1-3. Faamatala le auala na fafaga ai e Iesu le motu o tagata i le vaipanoa o Petesaita. (Tagaʻi i le ata i luga aʻe o le mau autū.)

SEʻI mafaufau i le mea lenei. (Faitau le Mataio 14:14-21.) A o leʻi oo i le Paseka i le 32 T.A., sa faatasi ai Iesu ma ona soo, ma le motu o tagata e toʻa 5,000 tamāloloa, e lē aofia ai fafine ma tamaiti, i le vaipanoa o Petesaita o se nuu i le itu i mātū o le Sami o Kalilaia.

² Sa alofa mutimutivale Iesu i le motu o tagata. O lea, na ia faamālōlō ma aʻoaʻo i latou i le tele o mea e faatatau i le Malo o le Atua. Ina ua leva le aso, ona fai atu lea o le ʻausoo iā Iesu e ō ese mai le motu o tagata, ina ia ō atu i se nofoaga lata ane e faatau ai sa latou meaʻai. Peitaʻi na fetalai atu Iesu i ona soo: ʻIa outou avatu ni meaʻai iā i latou.’ Sa faigatā na upu, auā e na o falaoa e lima ma tamaʻi iʻa e lua sa iā i latou.

³ O le alofa o Iesu na uunaʻia ai o ia e faia se vavega, ma e na o le pau lea o le vavega o loo faamauina i tusi uma a Evagelia. (Mare. 6:35-44; Luka 9:10-17; Ioa. 6:1-13) Na faatonu e Iesu ona soo ina ia logo tagata e nonofo i vaega e taʻi 50 ma taʻi 100. Ina ua māeʻa ona faia e Iesu le faafetai, ona ia vaevaeina lea o falaoa ma iʻa. Nai lo o le tuuina saʻo atu i le motu o tagata, na tufa atu e Iesu “i le ʻausoo, ona avatu lea e le ʻausoo i le motu o tagata.” Na faavavega ona faateleina meaʻai mo tagata. Mātau: Na fafagaina e Iesu le toʻaafe e ala atu i se vaega toʻaitiiti, po o ona soo. *

4. (i) O le ā le mea sa sili ona tāua iā Iesu, ma aiseā? (ii) O le ā o le a iloiloina i lenei mataupu ma le mataupu o loo sosoo mai?

 ⁴ Sa sili atu ona tāua iā Iesu le avatu o meaʻai faaleagaga i ona soo. Sa ia silafia, o le mauaina o meaʻai faaleagaga o loo i le Tusi Paia, e maua ai le  ola e faavavau. (Ioa. 6:26, 27; 17:3) O le alofa na uunaʻia ai Iesu e fafaga le toʻatele i falaoa ma iʻa, ma faaalu le tele o le taimi e aʻoaʻo ai ona soo. (Mare. 6:34) Peitaʻi na silafia e Iesu, ua lata le taimi e toe foʻi ai i le lagi. (Mata. 16:21; Ioa. 14:12) Ina ua ia toe afio i le lagi, na faapefea ona fafagaina ona soo? Na ia faaaogā le auala lava lea e tasi, o le fafaga o le toʻatele e ala i se vaega toʻaitiiti. O ai lenā vaega toʻaitiiti? O lea, seʻi o tatou vaai pe na faapefea ona faaaogā e Iesu se vaega toʻaitiiti, e fafaga faaleagaga ai le toʻatele o le ʻaufaauuina i le uluaʻi senituri. Ae i le mataupu o loo sosoo mai, o le a tatou talanoaina ai se fesili e tāua tele iā i tatou taʻitoʻatasi: O ai le vaega toʻaitiiti o loo faaaogā e Keriso e fafagaina i tatou i aso nei?

5, 6. (i) O le ā le filifiliga tāua na faia e Iesu, ina ia faamautinoa le fafagaina faaleagaga o ona soo pe a māvae lona maliu? (ii) Na faapefea ona sauniunia e Iesu ona aposetolo mo se matafaioi tāua pe a mavae lona maliu?

