Ia Maua se Loto e Tatau ma le Finagalo o Ieova

“Le Atua e, ia e faia se loto mamā mo aʻu; ma ia e faafouina se loto mau i totonu ia te au.”—SALAMO 51:10.

1, 2. Aiseā e tatau ai ona tatou manatu mamafa i o tatou loto?

O SE tasi e umī faasasaʻo ma e aulelei ona foliga. Ina ua vaai atu le perofeta o Samuelu iā te ia, sa matuā maofa lava ma manatu ai loa o le atalii ulumatua lenei o Iese, o ia lea ua filifilia e le Atua e avea ma tupu pe a mavae atu Saulo. Peitaʻi na fetalai ane Ieova: “Aua e te vaai i lona tino [o lenā atalii], po o le maualuga o lona tino, auā ua ou tetee ia te ia; . . . e vaai tagata i le tino, a e vaai Ieova i le loto.” Na filifilia e Ieova le uii o atalii o Iese, o Tavita—‘se tagata e tatau ma lona finagalo.’—1 Samuelu 13:14; 16:7.

² E mafai e le Atua ona ia silafia mea o i le loto o le tagata, e pei ona ia faamanino mai mulimuli ane: “O aʻu o Ieova o lē suesue i le loto, o lē tofotofo [“iloilo,” NW] i manatu, ina ia tuuina atu i tagata taitasi e tusa ma ona ala, e tusa foi ma le fua o ana amioga.” (Ieremia 17:10) Ioe, “o Ieova, na te tofotofoina [“iloiloina,” NW] loto.” (Faataoto 17:3) Ae, o le ā le loto o le tagata lea e iloiloina e Ieova? Ma o le ā se mea e mafai ona tatou faia ina ia maua ai se loto e tatau ma lona finagalo?

“Le Tagata Lilo o le Loto”

3, 4. O le ā le uiga ua tele ina faaaogā ai i le Tusi Paia le upu “loto”? Aumai ni faataʻitaʻiga.

³ O le uluaʻi upu Eperu po o le Eleni lea e uiga i le “fatu” po o le “loto” e aliaʻi mai pe ā ma le faaafe taimi i le Tusi Paia. O le tele o taimi ua faaaogā ai i se uiga faafaatusa, o lona uiga o le “loto.” Mo se faaaʻoaʻoga, na fetalai atu Ieova i le perofeta o Mose: “Ia e fai atu i le fanauga a Isaraelu, ia latou au mai le taulaga ia te au, e taitasi le tagata ma le mea ua manatu fua i ai i lona loto, tou te talia mai ai le taulaga ia te au.” Ma o ē na faia taulaga sa “o mai . . . o i latou uma o e ua uai i ai o latou loto.” (Esoto 25:2; 35:21) E manino lava, o se tasi o vala o le loto po o le fatu faafaatusa o le uunaʻiga—le malosi e māfua mai i totonu o le loto lea e uunaʻia ai i tatou e gaoioi. E faaatagia foʻi e lo tatou loto o tatou faalogona, o tatou faanaunauga, ma lagona māfana. E mafai ona matuā oo i le loto le ita pe faatumulia i le mataʻu, e mafatia  i le faavauvau pe faagaeeina foʻi e le olioli. (Salamo 27:3; 39:3; Ioane 16:22; Roma 9:2) E mafai ona faamaualuga pe faamaualalo, e alofa pe ʻinoʻino.—Faataoto 16:5; Mataio 11:29; 1 Peteru 1:22.

