1, 2. (a) Aiseā e tāua ai ona “mataala i le faia o tatalo”? (e) O ā fesili faatupu manatu e tāua ona tatou manatunatu i ai?

PE A faigaluega sifi pō se tasi, o le taimi e sili ona faigatā e mataala ai, o le latalata ina māeʻa le sifi i le vaveao, a o matuā pogisa lava. O lenā manatu, e ioe iai so o se tagata na manaʻomia ona mataala i le pō atoa. O le umi o le faiga o mea a Satani e tai pei ua leva le pō ma ua matuā pogisa lava, ua faigatā ai i Kerisiano i aso nei ona mataala. (Roma 13:12) E tāua tele ona tatou “mafaufau lelei,” ma usitaʻia le faatonuga faale-Tusi Paia ina ia “mataala i le faia o tatalo.” (1 Pete. 4:7) Pagā se lamatiaga pe a tatou momoe faaleagaga i le taimi lenei.

² Ua tatou tulata atu i le iʻuga, e atamai ai la ona tatou fesili ifo: ʻPo o oʻu mataala i le faia o tatalo? Po o oʻu faia ituaiga o tatalo eseese? Po o faaauau pea ona ou tatalo? Pe e masani ona ou tatalo mo isi, pe e taulaʻi atu aʻu tatalo i oʻu lava manaʻoga? O le ā le tāua o aʻu tatalo i le mauaina o le faaolataga?’

3. O le ā e aofia ai i tatalo eseese uma?

³ I le tusi a Paulo i Efeso, na ia taʻua ai ituaiga o “tatalo eseese uma.” (Efe. 6:18) Atonu e masani ona tatou ōle atu iā Ieova mo lana fesoasoani i o tatou manaʻoga, ma le auala e faafetaiaʻia ai faafitauli. E alofa mai le “Faafofoga tatalo,” ma faafofoga mai i a tatou talosaga mo se fesoasoani. (Sala. 65:2) Peitaʻi, e tatau foʻi ona tatou taumafai malosi e taulaʻi atu i tatalo eseese uma, lea e aofia ai viiga, faafetai ma le faatoga.

4. Aiseā e tatau ai ona tatou viviia pea Ieova i a tatou tatalo?

⁴ E anoanoaʻi māfuaaga e tatau ai ona tatou viia Ieova i a tatou tatalo. O se faataʻitaʻiga, e uunaʻia  i tatou e vivii atu iā te ia pe a mafaufau i “ana galuega mamana,” ma le “tele o lona silisili ese.” (Faitau le Salamo 150:1-6) E faasefulu tolu taimi o loo taʻua ai le viia o Ieova i le Salamo e 150. O le faaaloalo loloto i le Atua, na pese ai se tasi o faisalamo e faapea: “E faafitu ona ou vivii atu iā te oe i le aso ona o iʻuga o au faamasinogatonu.” (Sala. 119:164) E alagatatau ona viviia Ieova. O lea, e tatau ona tatou vivii atu iā te ia ʻe faafitu i le aso,’ po o le vivii atu iā te ia e lē aunoa.

5. Aiseā e avea ai o se puipuiga le faaaofia o le faafetai i a tatou tatalo?

⁵ O le faafetai, o se isi lea ituaiga o tatalo. Na timaʻi atu Paulo i Kerisiano i Filipi: “Aua neʻi popole i se mea, ae ia faailoa atu o outou manaʻoga i mea uma lava i le Atua, i le tatalo ma le faatoga, atoa ma le faafetai.” (Fili. 4:6) Ua tatou ola i aso e gata ai ma ua siʻomia i tatou e tagata e “lē lotofaafetai.” O lea, o se puipuiga le faaalia o le lotofaafetai iā Ieova e ala i a tatou tatalo. (2 Timo. 3:1, 2) Ua taatele le uiga o le lē lotofaafetai i le lalolagi. Pe a tatou lē faaeteete, e faigofie lava ona tatou pisia i lenā uiga. Pe a faaalia le lotofaafetai iā Ieova i a tatou tatalo, e maua ai le fiafia ma ʻalofia ai le ʻmuimui ma faitio i o tatou lava olaga.’ (Iuta 16) Pe a faaaofia le faafetai i tatalo a ulu o aiga, e faalaeiauina ai foʻi avā ma fanau e faaalia lenā uiga.