⁵ E faamautū e se ulu o se aiga fuafuaga uma mo lona aiga a o leʻi maliu. Na faamautū foʻi e Iesu, o lē o le a avea ma Ulu o le Faapotopotoga Kerisiano, fuafuaga uma mo le tausiga faaleagaga o ona soo a o leʻi maliu. (Efe. 1:22) O se faataʻitaʻiga, i le pe ā ma le lua tausaga a o leʻi oo i lona maliu, na faia ai e Iesu se filifiliga tāua. Na ia filifilia ai le vaega muamua o le vaega toʻaitiiti na fafagaina mulimuli ane, le toʻatele o ona soo. O lea, seʻi o tatou iloiloina le mea na tupu.

⁶ Ina ua māeʻa le tatalo a Iesu i le pō atoa, ona ia filifilia lea ona aposetolo e toʻasefulu lua mai i ona soo. (Luka 6:12-16) Na faaalu e Iesu le tele o le taimi i tausaga e lua na sosoo ai, e aʻoaʻo ai i latou i ana fetalaiga ma ana faaaʻoaʻoga. Na silafia e Iesu e tele mea e tatau ona latou aʻoaʻoina. O lea, na faaauau ai pea ona taʻua i latou o “soo.” (Mata. 11:1; 20:17) Na avatu e Iesu iā i latou le tele o fautuaga aogā, faapea toleniga mo le faiva. (Mata. 10:1-42; 20:20-23; Luka 8:1; 9:52-55) Na matuā sauniunia e Iesu i latou mo se matafaioi tāua pe a mavae lona maliu ma lona toe foʻi atu i le lagi.

7. Na faapefea ona faailoa mai e Iesu le tiute tauave autū o ona aposetolo?

⁷ O le ā le matafaioi a le ʻauaposetolo? Ina ua latalata i le Penetekoso 33 T.A., na matuā manino ai le taʻimua o le ʻauaposetolo i le faapotopotoga. (Galu. 1:20) O le ā la lo latou tiute tauave autū? E maua le tali i le talanoaga a Peteru ma Iesu ina ua mavae lona toetū. (Faitau le Ioane 21:1, 2, 15-17.) A o faatasi Iesu ma nisi o ona aposetolo, na ia fetalai ai iā Peteru: “Ia e fafaga i aʻu tamaʻi mamoe.” O lea, na faailoa mai ai e Iesu e aofia ona aposetolo i le vaega toʻaitiiti o le a ia faaaogāina, e saunia meaʻai faaleagaga mo le toʻatele. Maʻeu le faamāfanafanaloto o le auala manino na faailoa mai ai e Iesu, ona faalogona e faatatau i ana “tamaʻi mamoe.” *

8. E faapefea ona faamaonia na iloa lelei e tagata fou i le Penetekoso le auala patino na faaaogā e Iesu?

⁸ Na amata mai i le Penetekoso 33 T.A., ona faaaogā e Iesu ona aposetolo e avea ma auala patino e fafagaina faaleagaga ai isi soo faauuina. (Faitau le Galuega 2:41, 42.) Na malamalama lelei ē liulotu ma tagata Iutaia na avea ma soo faauuina i lenā aso, i le auala na faaaogā e Iesu. Na “faaauau ona latou uaʻi atu”  ma faamaoni “i aʻoaʻoga a le ʻauaposetolo.” Na matuā galala faaleagaga tagata fou, ma na latou iloa lelei le auala e maua ai meaʻai faaleagaga. E leʻi maluelue lo latou faamaoni. Na latou fesili atu i le ʻauaposetolo ina ia malamalama i fetalaiga ma galuega a Iesu, faapea tusitusiga paia e faatatau iā te ia. *​—Galu. 2:22-36.

9. Na faapefea ona faaalia e le ʻauaposetolo lo latou uaʻi atu i lo latou tiute tauave autū?

⁹ Na uaʻi atu pea le ʻauaposetolo i lo latou tiute tauave autū, o le fafagaina o mamoe a Iesu. O se faataʻitaʻiga, seʻi mātau le auala na latou taulima ai se mataupu maʻaleʻale, na mafai ona fevaevaeaʻi ai le faapotopotoga. Sa tufatufaina lelei meaʻai i fafine ua oti a latou tane, sa tautatala i le gagana Eperu. Peitaʻi, e leʻi faia faapea i fafine ua oti a latou tane sa tautatala i le gagana Eleni. O le ā le auala na taulima ai e le ʻauaposetolo le mataupu? Na latou filifilia ni uso agavaa se toʻafitu, e vaavaaia lenā “galuega tatau” o le tufatufaina atu o meaʻai. O nisi o le ʻauaposetolo na aofia iā i latou na tufatufaina atu meaʻai i tagata, i vavega sa faia e Iesu. Peitaʻi, na iloa e le ʻauaposetolo na sili atu ona tāua le uaʻi atu i le saunia o meaʻai faaleagaga. O lea, na faaauau ai ona latou uaʻi atu i “le faiva e tusa ai ma le afioga a le Atua.”​—Galu. 6:1-6.

