1. Na faaalia faapefea e se tagata tamoʻe lona maumauaʻi ina ia aua le faavaivai?

A O TALAVOU Mary Decker, sa lauiloa o ia o se tagata saosaoa i le lalolagi. Sa mafaufau tagata o ia e pine auro i le tuuga o le 3,000 mita, i le Olimepeka i le 1984. Peitaʻi, e leʻi tini lana tuuga ina ua lāvea i se tasi o tagata tamoʻe ma sulu ai. Peitaʻi, e leʻi faavaivai ai o ia. E leʻi atoa se tausaga, ae toe foʻi o ia i le malae ma faatū ai se matatiʻa fou a le lalolagi i le taaloga o le maila, i le 1985.

2. O le ā le ituaiga o tamoʻega o loo tausinio ai Kerisiano, ma o le ā lo latou sini?

² O loo tamomoʻe foʻi Kerisiano i se tuuga faafaatusa, ma o lo tatou sini ia manumalo. O la tatou taufetuliga, e lē o se tamoʻega puupuu, po o se tamoʻega foʻi e faifai lemū. Peitaʻi e tai pei o se malafoni, e manaʻomia le tumau ina ia manumalo ai. Na faaaogā e Paulo le faatusatusaga i tagata tamomoʻe i lana tusi na ave i uso i Korinito, o se aai na lauiloa i taaloga afeleti. Na ia tusi: “Pe e tou te lē iloa ea e tamomoʻe tagata uma o loo i le tuuga, ae e toʻatasi lava na te maua le faailoga? Ia faapena foʻi ona outou tamomoʻe ina ia maua le faailoga.”​—1 Kori. 9:24.

3. E faapefea i ē tamomoʻe ona maua le ola e faavavau?

³ Ua fautuaina i tatou e le Tusi Paia e tamomoʻe i lenā tamoʻega faafaatusa. (Faitau le 1 Korinito 9:25-27.) O le taui i lenā tamoʻega o le ola lea e faavavau. O le tele o tamoʻega, e toʻatasi e manumalo. Peitaʻi o la tatou tuuga, o i latou uma e auai ma tumau e oo i le iʻuga, e mauaina le taui. (Mata. 24:13) E lē maua e i latou e tausinio le taui, pe afai e lē usitaʻia tulafono ma lē ausia le tini. E pau lenei o le  tuuga e maua ai le taui o le ola e faavavau.

4. Aiseā o se luʻi ai le taumafai e tausinio ina ia maua le ola e faavavau?

⁴ E lē faigofie le taumafai e oo i le tini. E na o Iesu na taunuu i le tini e aunoa ma le tautevateva. Peitaʻi, na faapea mai Iakopo, o soo uma o Keriso ʻe sesē i mea e tele.’ (Iako. 3:2) O lo tatou tulaga agasala faapea mea sesē e faia e isi, atonu e tatou te tautevateva ma lē paleni ai i le taufetuliga. E tatou te paʻuʻū i nisi taimi, peitaʻi e tatou te toe tulaʻi ma faaauau. Ae e iai nisi e paʻuʻū ma manaʻomia le fesoasoani ina ia faaauau ai i le tuuga, seʻia oo i le tini. O lea, e mafai ona tatou tautevateva ma paʻuʻū i le tele o taimi.​—1 Tu. 8:46.

5, 6. (i) Aiseā e lē tumau ai ona “tautevateva” Kerisiano, ma o le ā e fesoasoani iā i latou? (ii) Aiseā e lē “toe tulaʻi” ai nisi pe a tautevateva?

⁵ E faaaogā le upu “paʻū” ma le “tautevateva,” e faamatala ai lo tatou tulaga faaleagaga. Peitaʻi, e lē o taimi uma e tutusa ai le faaaogāina o nei upu i le Tusi Paia. O se faataʻitaʻiga, ua faapea mai le Faataoto 24:16, “e faafitu ona paʻū o lē e amiotonu ma o le a toe tulaʻi o ia; ae o le a tautevateva o ē e amioleaga ona o mala.”