⁴ E tusa ai ma manatu e pei ona taʻua, e masani ona fesootaʻi le “loto” ma uunaʻiga faapea ma faalogona, ae o le “mafaufau” e tele ina faatatau i le iloa ma le malamalama. O le faauigaina lenā o nei upu pe a taufai aliaʻi mai i se fuaiupu e tasi o le Tusi Paia. (Mataio 22:37; Filipi 4:7) Peitaʻi e mafai ona fesuiaʻi le faaaogāina o le loto ma le mafaufau. Mo se faataʻitaʻiga, na augani atu Mose i le fanauga a Isaraelu: “Ia mafaufau ai lou loto [pe, “ia toe manatua i lou mafaufau,” faaopoopoga i le pito i lalo, NW ], o Ieova o ia lava le Atua.” (Teuteronome 4:39) Na fetalai atu Iesu i tusiupu o ē na faufau leaga mai iā te ia: “Se a le mea ua manatunatu leaga ai o outou loto?” (Mataio 9:4) O le “malamalama,” le “poto,” ma le “manatunatu” e mafai foʻi ona fesootaʻi atu i le loto. (1 Tupu 3:12, NW; Faataoto 15:14; Mareko 2:6) O lea la, o le loto e mafai foʻi ona aofia ai lo tatou mafaufau—o tatou manatunatuga po o lo tatou malamalamaga.

5. O le ā le uiga moni o le loto?

⁵ I se faamatalaga a se tasi tusi, o le uiga moni o le loto o “le vaega tāua e pei ona masani ai, o faalogona ma manatunatuga, o le tagata i totonu e pei ona faaalia mai o ia lava i ana gaoioiga uma, i ona faanaunauga, faalogona māfana, faalogona ootia, faalogona alofa, fuafuaga, ona manatunatuga, faamoemoega, mafaufauga, lona atamai, le poto, le tomai, ona talitonuga ma fetuutuunaʻiga o ona mafaufauga, lona manatuaina o mea ma lana faautautaga lelei.” Ua faaatagia ai le tulaga moni i totonu o i tatou, “le tagata lilo o le loto.” (1 Peteru 3:4) O le mea lenā o loo silafia ma iloiloina e Ieova. O lea, sa mafai ai ona tatalo Tavita: “Le Atua e, ia e faia se loto mamā mo aʻu; ma ia  e faafouina se loto mau i totonu ia te au.” (Salamo 51:10) E mafai faapefea ona tatou maua se loto mamā?

“Ia Outou Manatunatu” i le Afioga a le Atua

6. O le ā le timaʻiga na avatu e Mose iā Isaraelu a o latou tolauapi ai i le Fanua Laugatasi o Moapi?

⁶ Ina ua timaʻi atu i le fanauga a Isaraelu lea sa faapotopoto i le Fanua Laugatasi o Moapi, a o leʻi ulu atu i le Nuu Folafolaina, na faapea atu ai Mose: “Ia outou manatunatu i upu uma ou te taʻu atu ia te outou i le aso nei; tou te poloai atu ai i a outou fanau ia anaana e faia upu uma o lenei tulafono.” (Teuteronome 32:46) Sa tatau i le fanauga a Isaraelu ona “matuā uaʻi lelei atu.” (Knox) Seʻi vaganā ua latou matuā masani lelei i poloaʻiga a le Atua ona faatoʻā mafai lea ona latou aʻoaʻoina atu i a latou fanau.—Teuteronome 6:6-8.

7. O le ā e aofia ai i lo ‘tatou manatunatu’ i le Afioga a le Atua?

⁷ O se manaʻoga autū mo le mauaina o se loto mamā, o le iai lea o le poto saʻo e faatatau i le finagalo ma fuafuaga a le Atua. E na o le tasi lava le puna o lenā poto, o le Afioga faagaeeina a le Atua. (2 Timoteo 3:16, 17) Peitaʻi, e lē lava le na o le poto i le mafaufau e tatou te mauaina ai se loto lea e faafiafiaina ai le finagalo o Ieova. Ina ia aogā le poto i o tatou tagata i totonu, e ao ona ‘tatou manatunatu’ pe “teuloto,” mea o loo tatou aʻoaʻoina. (Teuteronome 32:46, An American Translation) E faapefea ona fai o lenei mea? Ua faamatala mai e le faisalamo o Tavita: “Ou te manatu i aso anamua; ou te manatunatu i mea uma na e faia; ou te mafaufau i galuega a ou aao.”—Salamo 143:5.