10. Na faapefea ona faaaogā e Iesu aposetolo ma toeaina i Ierusalema?

¹⁰ I le 49 T.A., na faia aʻe ai le vaega pule i aposetolo na soifua pea ma isi toeaina agavaa. O loo taʻua i le Tusi Paia i latou o “ʻauaposetolo ma toeaina i Ierusalema.” (Faitau le Galuega 15:1, 2.) Na faaaogā e le Ulu o le faapotopotoga lenei vaega toʻaitiiti o tane agavaa, e faia faaiʻuga e tusa ai ma fesili e aafia ai aʻoaʻoga faa-Kerisiano, ma vaavaaia ma faatonutonu le talaʻia o le tala lelei o le Malo.​—Galu. 15:6-29; 21:17-19; Kolo. 1:18.

11, 12. (i) E faapefea ona iloa na faamanuia e Ieova le faatulagaga na faia e Iesu i le uluaʻi senituri? (ii) Na faapefea ona iloa lelei le auala na faaaogā e Keriso mo le fafagaina faaleagaga?

¹¹ Na faamanuia e Ieova le auala na faatulaga e lona Alo e fafaga ai faaleagaga faapotopotoga i le uluaʻi senituri T.A. E faapefea ona tatou iloa? Ua faapea mai le Galuega 16:4, 5: “A o latou ō atu i aai [le aposetolo o Paulo ma ana aumea], ua latou tuuina atu iā i latou  i inā o poloaʻiga na faia e le ʻauaposetolo ma toeaina i Ierusalema, ina ia latou tausia. O le mea lea, ua faaauau ai ona faamalosia le faatuatua o faapotopotoga, ma faatuputeleina ai mai i lea aso i lea aso.” Na faamalosia ma faatuputeleina le aofaʻi o faapotopotoga, ona sa latou lagolagoina le vaega pule i Ierusalema. O le faamaoniga lenā o le faamanuia a Ieova, i le auala na faatulaga e lona Alo e fafaga ai faaleagaga faapotopotoga. Ia tatou manatua, e faatoʻā maua le filemu ma faatuputeleina tagata o le Atua, ona o le faamanuia a Ieova.​—Faata. 10:22; 1 Kori. 3:6, 7.

 ¹² Na faaaogā e Iesu le auala lava lea, o le fafagaina o le toʻatele e ala i se vaega toʻaitiiti. Na matuā manino lelei mai lenā auala. Sa maua e aposetolo sa avea ma uluaʻi sui o le vaega pule, le faamaoniga o le lagolagosua faalelagi. Ua faapea mai le Galuega 5:12, “ua faia foʻi e lima o aposetolo le tele o faailoga ma mea ofoofogia i tagata.” * O lea, e leʻi tau fesiligia po o ai moni na faaaogā e Keriso e fafagaina ana mamoe. Peitaʻi, na suia lenā tulaga i le faaiʻuga o le uluaʻi senituri T.A.

13, 14. (i) O le ā le lapataʻiga na aumaia e Iesu, ma o anafea na amata ona taunuu ai? (ii) E faapefea ona osofaʻia le faapotopotoga? (Tagaʻi i le faaopoopoga.)