6, 7. O le ā le faatoga, ma o ā mataupu e tatau ona tatou faatoga atu ai iā Ieova?

⁶ O le faatoga, o le tatalo faatauanau e aofia ai faalogona loloto. E mafai ona tatou faatoga atu iā Ieova pe a feagai ma sauāga, pe fesagaʻia foʻi maʻi tugā o le tino. I taimi faapena, e tatou te faatoga atu ai iā Ieova i le tatalo. Pe e na o le pau ia o taimi e tatou te faatoga atu ai iā Ieova?

⁷ Seʻi manatu i le tatalo faaaʻoaʻo a Iesu, ma mātau ana upu e faatatau i le suafa o le Atua, Lona Malo ma Lona finagalo. (Faitau le Mataio 6:9, 10.) Ua matuā faatumulia lenei lalolagi i mea leaga, ma ua lē taulau faigāmalo i le tausia o manaʻoga o tagata. O lea, e tatau ai ona tatou tatalo ina ia faapaia le suafa o lo tatou Tamā, ma ia tafiesea e lona Malo le pulega a Satani. O le taimi foʻi lenei e faatoga atu ai iā Ieova, ina ia faia lona finagalo i le lalolagi e pei ona faia i le lagi. O lea, ia tatou mataala pea ma nofosauni e faia tatalo eseese uma.

8, 9. Aiseā e lē tatau ai ona tatou soona tuuaʻia Peteru ma isi aposetolo?

⁸ Na timaʻi atu Peteru i Kerisiano ina “ia mataala i le faia o tatalo,” peitaʻi na iai se taimi na ia lē taulau ai i lenā vala. O ia o se tasi o soo na moe, a o tatalo Iesu i le faatoʻaga i Ketesemane. Na faatonuina i latou e Iesu ina “ia faaauau ona mataala ma tatalo e lē aunoa,” peitaʻi e latou te leʻi faia faapea.​—Faitau le Mataio 26:40-45.

⁹ E lē tatau ona tatou soona tuuaʻia Peteru ma isi aposetolo i le lē mataala. Ae ia tatou manatua, na matuā vaivai le ʻausoo ona o mea uma na tutupu i lenā aso. Na latou faia sauniuniga mo le Paseka ma faamanatuina ai i lenā lava afiafi. Sa faavaeina ai foʻi i inā e Iesu le Talisuaga Afiafi a le Alii. O le faaaʻoaʻoga lenā o le auala e tatau ona faamanatu ai lona maliu. (1 Kori. 11:23-25) “Ina ua uma ona usu o viiga,” ona latou savavali lea i Ierusalema e agaʻi atu “i le Mauga  o Olive,” o se vaipanoa e fai sina mamao. (Mata. 26:30, 36) Atonu e latou te taunuu atu ua teʻa le vaeluaga o le pō. Pe ana faapea na tatou iai i le faatoʻaga i Ketesemane i lenā pō, atonu e tatou te momoe foʻi. E leʻi faitioina e Iesu le ʻauaposetolo, ae na ia faapea atu ma le agalelei, “ua naunau i ai le loto, a ua vaivai le tino.”

10, 11. (a) O le ā le lesona na aʻoaʻoina e Peteru mai i le mea na tupu i le faatoʻaga i Ketesemane? (e) O le ā se lesona e tatou te aʻoaʻoina mai i le mea na tupu iā Peteru?

¹⁰ Sa iai se aogā iā Peteru o le mea na tupu i le faatoʻaga i Ketesemane. Na ia aʻoaʻoina ai se lesona malosi mai i lona lē mataala. Na muaʻi fetalai atu Iesu iā i latou: “Tou te tuua aʻu i lenei pō.” Ae na tali atu Peteru: “E tusa lava pe tuua oe e i latou uma, ae ou te lē tuua lava oe!” Na tali atu Iesu iā Peteru o le a ia faafitia faatolu o ia. Ae na maumauaʻi pea Peteru ma faapea atu: “E tusa lava po ou te oti faatasi ma oe, ou te lē faafitia lava oe.” (Mata. 26:31-35) Peitaʻi, na taunuu upu a Iesu ina ua faafitia faatolu o ia e Peteru. O lea, na ia matuā faanoanoa ma “tagi masūsū” ai.​—Luka 22:60-62.

