O Loo Ola le Afioga a Ieova

Manatu Tāua Mai le Tusi o Eseta

SA FAIA e le tamāloa se faufauga ina ia faatamaʻia tagata Iutaia uma o loo nonofo i le malo, lea e amata mai i Initia seʻia oo atu i Aitiope. Na tonu i lona manatu o le a taulau manuia lana fuafuaga i se aso ua uma ona ia tuupōina. Peitaʻi, e tasi le vala tāua na faalavelave i lana faufauga. Na mafai e le Atua o le lagi ona laveaʻia ona tagata filifilia, mai so o se tulaga e lamatia ai o latou ola. O loo faamauina lea laveaʻiga i le tusi o Eseta.

Na tusia le tusi o Eseta e se tamā matua mai Iutaia e suafa iā Moretekai, ma o loo aofia ai se vaitaimi pe tusa e 18 tausaga, i le taimi o le nofoaiga a le tupu Peresia o Asueru po o Aretaseta I. O loo faaalia i lenei tala mataʻina le faasaoina e Ieova o ona tagata mai faufauga a o latou fili, e ui na taapeape solo ana auauna i le malo tele. I aso nei, ua avea lenā tala ma faamalosiauga i le faatuatua o tagata o Ieova i atunuu e 235. E lē gata i lea, ua saunia e i latou o loo taʻua i le tusi o Eseta ni faaaʻoaʻoga lelei mo i tatou, ma nisi foʻi o faaaʻoaʻoga e ao ona ʻalofia. Ioe, “o loo ola le afioga a le Atua, ma o loo matuā galue foʻi.”—Eperu 4:12.

E AO ONA FAALAA LE MASIOFO

(Eseta 1:1–5:14)

I le tausaga lona tolu o le nofoaiga a le tupu o Asueru, (493 T.L.M.) sa ia faia ai se faigaʻai tele. Sa matuā lē finagalo malie le tupu i le masiofo o Vasati lea sa taʻutaʻua i lona lalelei, ma na aveesea ai loa lona tulaga o se masiofo. Sa filifilia ai loa mai tamaʻitaʻi lalelei uma o le malo le tamaʻitaʻi Iutaia e suafa iā Hatesa, e suitulaga i le masiofo. E tusa ai o le taʻitaʻiga a lona tausoga o Moretekai, sa ia nātia o ia o se Iutaia ma na ia faaaogā lona igoa Peresia o Eseta.

Mulimuli ane, sa faaeaina i se tulaga maualuga se tamāloa faamaualuga e igoa iā Hamanu, e avea ma palemia. Na ita Hamanu ina ua ‘lē punou pe ifo Moretekai iā te ia,’ o lea na ia faia ai loa se faufauga e faaumatia Iutaia uma o loo i le malo o Peresia. (Eseta 3:2) Na tauanau e Hamanu le tupu o Asueru ina ia finagalo malie i lana faufauga, ma ia faia se poloaʻiga e faaumatia tagata Iutaia. Ona o lea, na ofu ai Moretekai i le “ie talatala ma le lefulefu.” (Eseta 4:1) Ua tatau loa la ona faasalavei atu Eseta. Sa ia valaaulia le tupu ma lana palemia i se faigaʻai. Na la fiafia e auai ma na toe talosaga ai loa Eseta e toe afifio ane i le isi faigaʻai, e faia i le aso e sosoo ai. Sa matuā olioli Hamanu. Peitaʻi, sa lotoa pea ona o le lē ifo o Moretekai iā te ia. O lea, sa faia ai loa e Hamanu se faufauga e fasiotia ai Moretekai, a o leʻi oo i le faigaʻai i le aso na sosoo ai.

