O le ā le Ki i le Taulau Manuia?

E TOʻALUA ni alii talavou sogasogā sa la sauniunia ma le maelegā se masini uigaese sa fuafua mo se faataʻitaʻiga tāua. Ae na faafuaseʻi lava ona oso faataʻutaʻu mai se savili malosi ma aofaʻi uma ai le masini e leʻi malosi lelei lona fausaga, vivili i luga o le ea, ma toe liaʻi mai ma patatū i lalo ua faaleagaina. Ua na ona tutū lē magagana o tama ua loto vaivai. O le la galuega mamafa lea sa fai ma le faaeteete o lenei ua taatia mai i se faaputuga o laupapa ma uʻamea malepelepe.

Ia Orville ma Wilbur Wright, o le mea na tupu i lena aso o Oketopa i le 1900 e lē o se uluaʻi taimi lea ua lē taulau ai sa la taumafaiga ina ia fausia se masini e mamafa atu na i lo le ea, ma e mafai ona lele. Ua tele ni tausaga sa la galulue ai, ma le anoanoaʻi o tupe ua alu ai.

Peitaʻi, na iʻu lava ina tauia lo la finafinau. Ia Tesema 17, 1903, i Kitty Hawk, i Karolaina i Mātū, i le Iunaite Setete o Amerika, na mafai ai e le ʻauuso o le ʻau Wright ona la faaolaina se vaalele e fai ma faataʻitaʻi e iai sona afi, lea na mafai ona lele mo le 12 sekone—e lē mamao tele pe a fua i le mamao o loo felelei ai vaalele i aso nei, peitaʻi na lava le mamao lena e suia atoa ai le lalolagi e faavavau!

I le tele lava o taumafaiga, e faalagolago tele le taulau manuia i le finafinau ma le onosaʻi. Pe i le taumafai e malamalama lelei i se gagana fou, pe e aʻoaʻo se matātā, pe oo lava i le ati aʻe o se faauōga, o le tele o mea e telē so latou aogā e faatoʻā mafai lava ona ausia pe a fai ni taumafaiga maumauaʻi. Fai mai le tusitala o Charles Templeton: “E faaiva mai le faasefulu taimi, e faasino saʻo atu ai le puna o le taulau manuia i le mea e tasi: o le galue mamafa.” Ua taʻua e le tusitala i nusipepa o Leonard Pitts, Jr., e faapea: “Tatou te talanoa e faatatau i taleni, tatou te ioe foʻi i le laki o se tasi, ae ua tele lava ina galo ia i tatou mea e sili ona tāua. O galuega mamafa ma le tele o mea e lē taulau ai. O le usupo e faigaluega ma le mānava mai ua leva le afiafi.”

O lenei mea e faamautinoa ai le manatu ua leva ona taʻu mai e le Tusi Paia e faapea: “E manumalo lima o e filigā i galuega.” (Faataoto 12:24) O le filigā o lona uiga o lo tatou finafinau i a tatou taumafaiga. E manaʻomia lenei uiga pe afai tatou te mananaʻo e ausia se mea ua tatou faatulaga e fai. O le ā le finafinau? E mafai faapēfea ona tatou finafinau i le tuliloaina o o tatou sini, ma o ā mea e tatau ona tatou finafinau i ai? O fesili nei o le a taliina i le mataupu o loo sosoo mai.

[Faamatalaga i Ata i le itulau 3]

U.S. National Archives photo