8. O ā fesili e mafai ona tatou mafaufau i ai a o tatou suʻesuʻe?

⁸ E tatau foʻi ona tatou mafaufau loloto ma le lototalisapaia i galuega a Ieova. Pe a faitauina le Tusi Paia ma lomiga faale-Tusi Paia, e manaʻomia ona tatou mafaufau i fesili e pei o nei: ‘O le ā e aʻoaʻoina mai e lenei mea iā te aʻu e faatatau iā Ieova? O ā uiga o Ieova ou te iloa o loo faaalia i inei? O le ā ua aʻoaʻo mai e lenei tala iā te aʻu e faatatau i mea e finagalo ma mea foʻi e lē finagalo i ai Ieova? O ā āuga o le mulimuli atu i se ala e finagalo malie i ai Ieova, pe a faatusatusa i le mulimuli atu i se ala e ʻinoʻino i ai o ia? E faapefea ona fesootaʻi lenei faamatalaga i mea ua uma ona ou iloa?’

9. O le ā le tāua o suʻesuʻega totino ma le mafaufau loloto?

⁹ Ua faamatala mai e Lisa * e 32 ona tausaga, le auala na ia talisapaia ai le tāua o le faia o ni suʻesuʻega uigā ma le mafaufau loloto: “Ina ua uma loʻu papatisoga i le 1994, e tusa ma le lua tausaga sa ou maelega ai lava i le upu moni. Sa ou auai atu i sauniga uma faa-Kerisiano, sa ou galue malosi ina ia maua itula e 30 i le 40 i le masina i le faiva i le fanua, ma auaufaatasi atu i isi uso Kerisiano. Ae na oo ina amata ona ou tafetafea ese atu. Na ou matuā paʻū atu lava i le leaga, ma oo ina ou solia le tulafono a le Atua. Peitaʻi na ou toe poto ma filifili ai e toe ola i se olaga mamā. Maʻeu loʻu fiafia ona sa silafia mai e Ieova loʻu salamō ma toe taliaina aʻu! E masani lava ona ou mafaufau: ‘⁠Aiseā na ou paʻū ese atu ai?’ O le tali e tau pea i ai loʻu mafaufau e faapea, talu ai sa ou lafoaʻia suʻesuʻega uigā ma le mafaufau loloto i mea sa aʻoaʻoina. Sa leʻi pāʻia lelei loʻu loto e upu moni o le Tusi Paia. E amata atu nei, o le a avea pea suʻesuʻega totino ma le mafaufau loloto, o se vaega e sili ona tāua i loʻu olaga.” A o tuputupu aʻe lo tatou iloa iā Ieova, o lona Alo, ma lana Afioga, maʻeu le tāua o lo tatou faaavanoa o se taimi e tomanatu ai i mea e aogā!

10. Aiseā e matuā manaʻomia ai ona tatou faaavanoa se taimi e fai ai suʻesuʻega totino ma mafaufau loloto ai?

¹⁰ I lenei lalolagi o le tele o meafai, o se luʻi moni lava le saʻilia o se taimi e suʻesuʻe ma mafaufau loloto ai. Peitaʻi ane, ua matuā lalata atu Kerisiano i se Nuu Folafolaina matagofie—le lalolagi fou amiotonu a le Atua. (2 Peteru 3:13) Ua matuā lalata mai lava mea mataʻutia o le a tutupu, e pei o le faaumatiaga o “Papelonia le aai tele” ma le osofaʻiga a “Koku, o le nuu o Makoku” i tagata o Ieova. (Faaaliga 17:1, 2, 5, 15-17; Esekielu 38:1-4, 14-16; 39:2) O mea o loo lumanaʻi nei atonu e tofotofoina ai lo tatou alofa mo Ieova. E matuā tāua lava lo  tatou faaaogā tatau nei o le taimi avanoa ma ia tatou manatunatu i le Afioga a le Atua!—Efeso 5:15, 16.

