NA AMATA ona ma fiafia ma Gwen i le siva ina ua taʻi lima o maʻua tausaga. I le taimi lenā e ma te leʻi masani. Peitaʻi a o ma tuputupu aʻe, ma na maʻua filifili ai e avea le siva o le ballet e fai ma galuega. A o toetoe lava ma oo atu i se tulaga maualuga ma avea ma polofesa i lea ituaiga siva, ae ma faamaamulu loa ma tuua lea taleni. Aiseā na ma faia ai lea faaiʻuga?

David: Na ou fanau i le 1945 i Shropshire i Egelani. Sa iai le faatoʻaga a loʻu tamā i se vaega e mamao ese mai i le taulaga. Pe a tuua le aʻoga, ou te fiafia tele e fafaga a matou moa ma aoina mai fuāmoa, faapea le vaavaaia lelei o le lafu povi ma mamoe. I tuuaga o aʻoga, ou te fesoasoani ai i le faatoʻaga, ma o nisi o taimi ou te aveina ai le palau.

Peitaʻi e iai se isi mea na ou fiafia ai, na amata ona aafia ai loʻu olaga. Na mātauina e loʻu tamā mai lava i loʻu laʻitiiti, ou te fia siva i so o se taimi lava ou te faalogo ai i se musika. O lea ina ua lima oʻu tausaga, na ia manatu loa e alu loʻu tinā e ave aʻu i se aʻoga e aʻo ai le siva lea e faaaogā ai vae (tap dancing). Na manatu loʻu faiaʻoga, ou te lelei i le isi ituaiga siva e taʻua o le ballet, ma o lea na ia aʻoaʻoina ai loa aʻu i lea ituaiga siva. I le 15 o oʻu tausaga, na ou manumalo ai i se sikolasipi i le Royal Ballet School i Lonetona. O i inā na ou feiloaʻi ai iā Gwen ma avea ai o ia ma aʻu paga i lea ituaiga siva.

Gwen: Sa ou fanau i le taulaga pisi o Lonetona i le 1944. Sa malosi loʻu faatuatua i le Atua. Na ou taumafai e faitauina le Tusi Paia, peitaʻi sa faigatā ona ou malamalama i ai. I le lima o oʻu tausaga, na ou alu ai i le vasega e aʻo ai le siva. I le ono tausaga mulimuli ane ai, na ou manumalo ai i se tauvaga siva sa mafai ona auai ai so o se tasi mai Peretania. O loʻu faailoga i lea tauvaga sa mafai ai ona ou aʻoga i le vaega mo tamaiti lāiti i le Royal Ballet School. Sa tū lenei aʻoga i le nofoaga e taʻua o le White Lodge, o se fale e matagofie i totonu o Richmond Park i le taufaasiʻusiʻuga o Lonetona. Na ou aʻoga ai i inā ma maua ai toleniga i le aʻoina o le siva o le ballet mai i faiaʻoga tomai. Ina ua 16 oʻu tausaga, na ou auai ai i le aʻoga mo tamaiti matutua i le Royal Ballet School i Lonetona, ma o inā na ou feiloaʻi ai iā David. Ina ua mavae ni nai masina, ona amata lea ona ma faafiafia faatasi i le Royal Opera House i Covent Garden i Lonetona.

David: E pei ona taʻua e Gwen, o la maʻua taleni na ma sisiva ai i le London Festival Ballet (lea ua taʻua nei o le English National Ballet), faapea le fale taʻutaʻua o le Royal Opera House. Na faavaeina e se tasi e tomai tele i le siva lenei o le ballet, se kamupani faavaomalo i Wuppertal i Siamani, ma na ia filifilia ai i maʻua i lana ʻau siva. I le avea o i maʻua o  ni tagata sisiva, sa ma taamilo i le lalolagi ma faafiafia i le tele o fale faafiafia, faatasi ai ma tagata lauiloa e pei o Margot Fonteyn ma Rudolf Nureyev. O lenei ituaiga olaga faatauvā e aafia ai i le uiga mimita, ma na maʻua tuutoina atu i a maʻua taleni.

Gwen: Sa tuutoina loʻu tino ma lou mafaufau i le siva. Sa ma naunau ma David ina ia oo atu i se tulaga maualuga. Sa ou fiafia pe a ō mai tagata ou te saini i a latou mea totino, na ou fiafia i le mauaina o teu fugālaau, ma faalogo atu i le patipati mai o le ʻaumaimoa. E pei o isi tagata sisiva, sa ou talitonu i le mauaina mai o mea i se laki. E lē gata i lea, na siʻomia aʻu e tagata na ola i ni olaga lē mamā, faapea tagata ulaula ma inu ʻava malosi.