⁶ Pe e tatou te paʻuʻū ma tautevateva, e mafai lava ona tatou faaauau pea. E silafia e Ieova e tatou te alolofa iā te ia. O lea, e naunau ai o ia e fesoasoani mai iā i tatou e “toe tulaʻi,” pe a tatou faatuatuaina o ia. Peitaʻi, e lē naunau tagata leaga ina ia “toe tulaʻi.” E latou te lē talia foʻi le fesoasoani a le agaga o le Atua ma ona tagata. Ae e leai se mea e taofia i latou ʻe naunau i le tulafono a le Atua,’ mai le tausinio i le tuuga o le ola.​—Faitau le Salamo 119:165.

7, 8. E faapefea i se tasi e “paʻū” ona ia maua pea le finagalo malie o le Atua?

⁷ Atonu e tatou te faia ni masei itiiti  mai i lea taimi i lea taimi, ona o o tatou vaivaiga. Peitaʻi, e silasila Ieova iā i tatou o ni tagata amiotonu pe a faaauau ona tatou “toe tulaʻi,” po o le faaalia o le salamō moni ma toe auauna ma le faamaoni iā te ia. E tatou te mātauina lenā vala i le auala na feutagaʻi ai Ieova ma Isaraelu. (Isa. 41:9, 10) E lē o faamatilatila i le Faataoto 24:16 lo tatou ʻpaʻuʻū,’ ae ua faamatilatila ai lo tatou “toe tulaʻi” ona o le fesoasoani a Ieova. (Faitau le Isaia 55:7.) O le maufaatuatuaina e Ieova ma Iesu o i tatou, ua faalaeiauina ai i tatou ina ia “toe tulaʻi.”​—Sala. 86:5; Ioa. 5:19.

⁸ E tusa pe sulu se tagata tamoʻe i le malafoni, e mafai lava ona taunuu i le tini pe afai e vave ona toe tulaʻi ma faaauau. E tatou te lē iloa ʻle aso ma le itula’ e māeʻa ai le tamoʻega mo le ola e faavavau. (Mata. 24:36) E faigofie ona tatou tumau i le tuuga ma taunuu ma le manuia, pe afai e tatou te lē paʻuʻū soo. O lea, e faapefea ona tatou ʻalofia le tautevateva?

9. O ā nisi o vala o le a iloiloina e mafai ona tatou tautevateva ai?

⁹ Seʻi o tatou iloilo ni vala se lima e mafai ona tatou tautevateva ai, e pei o o tatou vaivaiga, tuʻinanauga o le tino, faiga lē tonu e faia e uso ma tuafāfine, puapuaga ma sauāga, faapea tulaga lē lelei atoatoa o isi. E tusa pe tatou te tautevateva, ae e onosaʻi mai pea Ieova. E lē vave ona silasila Ieova iā i tatou o ni ē e lē faamaoni.

10, 11. O le ā le vaivaiga na tauivi ma Tavita?

¹⁰ O vaivaiga o le tagata lava ia, e tai pei o ni mea e mafai ona faalavelavea ai le tamoʻega. E lua ni vaivaiga e tatou te mātauina mai i mea na tutupu i le olaga o le tupu o Tavita, ma le aposetolo o Peteru. E lē gata o le lē pulea totino, ae faapea foʻi le fefe i tagata.

¹¹ E tatou te mātauina le vaivaiga o Tavita o le lē pulea totino, i le mea na tupu iā i laʻua ma Patisepa. Ina ua agaleaga foʻi Napalu ia te iā, na ia taumafai e toe tauimasui atu. Na faigatā ona ia faaalia le pulea totino, peitaʻi e leʻi faavaivai ai o ia i le faafiafiaina o Ieova. Na mafai ona ia “toe tulaʻi” ona o le fesoasoani a isi tagata.​—1 Samu. 25:5-13, 32, 33; 2 Samu. 12:1-13.

12. Na faapefea ona tumau Peteru i le tuuga e ui na ia tautevateva?

¹² Na tautevateva Peteru i le tele o taimi ona o le fefe i tagata. Na faatolu ona ia faafitia Iesu. Peitaʻi, na ia faamaoni pea iā Ieova ma Iesu. (Luka 22:54-62) Na gaoioi Peteru i se auala lē talafeagai, e ala i lona faasilia o Kerisiano Iutaia ua peritomeina nai lo o Kerisiano mai Nuu Ese. Na iloa lelei e Paulo e lē tatau ona iai le uiga faaituʻau i le faapotopotoga. A o leʻi lepetia e le vaaiga sesē na iai iā Peteru le autasi o le ʻauuso, na matuā faasaʻo o ia e Paulo. (Kala. 2:11-14) Pe na faataga e Peteru le faamaualuga e taofia o ia mai le tuuga o le ola? E mautinoa e leai. Na ia manatunatu ma faatatau le fautuaga a Paulo, ma faaauau pea i le tamoʻega.