‘Ia Saunia Lou Loto e Saili Atu i le Afioga a le Atua’

11. E mafai faapefea ona faatusaina o tatou loto i le eleele?

¹¹ E mafai ona faatusaina le loto i le eleele lea e totō ai le fatu o le upu moni. (Mataio 13:18-23) E masani lava ona faatoʻa lelei le eleele ina ia faamautinoa le ola lelei ai o le faatoʻaga. E faapena foʻi le tatau ona sauniuni pe tapenapena lelei le loto ina ia atili ai ona tali lelei atu i le Afioga a le Atua. Na “saunia e [le ositaulaga o] Esera lona loto e saili i le tulafono a Ieova ma fai ai.” (Esera 7:10) E mafai faapefea ona tatou sauniunia o tatou loto?

12. O le ā se mea o le a fesoasoani e sauniunia ai le loto mo le suʻesuʻega?

¹² O le auala e pito sili ona lelei e sauniunia ai le loto pe a tatou saʻili atu i le Afioga a le Atua, o le tatalo lea mai le loto. E amata ma faaiʻu i le tatalo sauniga faa-Kerisiano a tagata tapuaʻi moni. Maʻeu le talafeagai o lo tatou amataina o taimi o suʻesuʻega totino faale-Tusi Paia i se tatalo uigā, ona tausisia ai lava lea o lenā uiga faaaloalo a o faagasolo la tatou suʻesuʻega!

13. Ina ia maua se loto e tatau ma le finagalo o Ieova, o le ā e ao ona tatou faia?

¹³ E tatau ona sauniuni le loto ina ia faateʻa ese ni manatu ua mauaa ona totōina. O le mea lenā sa leʻi mananaʻo taʻitaʻi lotu i aso o Iesu e fai. (Mataio 13:15) Ae i le isi itu, sa faia e Maria, le tinā o Iesu, ni ana faaiʻuga “i lona loto” e faavae aʻe i upu moni sa ia faalogo i ai. (Luka 2:19, 51) Na avea o ia o se soo faamaoni o Iesu. Sa faalogologo atu Litia, lē e mai Tuatira, iā Paulo, ma na “tatalaina e le Alii lona loto ia naunau.” Na avea foʻi o ia ma tagata faatuatua. (Galuega 16:14, 15) Tau ina ia aua lava neʻi o tatou taofiofimamau i ni o tatou lava manatu po o ni talitonuga ua pele iā i tatou. Na i lo lea, seʻi o tatou lotomalilie e “tuu le faamaoni i le Atua, a o le pepelo i tagata uma lava.”—Roma 3:4.

14. E mafai faapefea ona tatou sauniunia o tatou loto ina ia faalogologo atu i sauniga faa-Kerisiano?

¹⁴ E patino lava ona tāua le sauniunia o le loto ina ia faalogologo atu i sauniga faa-Kerisiano. E iai mea e ono faalavelavea ai lo tatou uaʻi atu i mea o loo talanoaina. E itiiti lava se aogā iā i tatou o upu o loo fofogaina mai pe afai o loo alu uma o tatou mafaufau i mea sa tutupu i lenā aso pe mua foʻi ona popole atu i mea o le a fai i le aso e sosoo ai. E manaʻomia ona tatou filifili maumauaʻi e faalogologo ma aʻoaʻoina ni mea pe afai tatou te fia maua aogā mai mea o loo talanoaina. Maʻeu ni aogā e mafai ona tatou maua pe afai tatou te matuā naunau ina ia malamalama i mau o loo talanoaina ma le uiga o loo faatatau atu i ai!—Neemia 8:5-8, 12.