 Taliina o Fesili Faale-Tusi Paia:

1:3-5—Pe na atoa le 180 aso o le faigaʻai? E lē o faailoa mai i le Tusi Paia faapea o le umi lenā na faia ai le faigaʻai, ae o loo taʻua ai na faaali atu e le tupu le sosia ma le matagofie o lona malo, mo aso e 180. Atonu na faaaogā e le tupu le umi lea e faailoa atu ai ma le mimita le mamalu o lona malo, ina ia faaofo ai tagata maualuluga ma faamautinoa ai iā i latou lona malosi e faataunuu ai ana fuafuaga. O lea la, e faasino atu le fuaiupu e 3 ma le 5 i le faigaʻai lea na faia mo aso e 7 i le faaiʻuga o le 180 aso.

1:8—O le ā le uiga o le faaupuga, e ‘faatatau i le tulafono ona inu, ua leai sē na faatauanau atu i se tasi’? E foliga mai o le tū a Peresia e faatauanau atu le tasi i le isi i faigaʻai. Ae i lenei tulaga, na tuu e le tupu o Asueru i le faitalia a le tagata lava ia, po o le ā le tele o lana inu. Na taʻua i se tusi: “Pe e itiiti pe tele; e pule lava latou.”

1:10-12—Aiseā na musu ai le masiofo o Vasati e alu i luma o le tupu? Ua manatu nisi faitofā e faapea, na musu le masiofo ona sa ia lē manaʻo e tuu o ia i se tulaga maulalo i luma o mālō a le tupu ia na onanā. Ia pe atonu foʻi o le lē gauaʻi lava o lenei masiofo lalelei. E lē o taʻua i le Tusi Paia le māfuaaga o lona faia faapea, ae na manatu ē popoto o le usitai i le tane o se mataupu e tāua tele, ma o le a iai se aafiaga o le faaaʻoaʻoga leaga a Vasati i avā uma o itumalo o Peresia.

2:14-17—Pe sa faia e Eseta ni feusuaʻiga lē mamā ma le tupu? E leai. O loo taʻua i le tala e faapea, na toe faafoʻi i le lua o fale isi fafine ia na avatu i le tupu, i lalo o le leoleoga a lana eunuka o “le leoleo i palake.” O fafine ia na iai ma le tupu i le pō, na avea ma ana palake po o avā lona lua. Peitaʻi, e leʻi avea Eseta i le fale o palake ina ua uma ona vaai i ai le tupu. Ina ua aumai Eseta i luma o Asueru, na “sili foʻi le manaʻo o le tupu iā Eseta i fafine uma, ua sili foʻi ona alofaina ma faapelepeleina o ia e ia i taupou uma.” (Eseta 2:17) Na faapefea ona “alofaina ma faapelepeleina” o ia e Asueru? E pei o le auala lava e tasi lea na alofagia ai o ia e isi. ‘Ua lelei le teine i le manatu o Hege, ua alofaina o ia e ia.’ (Eseta 2:8, 9) Sa faavae le alofa o Hege i mea na ia vaaia; o lona lalelei ma uiga lelei. O le mea moni, “ua alofagia foʻi Eseta e i latou uma ē na iloa o ia.” (Eseta 2:15) I se tulaga talitutusa, na faagaeetia le tupu i mea na ia iloa e uiga iā Eseta ma alofa ai loa iā te ia.

3:2; 5:9—Aiseā e leʻi ifo ai Moretekai iā Hamanu? E lē sesē mo Isaraelu ona amanaʻia le tulaga maualuga ua faaeaina ai se tasi, e ala i le faapaʻū faō i lalo. Peitaʻi, e iai isi mea na aofia i le mataupu iā Hamanu. O Hamanu o se tasi o le sa Akakō, atonu o se Amaleka, ma sa finagalo Ieova e faaumatia tagata Amaleka. (Teuteronome 25:19) Sa manatu la Moretekai o lona ifo atu iā Hamanu, e tusa lenā ua ia lē faamaoni iā Ieova. O lona maumauaʻi e lē ifo na faailoa atu ai o ia o se Iutaia.—Eseta 3:3, 4.