David: Ina ua mavae le tele o tausaga i le siva faapolofesa, na ou lē lavā faimalaga solo. Talu mai lava ona ou ola aʻe o se fai faatoʻaga, sa ou manaʻo e ola i se olaga faigofie, i se nuu maotua. O lea i le 1967 na ou tuua ai laʻu taleni o le siva, ae amata ona ou galue i se tasi o faatoʻaga telē e latalata i le fale o oʻu mātua. Na tuu mai e lē e ona le faatoʻaga ia te aʻu se tamaʻi fale ou te mautotogi ai. Na ou telefoni iā Gwen ma fesili iai pe mafai ona ma faaipoipo. I le taimi lea ua agaʻigaʻi i luma lana taleni, ua avea foʻi o se tagata siva toʻatasi, ma ua faigatā la ona fai sana faaiʻuga. Ae sa ia talia pea laʻu talosaga, ma na ma nonofo i se i nuu i tua, lea e itiiti sona iloa e faatatau i ai.

Gwen: Sa faigatā ona fetuunaʻi loʻu olaga ina ia ola i le faatoʻaga. E matuā fou iā te aʻu le olaga, e pei o le tatauina o susu o povi, faapea le fafagaina o puaa ma moa. Na amata ona auai David i se aʻoga faavaitaimi mo le iva masina ina ia aʻoaʻo ai metotia fou mo le tausiaina o lafumanu, ma sa ou lagona le tuua toʻatasi auā e faatoʻā taunuu mai lava ua po. I le taimi lea ua fanau la ma tama teine o Gilly. Na fautua mai David ina ia aʻo laʻu ave taavale, ma i se tasi aso a o oʻu asiasi i se tasi o taulaga, na ou vaai ai iā Gael, o lē na ou feiloaʻi i ai a o ia faigaluega i se tasi o faleoloa.

Sa valaaulia aʻu e Gael i lona fale. Na ma matamata i ata o lana faaipoipoga, ma sa iai i se tasi o ata se vaega o tagata i fafo o se fale e taʻua o le Maota o le Malo. Sa ou fesili i ai po o le ā lea tapuaʻiga, ae na ia faapea mai o i laʻua ma lana tane o ni Molimau a Ieova. Sa ou fiafia auā ou te manatua e iai le tauaiga o loʻu tamā o se Molimau a Ieova. Ou te manatuaina foʻi le faasoesa ma le ʻinaʻinā o loʻu tamā iā te ia ma tiaʻi ana lomiga i le lapisi. O loʻu tamā o se tagata e faaleuō ona uiga. Ae sa ou taumānatu po o le  ā le māfuaaga e ita ma ʻinaʻinā ai i lona tauaiga a o se tagata e agalelei.

Peitaʻi na ou iloa mulimuli ane le māfuaaga e ese ai talitonuga a loʻu tauaiga mai i le tele o aʻoaʻoga a lotu. Na faailoa mai e Gael iā te aʻu aʻoaʻoga moni a le Tusi Paia. Na faateʻia aʻu i le iloaina o le tele o aʻoaʻoga e pei o le tolutasi, ma le ola pea o le agaga pe a oti le tagata, e feteenaʻi ma le Tusi Paia. (Fai. 9:5, 10; Ioa. 14:28; 17:3) O le taimi muamua foʻi lea na ou iloa ai mai i le Tusi Paia, o Ieova o le suafa lea o le Atua.—Eso. 6:3.

David: Sa faamatala mai e Gwen iā te aʻu mea sa ia aʻoaʻoina. Ou te manatuaina le taimi a o oʻu laʻitiiti e masani ona faapea mai loʻu tamā, e tatau ona ou faitauina le Tusi Paia. Na ma malilie ma Gwen e matou te suʻesuʻe ma Gael ma lona toʻalua o Derrick. Ina ua mavae le ono masina ae matou sifi loa i Oswestry, ona ua matou mananao e mautotogi nisi i le matou faatoʻaga laʻitiiti. Sa faaauau ona faia e Deirdre le ma suʻesuʻega i inā. E leʻi vave ona ma agaʻigaʻi i luma i le taimi muamua. Sa ma pisi tele i le vaaia o le ma lafumanu. Peitaʻi, sa faasolosolo lava ona goto le upu moni i o ma loto.

Gwen: O le luʻi faigatā sa tatau ona ou manumalo mai ai o faiga faaagaga. Na fesoasoani le Isaia 65:11 e iloa ai le silafaga a Ieova i “ē ua laulauina se laulau mo le atua o le Laki.” Sa ou tatalo pea ma sa tele se taimi na ou taumafai ai e aveese tupua sa iā te aʻu. O le aʻoaʻoina e faapea “o sē e faamaulalo iā te ia lava, e faaeaina o ia,” na ou iloa ai o le ituaiga o tagata lea o loo fia silasila mai i ai Ieova. (Mata. 23:12) Sa ou manaʻo ou te auauna i le Atua o lē o loo manatu mamafa mai iā i tatou, ma auina mai lona Alo pele e fai ai le togiola. O le taimi lea, ua iai le isi a ma tama teine. O se fiafiaga le iloaina, e mafai e lo matou aiga ona ola e faavavau i le lalolagi parataiso.