¹³ Na valoia e Iesu le osofaʻia o le faapotopotoga Kerisiano. I le talafaatusa a Iesu i le saito ma le vao leaga, na ia lapataʻia ai o le a lūlūina vao leaga (Kerisiano faatagāfai), i le fanua o saito ua faatoʻā totōina (Kerisiano faauuina). Na taʻua o le a tutupu faatasi pea le saito ma le vao leaga seʻia oo i le seleselega, lea e faia i le ʻtaufaaiʻuiʻuga o le faiga o mea a le lalolagi.’ (Mata. 13:24-30, 36-43) E leʻi umi ae amata ona taunuu fetalaiga a Iesu. *

¹⁴ Na iai aafiaga leaga mai i ē na liliuese mai le upu moni i le uluaʻi senituri. Peitaʻi, na avea pea aposetolo faamaoni ma “taofiofiga,” e taofia aafiaga leaga o aʻoaʻoga sesē. (2 Tesa. 2:3, 6, 7) Ae ina ua maliu le aposetolo mulimuli, ona matuā lauolaola lea o aʻoaʻoga sesē mo le tele o senituri. O lea, na sili atu ai ona tele vao leaga nai lo o saito i lenā vaitaimi. E leʻi iai se auala patino ma tumau mo le tufatufaina o meaʻai faaleagaga. Peitaʻi, na suia lenā tulaga. O anafea na tupu ai lenā suiga?

15, 16. O ā iʻuga lelei na maua mai suʻesuʻega loloto a Tagata Aʻoga o le Tusi Paia, ma o le ā le fesili ua lāgā ai?

¹⁵ A o latalata i le vaitau o le seleselega, na iai nisi sa naunau i aʻoaʻoga moni a le Tusi Paia. I vaitausaga o le 1870, sa iai se vaega toʻaitiiti sa saʻiliʻili mo le upu moni, ma vavaeese mai vao leaga po o i latou o Kerisiano faatagāfai. Sa iloilo totoʻa faatasi ma le tatalo e nei Tagata Aʻoga o le Tusi Paia lotomaulalo, le tele o mau o le Tusi Paia.​—Mata. 11:25.

¹⁶ Na maua e Tagata Aʻoga o le Tusi Paia le tele o aogā mai a latou suʻesuʻega loloto o le Tusi Paia. Na latou taʻusalaina aʻoaʻoga sesē, faailoa atu le upu moni, lomia ma tufatufa atu lomiga faale-Tusi Paia i le tele e mafai ai. O la latou galuega na fiafia ai le toʻatele na galala mo upu moni faaleagaga. Peitaʻi, ua tulaʻi mai ai se fesili faatupu manatu: Pe na avea Tagata Aʻoga o le Tusi Paia i tausaga a o leʻi  oo i le 1914, ma auala patino na faaaogā e Keriso e fafaga ai ana mamoe? E leai. Sa ola faatasi pea le saito ma le vao leaga i lenā taimi, ma sa faasolo pea ona sauniunia e Keriso le auala patino, e tufatufa mai ai meaʻai faaleagaga. E leʻi oo i le taimi e vavaeese mai ai vao leaga po o Kerisiano faatagāfai, mai le saito po o Kerisiano faauuina.

17. O ā mea mataʻina na amata ona tutupu talu mai le 1914?

¹⁷ Na tatou aʻoaʻoina i le mataupu ua mavae, na amata mai le vaitau o le seleselega i le 1914. O le tausaga foʻi lenā na nofotupu ai Iesu, ma amata ai aso e gata ai. (Faaa. 11:15) Mai le 1914 seʻia oo i le amatamataga o le 1919, na asiasia ma faamamāina ai e Iesu ma lona Tamā le malumalu faaleagaga. * (Mala. 3:1-4) O lea, i le 1919 na amata ai ona aoaoina le saito. O le taimi lenā na tofia ai e Keriso se vaega ua faamaopoopoina, e tufatufaina atu meaʻai faaleagaga.

18. O le ā le tofiga na valoia e Iesu o le a ia faia, ma o le ā le fesili ua lāgā ai?

¹⁸ I le valoaga a Iesu e faatatau i le iʻuga, na ia faailoa mai ai o le a ia tofia se “pologa” e saunia mai meaʻai faaleagaga “i le taimi tatau.” (Mata. 24:45-47) O ai lenā “pologa”? E pei o le auala na faaaogā e Iesu i le uluaʻi senituri, o le a ia faaaogā foʻi se vaega toʻaitiiti e fafaga ai le toʻatele. O lea, ina ua amata aso e gata ai, na lāgā ai se fesili tāua: O ai lenā vaega toʻaitiiti? O le a taliina lenā fesili ma isi fesili e faatatau i le valoaga a Iesu, i le mataupu o loo sosoo mai.