Lesona mo i Tatou:

2:10, 20; 4:12-16. Na talia e Eseta taʻitaʻiga ma fautuaga mai se tagata tapuaʻi taʻumatuaina a Ieova. O se mea poto foʻi le ‘usiusitai i o tatou taʻitaʻi ma gauaʻi i ai.’—Eperu 13:17.

2:11; 4:5. “Aua neʻi taʻitasi ma vaavaai i ana lava mea, a ia taʻitasi ma vaavaai i mea a isi.”—Filipi 2:4.

2:15. Sa lotomaulalo ma pulea e Eseta o ia lava, e ala i le lē toe talosagaina o nisi maatāua ma laʻei matagofie na i lo mea ia na saunia e Hege. “O le tagata lilo o le loto, ia teua lea i le mea e lē pala, o le loto agamalu ma le filemu,” na alofagia ai Eseta e le tupu.—1 Peteru 3:4.

 2:21-23. Ua avea Eseta ma Moretekai ma faaaʻoaʻoga lelei o le ‘usiusitai i faipule silisili.’—Roma 13:1.

3:4. I nisi tulaga, o se faiga atamai le nātia o i tatou e pei ona sa faia e Eseta. Peitaʻi, pe a oo i mataupu sili ona tāua e pei o le pule silisili ese a Ieova ma lo tatou faamaoni, e lē tatau la ona fefefe e faailoa atu o i tatou o ni Molimau a Ieova.

4:3. Pe a fesagaʻi ma tofotofoga, e ao ona tatou tatalo atu iā Ieova mo le malosi ma le poto.

4:6-8. Sa saʻili e Moretekai se vaifofō e tusa ai ma le tulafono, i le faamataʻuga a Hamanu lea na ia faufau ai.—Filipi 1:7.

4:14. O se faaaʻoaʻoga lelei le faatuatua o Moretekai iā Ieova.

4:16. Sa fesagaʻia ma le faamaoni ma le lototele e Eseta se tulaga na ono iʻu i lona oti, ona sa ia faalagolago iā Ieova ma le lotoatoa. E tāua foʻi mo i tatou ona faalagolago atu iā Ieova na i lo o tatou lava.

5:6-8. Ina ia alofagia Eseta e Asueru, sa ia valaaulia o ia i se faigaʻai lona lua. Sa ia gaoioi ma le faautauta, ma e tatau foʻi ona tatou faia faapea.—Faataoto 14:15.

LE FAAGASOLOGA O SUIGA O MEA NA TUTUPU

(Eseta 6:1–10:3)

A o faagasolo mea na tutupu, na iai se suiga tele. Na tautau Hamanu i le laau lea na ia faia mo Moretekai, ae avea Moretekai ma palemia! Ae faapefea le fuafuaga lea na fai e faaumatia tagata Iutaia uma? O le isi foʻi suiga mataʻina lenā.

Sa toe faasalavei atu foʻi le tamaʻitaʻi faamaoni o Eseta. E ui ina lamatia ai lona ola, ae sa ia faaoo atu i luma o le tupu lana olega ina ia faalēaogāina le faufauga a Hamanu. Sa silafia e Asueru le mea e tatau ona fai. O lea ina ua oo mai lenā aso, sa faaumatia tagata  ia na faia lea fuafuaga, ae leʻi afāina tagata Iutaia. Sa fuafuaina loa e Moretekai le aso o le Tausamiga o Puro, e faia i tausaga taʻitasi ina ia faamanatu ai lenei laveaʻiga tele. Talu ai na aupito Moretekai i le tupu o Asueru, sa ia ‘saʻili ai ia manuia lona nuu; ua tautala foʻi ma le alofa i lona nuu uma.’—Eseta 10:3.

Taliina o Fesili Faale-Tusi Paia:

7:4—O le ā le uiga o le ‘faamaumau o mea a le tupu’ pe a faaumatia tagata Iutaia? E ala i le taʻua ma le faaaloalo o le itu e lelei ai le faatau o tagata Iutaia e avea ma pologa, na faailoa muamua atu ai e Eseta le faamaumau o mea a le tupu pe a faaumatia i latou. E itiiti se aogā i le tupu o le 10,000 tupe siliva ia na folafola e Hamanu, na i lo le tamaoaiga e maua pe ana faatau atu e Hamanu le ʻau Iutaia e avea ma pologa. Afai e taunuu le faufauga a Hamanu, o lona uiga foʻi la o le a leai se masiofo.