15. E faapefea ona fesoasoani le lotomaulalo iā i tatou ina ia avea ma ni ē ua aʻoaʻogofie?

¹⁵ E pei lava ona aogā le faaopoopo atu o nisi mea faalelei eleele talafeagai ina ia faaleleia atili ai le palapala, e faapena foʻi i lo tatou atiina aʻe o le lotomaulalo, le galala mo mea faaleagaga, le faatuatua, le mataʻu i le Atua, ma le alofa mo le Atua, ona faaʻoaina ai o tatou loto. O le lotomaulalo e faatoʻafilemuina ai le loto, ma fesoasoani ai iā i tatou ina ia avea ma ni ē ua aʻoaʻogofie. Na fetalai mai Ieova i le tupu Iutaia o Iosia: “Auā ua malulu lou loto, ma ua e faamaulalo oe i luma o Ieova, ina ua e faalogologo i mea na ou fai atu ai . . . ma e tagi i oʻu luma; . . . Ua ou faalogo ai lava.” (2 Tupu 22:19) Sa lotomaulalo ma lototalisapaia Iosia. O le lotomaulalo na mafai ai e soo o Iesu, o ē ‘e lei aʻoaʻoina ma le valelea,’ ona latou malamalama ma faatatauina upu moni faaleagaga na sa leʻi iloa e tagata “popoto ma e atamamai.” (Galuega 4:13; Luka 10:21) Tau ina ia tatou ‘faatigaina [“faamaulalo,” NW ] i tatou e i tatou i luma o lo tatou Atua’ a o tatou taumafai e maua se loto e tatau ma le finagalo o Ieova.—Esera 8:21.

16. Aiseā e manaʻomia ai taumafaiga ina ia atiina aʻe se galala mo taumafa faaleagaga?

¹⁶ Na fetalai Iesu: “Amuia i latou e manatu mamafa i o latou manaʻoga faaleagaga.” (Mataio 5:3, NW ) A o tatou mauaina le tomai ina ia malosi ai faaleagaga, e mafai e omiga mai lenei lalolagi amioleaga po o uiga e pei o le paiē, ona faalavelave mai i lo tatou mātauina lelei o o tatou manaʻoga. (Mataio 4:4) E ao ona tatou atiina aʻe se galala lelei mo taumafa faaleagaga. E  tusa lava pe i le taimi muamua tatou te leʻi fiafia e faitau le Tusi Paia ma fai suʻesuʻega totino, ae afai e faifai pea, o le a tatou iloa ai le ‘malie ia i tatou’ o le poto, ma tatou naunau ai e tulimataʻi taimi o suʻesuʻega.—Faataoto 2:10, 11.

17. (a) Aiseā ua tatau ma onomea ai ona tuu atu iā Ieova lo tatou faatuatuaga atoatoa? (e) E mafai faapefea ona tatou faatupu aʻe se faatuatua i le Atua?

¹⁷ Na timaʻi mai le tupu o Solomona: “Ia e faatuatua ia Ieova ma lou loto atoa; a e aua le faalagolago i lou lava atamai.” (Faataoto 3:5) O se loto o loo faatuatua atu iā Ieova, e iloa e faapea, so o se mea e tāpā pe faatonu mai e Ia e ala i lana Afioga, e mautinoa lava e tonu. (Isaia 48:17) Ua matuā tatau ma onomea ona tuu atu iā Ieova lo tatou faatuatuaga atoatoa. E na te mafaia ona faataunuu mea uma ua ia fuafuaina. (Isaia 40:26, 29) Manatua, o lona lava suafa e uiga, “O Ia Lava ua Māfua ai Ona Iai,” ma e faatupuina ai le mautinoa i lona tomai e faataunuuina mea ua ia folafola mai! “E amiotonu [o ia] i ona ala uma; o loo alofa ia i ana mea uma lava na faia.” (Salamo 145:17) O le mea moni, ina ia faatupu aʻe se faatuatua iā te ia, e manaʻomia ona tatou ‘tofotofo ina ia iloa e lelei Ieova’ e ala i le faatatauina o mea ua tatou aʻoaʻoina mai le Tusi Paia i o tatou olaga totino ma e ala i le toe tomanatu i mea aogā e maua mai ai.—Salamo 34:8.

