻiga fou. (Faitau le Faaaliga 20:12.) E foliga mai o na tusi tāʻai, o le a faamatalaina mai ai tapulaa a Ieova mo tagata i lenā taimi. O le suʻesuʻeina o nei tusi tāʻai, o le a mafai ai ona iloa e tagata uma e aofia ai ma ē o le a toetutū mai, le finagalo o le Atua mo i latou. O le a fesoasoani tusi tāʻai e tatou iloa atili ai le silafaga a Ieova. O le a atili ai foʻi ona tatou malamalama lelei i le Tusi Paia, ma o le a tatou feutagaʻi ai ma tagata uma o le a ola i le Parataiso i se auala alofa ma faaaloalo. (Isa. 26:9) Seʻi manatu i le tele o mea o le a tatou aʻoaʻoina, ma aʻoaʻo ai foʻi isi i lalo o le taʻitaʻiga a le Tupu o Iesu Keriso.

²⁰ Pe a tatou mulimuli i taʻitaʻiga o le a “tusia i tusi tāʻai,” ma tumau faamaoni iā Ieova i le tofotofoga faaiʻu, o le a ia tusia o tatou igoa ma tumau ai i le ʻtusi tāʻai o le ola.’ E mafai ona tatou maua le ola e faavavau. O lea, e manaʻomia ona tatou TAOFI e faitau po o le ā o loo fai mai ai le Tusi Paia, VAAI ina ia malamalama po o le ā le uiga mo i tatou, ma FAALOGO e ala i le usitaʻi i le taʻitaʻiga a le Atua i aso nei. Pe a tatou faia nei mea, o le a faasaoina ai i tatou i le puapuaga tele, ma tatou olioli i le aʻoaʻoina o le poto e faatatau i lo tatou Atua atamai ma alofa o Ieova, seʻia oo i le faavavau.—Fai. 3:11; Roma 11:33.