7:8—Aiseā na ufitia ai e auauna a le tupu mata o Hamanu? Atonu e faauiga atu i le māsiasi po o se mala o loo faaloloʻi ane. E tusa ai o se tasi tusi, “i aso anamua, e ufitia ulu o i latou o le a fasiotia.”

8:17—Na faapefea ona ‘fai le toʻatele o tagata ma tagata o sa Iutā?’ Na avea le toʻatele o tagata Peresia ma Iutaia liulotu, ona sa latou manatu o le poloaʻiga a le tupu, o se faailoaga lea o le finagalo malie o le Atua i tagata Iutaia. E talitutusa lenā tulaga ma le faataunuuga o le valoaga o loo taʻua i le Sakaria. Ua faapea mai: “E tago atu tagata e toʻatinoagafulu ai gagana uma o nuu ese; latou te tago atu lava i le pito ofu o le sa Iutā ma faapea atu, Tatou te ō ma outou; auā ua matou faalogo, o loo iā te outou le Atua.”—Sakaria 8:23.

9:10, 15, 16—Aiseā na lē vetea ai e le ʻau Iutaia oloa, e ui o lea sa faatonu i latou e faia faapea? O le lē faia faapea na faaalia ai o la latou fuafuaga moni, o le fia faasaoina o i latou lava ae lē ina ia tamaoaiga ai.

Lesona mo i Tatou:

6:6-10. “E muamua le faamaualuga i le malaia; e muamua foʻi le loto faasiasia i le paʻū.”—Faataoto 16:18.

7:3, 4. Pe e te faailoa atu ma le lototele oe o se Molimau a Ieova, e ui o le faia faapea atonu o le a sauāina ai oe?

8:3-6. E mafai ona tatou talosaga atu i faipule silisili o le malo ma ofisa o faamasinoga mo se puipuiga mai o tatou fili.

8:5. Sa faautauta Eseta i lona lē taʻua o le vaega na fai a le tupu i le poloaʻiga e faaumatia ona tagata. I se tulaga talitutusa, e ao foʻi ona tatou faautauta pe a avatu se molimau i tagata maualuluga o le malo.

9:22. Ia tatou manatua pea ē matitiva.—Kalatia 2:10.

O le a “Tuusaunoaina ma Laveaʻiina” e Ieova

O loo faamatala i le Eseta le auala na faatulaga ai e Ieova mea na tutupu mo le lelei o ona tagata. O se faaaʻoaʻoga, sa faasino atu Moretekai i le fuafuaga a le Atua i le mauaina e Eseta o le mamalu tau tupu. Sa anapogi ma tatalo tagata Iutaia mo se fesoasoani ina ua faamataʻuina i latou. Na alu atu le masiofo i luma o le tupu e aunoa ma le valaauliaina, ma na talia ma le fiafia o ia i taimi uma. Sa lē maua se moe a le tupu i lenā pō tāua. Ioe, o se tala mataʻina tele!

Ua avea le tala a Eseta ma faalaeiauga iā i tatou o loo ola i “ona pō o le iʻuga.” (Tanielu 12:4) O le a faia e Koku o Makoku, o Satani le Tiapolo lea, se osofaʻiga i tagata o Ieova i “aso amuli,” po o le iʻuga. O lona faanaunauga ia faaumatia tagata tapuaʻi. Ae i le pei o aso o Eseta, o le a “tuusaunoaina ma laveaʻiina” e Ieova ona tagata tapuaʻi.—Esekielu 38:16-23; Eseta 4:14.

[Ata i le itulau 10]

Ua tulaʻi atu Eseta ma Moretekai i luma o Asueru