13. E faapefea i le faalētonu o le soifua mālōlōina ona faavaivaia ai i tatou?

¹³ Atonu e faavaivaia se tasi i le auaunaga pe a iai se faalētonu i lona soifua mālōlōina. O lenā vala e mafai ona aafia ai le tulaga faaleagaga o se tasi ma faavaivaia ai. O se faataʻitaʻiga,  na faalētonu le soifua mālōlōina o se tuafafine mai Iapani, ina ua mavae le 17 tausaga talu ona papatiso. Na popole naʻuā o ia ma faavaivaia ai i le itu faaleagaga. Na amata ona ia lē toe auai i sauniga ma le talaʻiga. Na asiasi ni toeaina se toʻalua iā te ia, ma faalaeiau o ia i faaupuga agalelei, ona amata lea ona ia toe auai i sauniga. Na ia faapea mai: “Na maligi oʻu loimata ona o le auala māfana na faafeiloaʻi ai aʻu e uso.” Ua toe auai nei le tuafafine i le tamoʻega.

14, 15. O ā taumafaiga malolosi e tatau ona tatou faia pe a oso aʻe tuʻinanauga leaga? Aumai se faataʻitaʻiga.

¹⁴ O tuʻinanauga o le tino ua tautevateva ai le toʻatele. Pe a faaosoosoina se tasi i lenei vala, e tatau ona ia taumafai malosi e tausia le mamā i le mafaufau, amioga, faapea le itu faaleagaga. Na fautua mai Iesu ina ia ʻlafoaʻi’ ese so o se mea e tatou te tautevateva ai. Pe e lē aafia ai i lenā vala mafaufauga ma amioga lē mamā, lea e mafai ona aveesea ai se tasi mai le tuuga?​—Faitau le Mataio 5:29, 30.

¹⁵ Na tusi mai se tasi uso, e faatatau i lona tauivi ma ona tuʻinanauga faatauatane. Na ia ola aʻe i le upu moni, peitaʻi, na pei o ia o se tagata ese. Na avea o ia o se paeonia sauatoa ma se auauna o le faiva ina ua 20 ona tausaga. Na ia faia se agasala matuiā, ma maua aʻoaʻiga mai le Tusi Paia, faapea le fesoasoani mai toeaina. O le tatalo, suʻesuʻeina o le Tusi Paia, ma fesoasoani i isi, na toe faamalosia ai lona itu faaleagaga. Na ia faapea mai: “E iai taimi e oso aʻe ai na faalogona, peitaʻi, ou te leʻi faatagaina e puleaina aʻu. Na ou iloa e lē mafai ona tuua e Ieova aʻu i se tofotofoga e lē mafai ona ou taulimaina, ma ou te talitonu e na te silafia e mafai ona ou fesagaʻia lea tulaga. E tauia aʻu taumafaiga i le lalolagi fou. O lea, e tatau pea ona ou finafinau.” O loo maumauaʻi pea lenei uso e tumau i le tamoʻega.

16, 17. (i) O le ā na fesoasoani i se uso na manatu na aafia i ni faiga lē tonu? (ii) O le ā e tatau ona tatou uaʻi atu i ai ina ia ʻalofia ai le tautevateva?

¹⁶ O faiga lē tonu e faia e uso ma tuafāfine, e mafai ona tatou tautevateva ai. Na manatu se uso na avea muamua ma toeaina i Falani, e leʻi tonu le taulimaina o se mataupu na ia aafia ai. Na matuā tigā ona faalogona, ma lē toe auai ai i sauniga ma le talaʻiga. Na asiasi ni toeaina se toʻalua iā te ia, ma faalogologo lelei a o faaali mai ona faalogona. Na faalaeiauina o ia e lafo atu ona popolega iā Ieova, ma faamatilatila le tāua o le faafiafiaina o Ia. Na talia lelei e le uso fautuaga, ma toe auai i le tamoʻega.