18. E faapefea ona fesoasoani iā i tatou le mataʻu i le Atua ina ia talia ana taʻiala?

¹⁸ I le faasino atu i se isi uiga lea e māfua ai ona talia e o tatou loto le taʻitaʻiga tauatua, na faapea mai Solomona: “Ia e mataʻu ia Ieova, ia ʻalo ese i le leaga.” (Faataoto 3:7) Na fetalai Ieova e faatatau iā Isaraelu anamua: “E! ana ia i latou lena loto e matatau mai ai ia te au, ma tausiusi i aʻu poloaiga uma i aso uma lava, ina ia manuia ai i latou, atoa ma a latou fanau e faavavau.” (Teuteronome 5:29) Ioe, o i latou e matataʻu i le Atua e usiusitai iā te ia. O loo iā Ieova le tomai “na te fesoasoani [ai] ia te i latou o e ua sao o latou loto ia te ia” ma faaoo mai le faasalaga iā i latou e lē o usiusitai iā te ia. (2 Nofoaiga a Tupu 16:9) Tau ina ia avea lo tatou matataʻu ma le migao ina ia lē faatigā i le Atua, ma itu e puleaina ai a tatou gaoioiga uma, o mafaufauga, ma faalogona.

‘Ia E Alofa Atu ia Ieova ma Lou Loto Atoa’

19. O le ā le matafaioi a le alofa i le uunaʻiaina o o tatou loto e talia le taʻitaʻiga a Ieova?

¹⁹ E sili atu na i lo isi uiga uma, o le alofa e mafai moni lava ona uunaʻia ai o tatou loto e talia le taʻitaʻiga a Ieova. Pe a tumu le loto o se tagata i le alofa mo le Atua, e mafai ona naunautaʻi lenā tagata ia iloa po o ā mea e fiafia ai le Atua, a o ā foʻi mea e lē fiafia ai o ia. (1 Ioane 5:3) Na fetalai Iesu: “E te alofa atu i le Alii lou Atua ma lou loto atoa, ma lou agaga atoa, ma lou manatu atoa.” (Mataio 22:37) Seʻi o tatou faalolotoina lo tatou alofa mo le Atua e ala i le fai ma masani le toe tomanatu i lona lelei, e ala i le talanoa atu e lē aunoa iā te ia e pei ona talanoa atu i se uō mamae, ma e ala i le naunau e talanoa atu i isi e uiga iā te ia.

20. E mafai faapefea ona tatou maua se loto e tatau ma le finagalo o Ieova?

²⁰ Seʻi toe autalu: O le mauaina o se loto e tatau ma le finagalo o Ieova e aofia ai le faatagaina o le Afioga a le Atua e taaʻina ai o tatou tagata i totonu, le tagata lilo o le loto. E tatau lava ona iai suʻesuʻega totino e uigā o le Tusi Paia ma mafaufauga loloto ua faia ma le lototalisapaia. E sili atu ona lelei le faia o lenei mea pe afai ua sauniunia lelei le loto—se loto ua saʻoloto mai manatu ua mauaa ona totōina, se loto ua tumu i uiga e faafaigofie ai le aʻoaʻoina o i tatou! Ioe, o le fesoasoani a Ieova e mafai ai ona maua se loto lelei. Ae peitaʻi, o ā laasaga e mafai ona tatou faia ina ia leoleomaluina ai o tatou loto?

[Faamatalaga pito i lalo]

O le a Faapefea Ona E Tali?

• O le ā le loto lea e iloiloina e Ieova?

• E mafai faapefea ona ‘tatou manatunatu’ i le Afioga a le Atua?

• E tatau faapefea ona tatou sauniunia o tatou loto e saʻili atu i le Afioga a le Atua?

• Ina ua māeʻa ona talanoaina lenei mataupu, o le ā ua uunaʻia oe e fai?

[Fesili mo le Suʻesuʻega]

[Ata i le itulau 17]

Sa manatunatu loloto faatasi ma le agaga talisapaia Tavita i mea faaleagaga. Po o faapena oe?

[Ata i le itulau 18]

Ia sauniuni lou loto a o e leʻi suʻesuʻeina le Afioga a le Atua