Pe Tatou te Manaʻomia Moni Lava Isi?

NA MĀTAUINA e se saienitisi lauiloa e suafa iā Albert Einstein e faapea: “Pe a tatou iloiloina o tatou olaga ma taumafaiga, tatou te mātauina ai e toetoe lava o a tatou gaoioiga uma ma faanaunauga e fesootaʻi atu i isi tagata soifua.” Na ia faaopoopo mai e faapea: “Tatou te aai i meaʻai na saunia e isi, oofu i laʻei na gaosia e isi ma nonofo i fale na fausia e isi. . . . O uiga o se tagata ma ana filifiliga ua māfua ona iai ona o aafiaga mai i isi tagata, lea e aafia ai lona tulaga faaletino ma le faaleagaga mai le taimi na soifua ai seʻia oo ina maliu.”

O se tulaga masani le faatasitasi o manu. E feoaʻi faatasi elefane ma leoleoina ma le faaeteete a latou fanau. E tutuli faatasi leona fafine ma fetufaaʻi a latou meaʻai ma leona poʻa. E taaalo faatasi mumua ma puipuia isi meaola po o tagata o taeele i le sami i taimi e tau malelemo ai.

Ae na mātauina e se saienitisi le faanaunauga o i tagata lea e māfua ai le faateleina o le popole. E tusa ai ma se nusipepa na lomia i Mekisikō, o nisi saienitisi ua latou manatu e faapea, “ua telē se aafiaga leaga i olaga o tagata i le Iunaite Setete ona o le vavae ese o le tagata lava ia po o le ola tutoʻatasi.” Na taʻua e le nusipepa e faapea, “o le sologa lelei o le atunuu e faalagolago i le iai o ni suiga tetele i olaga o tagata, e aofia ai le toe foʻi i le olaga felagolagomaʻi.”

Ua matuā salalau atu lenei faafitauli iā i latou o loo nonofo i atunuu tamaoaiga. Ua vave ona tupu aʻe se faanaunauga i le toʻatele ina ia faaesea i latou lava. Ua mananaʻo tagata e ‘ola tutoʻatasi’ ma teena malosi isi o loo ‘faalavelave i o latou olaga.’ Ua faaalia i lea vaaiga e faapea o lenei uiga ua taʻitaʻiina ai tagata i le faateleina ai o faafitauli tau i faalogona, lotomafatia ma le pule i le ola.

E tusa ai ma lenei tulaga, na taʻua e se fomaʻi e suafa iā Daniel Goleman e faapea: “O le faaesea mai i isi tagata po o le manatu ua leai se tasi e sasaa atu i ai ona faalogona mafatia ma faatumauina ai se faiā māfana—ua faateleina ai le avanoa e maua ai i maʻi po o le oti.” Na taʻua e se lipoti na lomia i le nusipepa o le Science e faapea o le faaesea mai i isi ‘e tutusa lava ona aafiaga ma tagata e maliliu ona o le ulaula, toto maualuga, maualuga o le fua o le gaʻo lea e poloka ai ala toto, soona lapopoʻa ma le lē lava o le faamalositino.’

O lea, tatou te manaʻomia moni ai lava isi ona o māfuaaga eseese. E lē mafai ona tatou ola e aunoa ma isi. O lea, e faapefea la ona foʻia le faafitauli o le faaesea mai i isi? O le ā le māfuaaga ua fiafia moni ai olaga o le toʻatele? O le a talanoaina i le mataupu o loo sosoo mai na fesili.

[Faamatalaga faaopoopo i le itulau 3]

“E toetoe lava o a tatou gaoioiga uma ma faanaunauga e fesootaʻi atu i isi tagata soifua.”—Albert Einstein