¹⁷ E tatau i Kerisiano ona uaʻi atu i le Ulu o le faapotopotoga o Iesu Keriso, nai lo o tulaga lē lelei atoatoa o tagata. E pei fofoga o Iesu “o se afi mumū.” E sili atu ona malamalama Iesu i mea o loo tutupu nai lo o i tatou. (Faaa. 1:13-16) O se faataʻitaʻiga, e silafia e Iesu atonu o le lē femalamalamaaʻi e tatou te manatu ai e lē o tonu ona taulima se mataupu. E taulima e Iesu mataupu i le faapotopotoga i se tulaga lelei atoatoa i le taimi tonu. O lea, e lē tatau ona faatagaina gaoioiga ma filifiliga a isi uso, e tatou te tautevateva ai.

18. E faapefea ona tatou fesagaʻia puapuaga ma tulaga faigatā?

¹⁸ O isi vala e mafai ona tatou tautevateva  ai, o sauāga ma puapuaga, faapea tulaga lē lelei atoatoa o isi i le faapotopotoga. I le talafaatusa a Iesu i le tagata lūlū fatu, na taʻua ai o sauāga e mafai ona faavaivaia ai se tasi. E tusa pe auala mai i o tatou tuaoi, tauaiga po o faigāmalo, e matuā aafia ai lava i latou ʻe leʻi mauaa ai le upu.’ (Mata. 13:21) A lelei o tatou loto, o le a fesoasoani le feʻau o le Malo e mauaa ai lo tatou faatuatua. Pe a feagai ma puapuaga, e tāua le tatalo ma manatunatu loloto i mea aogā. (Faitau le Filipi 4:6-9.) O le malosi mai iā Ieova e tatou te onosaia ai puapuaga, ma lē tautevateva ai.

19. E faapefea ona tatou lē faatagaina le lototigā e faavaivaia ai i tatou?

¹⁹ E faanoanoa ona e faataga e isi tulaga lē lelei o isi uso e faavaivaia ai i latou. O le eseese o manatu i se mataupu ona o lotofuatiaifo, e māfua ai ona tautevateva nisi. (1 Kori. 8:12, 13) Pe a faatigā mai se tasi, po o le a tatou soona faatelē naʻuā lenā mataupu? Ua fautuaina e le Tusi Paia Kerisiano ina ia aua le faamasinosino, ae ia faamagalo atu, ma ʻalofia le tausisi i o tatou lava manatu. (Luka 6:37) Pe a tulaʻi mai tulaga faapena, ia fesili ifo: ʻPo o oʻu faamasinoina lea tagata e fua i oʻu lava manatu? Po o le a ou faatagaina tulaga lē lelei atoatoa o oʻu uso, e faavaivaia ai aʻu mai le tuuga?’ O le alofa iā Ieova, o le a tatou lē faatagaina ai tulaga lē lelei atoatoa o isi, e faavaivaia i tatou mai le taunuu i le tini.

20, 21. O le ā e tatau ona e maumauaʻi e fai i le tuuga o le ola?

²⁰ Po o e maumauaʻi e tamoʻe i le tuuga seʻia taunuu i le tini? (2 Timo. 4:7, 8) Ia faaaogā le Tusi Paia ma lomiga i au suʻesuʻega. Ia manatunatu loloto i ai, ma mātauina vala e mafai ona e tautevateva ai. Ia ōle mo le agaga paia mo le malosi manaʻomia. E mafai ona tatou taunuu i le tini, e tusa pe tatou te tautevateva pe paʻuʻū. Atonu e tatou te aʻoaʻoina ni lesona tāua mai vala na tatou tautevateva ai.

²¹ Ua faamatalaina e le Tusi Paia le tuuga i le ola e faavavau o se tamoʻega e faaauau pea. E lē otometi ona tatou taulau manuia. E tatau ona tatou tamomoʻe ina ia maua le ola. E fesoasoani le ʻtele o le filemu’ mai le Atua i la tatou tamoʻega. (Sala. 119:165) E tatou te maua faamanuiaga a Ieova i le taimi lenei ma le lumanaʻi, pe afai e tini la tatou tamoʻega.​—Iako. 1:12.