¹¹ Na aʻoaʻoina e Peteru se lesona mai i lenei mea na tupu, o le ʻalofia o le soona mautinoa naʻuā. Na mafai ona fesoasoani le tatalo iā te ia. E faapefea ona tatou iloa? Talu ai o ia na tusia le fautuaga lenei “ia mataala i le faia o tatalo.” Po o tatou utagia lenā fautuaga faale-Tusi Paia? Po o tatou “tatalo e lē aunoa” ma faailoa atu lo tatou faalagolago iā Ieova? (Sala. 85:8) Ia tāmau foʻi i o tatou mafaufau le timaʻiga a Paulo: “O lē ua manatu o loo tū o ia, ia faaeteete neʻi paʻū.”​—1 Kori. 10:12.

12. Aiseā e avea ai Neemia o se faaaʻoaʻoga lelei mo i tatou?

¹² I le senituri lona lima T.L.M., na auauna ai Neemia o se tautū uaina i le tupu o Peresia o Aretaseta. O Neemia o se faaaʻoaʻoga lelei o le faia o tatalo faatauanau. Na faaauau ona ia ʻanapogi pea ma tatalo atu i luma o le Atua’ i le tele o taimi, ona o le tulaga pagatia na feagai ma tagata Iutaia i Ierusalema. (Nee. 1:4) Ina ua fesili atu Aretaseta iā Neemia pe aiseā ua foliga faanoanoa ai, “ona [ia] tatalo loa lea i le Atua o le lagi.” (Nee. 2:2-4) Na faafofogaina e Ieova lana tatalo, ma taulima le mataupu i se auala  e maua ai e Ona tagata le fesoasoani. (Nee. 2:5, 6) Na faamalosia le faatuatua o Neemia ona o lenā tulaga.

13, 14. O le ā e tatau ona fai ina ia faamalosia ai lo tatou faatuatua, ma teena ai taumafaiga a Satani e faavaivaia i tatou?

¹³ O le tatalo e lē aunoa e pei ona sa faia e Neemia, e fesoasoani e faamalosia ai lo tatou faatuatua. E lē alofa Satani ma e masani ona ia osofaʻia i tatou pe a tatou vaivai. E tatou te ono manatu e lē tāua iā Ieova le taimi o loo tatou faaaluina i le faiva, pe a tatou feagai ma maʻi o le tino pe lagona foʻi le lotomafatia. E ono lē mautonu nisi ona o mea na tutupu muamua i o latou olaga. E taumafai Satani e faatalitonu i tatou e leai so tatou aogā. E masani ona taulaʻi ana osofaʻiga i o tatou faalogona, ma faavaivaia ai lo tatou faatuatua. Ae o le a faamalosia pea lo tatou faatuatua, pe a “mataala i le faia o tatalo.” O ʻle talita telē o le faatuatua, e mafai ona tatou tineia ai aū fanafana mū uma a lē o loo leaga.’​—Efe. 6:16.

¹⁴ Pe a “mataala i le faia o tatalo,” o le a lē faateʻia ai i tatou pe a faafuaseʻi ona tofotofoina lo tatou faatuatua, ma lē faamaoni ai iā Ieova. Ia manatua le faaaʻoaʻoga a Neemia ma vave ona liliu atu i le Atua i le tatalo, pe a feagai ma tofotofoga ma faigatā. E na o Ieova e mafai ona fesoasoani iā i tatou e teena faaosoosoga, ma onosaia tofotofoga o lo tatou faatuatua.

15. O ā fesili e tatau ona tatou fesili ifo ai e faatatau i le tatalo mo isi?

¹⁵ Na tatalo faatauanau Iesu mo Peteru, ina ia lē mou atu lona faatuatua.  (Luka 22:32) I le uluaʻi senituri, na faaaʻoaʻo le Kerisiano faamaoni o Epafara iā Iesu, ma ia tatalo faatauanau ai mo ona uso i Kolose. Na tusi Paulo e faapea, na “finafinau [Epafara] i le tatalo mo outou, ina ia iʻu ai ina atoatoa outou, ma outou matuā mautinoa i le finagalo o le Atua.” (Kolo. 4:12) Ia fesili ifo le tagata lava ia: ʻPo ou te finafinau i le tatalo mo oʻu uso i le lalolagi aoao? O le ā le tele ou te tatalo ai mo uso o loo mafatia i mala faalenatura? O le ā le taimi mulimuli na ou tatalo ai mo ē o loo feagai ma tiute tauave mamafa i le faalapotopotoga a Ieova? Pe e masani ona ou tatalo mo tagata taʻitoʻatasi i le faapotopotoga, o loo feagai ma faigatā?’

16. Pe e tāua le tatalo mo isi? Faamatala.

¹⁶ O le tatalo iā Ieova mo o tatou uso ma tuafāfine, e mafai ona fesoasoani iā i latou. (Faitau le 2 Korinito 1:11.) E lē faapea e tali mai Ieova i a tatou tatalo, ona e faapea e toʻatele ana auauna o loo tatalo atu pea iā te ia i se mataupu patino. Peitaʻi, e fiafia lona finagalo pe a silasila mai o loo tatou naunau moni mo isi, a o ia taliina a tatou tatalo. O lea, e tāua ona manatu mamafa i le tiute tauave o le tatalo mo isi. I le pei o Epafara, e tatau ona faailoa atu lo tatou alolofa ma manatu mamafa i uso ma tuafāfine, e ala i le tatalo faatauanau mo i latou. O le a atili ai ona tatou maua le olioli, auā “e sili le fiafia e maua i le foaʻi atu i lo o le talia mai.”​—Galu. 20:35.

17, 18. E faapefea ona fesoasoani iā i tatou le “mataala i le faia o tatalo”?

¹⁷ A o leʻi tusi Paulo: “Ua leva le pō; ua lata ina ao,” na ia faapea mai, “ua outou iloa le taimi, ua oo mai le itula e tou te feala ai, auā o lea ua latalata mai lo tatou faaolataga nai lo o le taimi na tatou faatoʻā talitonu ai.” (Roma 13:11, 12) Ua latalata mai le lalolagi fou a le Atua, ma ua toe o se aga oo mai lo tatou faaolataga. O lea, e lē o le taimi lenei e tatou te momoe ai faaleagaga. E lē tatau foʻi ona faataga faatosinaga a le lalolagi, e fāoa le taimi o le tagata lava ia e tatalo ai iā Ieova. O le “mataala i le faia o tatalo,” o le a tatou ola ai e ōgatusa ma “amioga paia ma galuega o le faamaoni i le Atua,” a o faatalitali i le aso o Ieova. (2 Pete. 3:11, 12) O le auala e tatou te ola ai, e iloa ai o loo tatou mataala faaleagaga, ma matuā talitonu ua latalata mai le iʻuga o lenei faiga o mea. O lea, seʻi o tatou “tatalo e lē aunoa” ma faaaʻoaʻo iā Iesu, i le faia o tatalo a le tagata lava ia i se nofoaga toʻafilemu. O le lē faatopelau o a tatou tatalo, o le a tatou māfana ai iā Ieova ma maua faamanuiaga.​—1 Tesa. 5:17; Iako. 4:7, 8.

¹⁸ Ua taʻua i le Tusi Paia: “I aso na soifua ai o ia o se tagata, na ia talosaga atu ai ma ʻaiʻoi atu foʻi i Lē na mafai ona faaola iā te ia mai i le oti, ma le tagi tele ma loimata ma na faafofogaina ma le agalelei o ia, ona o lona mataʻu i le Atua.” (Epe. 5:7) Na tatalo ma faatoga atu Iesu i le Atua, ma tumau ma le faamaoni seʻia oo i le oti. O le iʻuga, na toe faatūina e Ieova lona Alo, ma tuuina atu iā te ia le taui o le ola e lē mafai ona oti i le lagi. Po o ā lava faaosoosoga ma faigatā e tatou te ono fesagaʻia i le lumanaʻi, ae e mafai ona tatou faamaoni pea i lo tatou Tamā. O le a tatou maua le taui o le ola e faavavau, pe a tumau ona tatou “mataala i le faia o tatalo.”