David: Ina ua ou malamalama i le auala e faataunuu ai folafolaga a le Tusi Paia, e pei o le Mataio mataupu e 24, ma le tusi o Tanielu, na faatalitonuina ai aʻu o le upu moni lea. Ua ou iloaina e leai se mea i lenei lalolagi e tutusa ma le iai o se faiā lelei ma Ieova. A o faagasolo taimi ua ou lē toe moomoo ina ia tele ni aʻu mea faitino. Ua ou iloa e sili ona tāua laʻu avā ma laʻu fanau. Na fesoasoani le Filipi 2:4 iā te aʻu e lē vaavaai ai mo loʻu lelei ma loʻu faanaunauga e faatelē laʻu faatoʻaga. Nai lo o lea, e tatau ona faamuamua le auaunaga iā Ieova i loʻu olaga. Sa ou lē toe ulaula. E leʻi faigofie le taumafai e auai i sauniga ma loʻu aiga i pō o Aso Toonaʻi mo le mamao e ono maila (10 km), auā e manaʻomia ona tatau susu o povi i lenā taimi. Peitaʻi o le fesoasoani a Gwen, sa matou lē misia ai se sauniga po o le auai o se aiga i le talaʻiga i taeao o Aso Sa, pe a uma ona tatau susu o povi.

Sa lē fiafia o ma tauaiga i suiga na matou faia. Sa lē toe talanoa le tamā o Gwen iā te ia mo le ono tausaga. Sa taumafai malosi foʻi oʻu mātua e taofia i matou, mai le faatasitasi ma Molimau a Ieova.

 Gwen: Na fesoasoani Ieova iā i maʻua e fesagaʻia nei faigatā. A o faagasolo taimi sa pei uso ma tuafāfine i le faapotopotoga i Oswestry o se aiga iā i matou, sa latou lagolagoina i matou i taimi faigatā. (Luka 18:29, 30) Na tuuina atu o ma ola iā Ieova e ala i le papatisoga i le 1972. Na ou naunau ou te fesoasoani i le toʻatele o tagata ia iloa le upu moni, o lea na amata ai ona ou paeonia.

David: Sa ma galulue mamafa i le faatoʻaga, peitaʻi sa ma taumafai pea e faataatia se faaaʻoaʻoga lelei mo la ma fanau i le itu faaleagaga. Ina ua faaitiitia fesoasoani a le malo mo faifaatoʻaga, sa lē toe faia ai loa la matou faatoʻaga. Ua leai se galuega ma se fale, ma ua tasi le tausaga o la ma tama teine lona tolu, o lea na ma tatalo ai iā Ieova mo le fesoasoani, faapea lana taʻitaʻiga. Sa ma filifili e faaaogā la maʻua taleni, ma tatala ai se fale e aʻo ai siva, ina ia tausia ai lo matou aiga. Na iai iʻuga lelei o lo ma taumafai e faamuamua mea faaleagaga. O se fiafiaga tele iā i maʻua, ina ua paeonia la ma fanau e toʻatolu, ina ua uma a latou aʻoga. Sa paeonia foʻi ma Gwen, ma na mafai ona ia fesoasoani i la ma fanau i aso taʻitasi.

Sa tapunia la matou fale aʻo siva ina ua faaipoipo la ma fanau teine matutua o Gilly ma Denise. Sa matou tusi atu i le ofisa o le lālā po o fea se vaipanoa o loo manaʻomia ai le fesoasoani. Sa latou faasino mai iā i matou taulaga i le itu i saute o Egelani. Sa amata loa ona ou paeonia auā ua na o i matou ma la ma tama teine o Debbie o loo totoe i le aiga. Ina ua mavae le lima tausaga, sa talosagaina i matou e fesoasoani i se tasi o faapotopotoga i le itu i mātū. Ina ua uma ona faaipoipo Debbie, sa ma mauaina se faaeaga o le galulue mo le 10 tausaga i le polokalame o faugāfale faavaomalo i Zimbabwe, Moldova, Hungary ma Côte d’Ivoire. Ina ua mavae lenā, sa ma toe foʻi i Egelani e fesoasoani i le fausiaina o le Peteli i Lonetona. Talu ai o oʻu tomai i le itu tau faatoʻaga, o lea sa manaʻomia ai laʻu fesoasoani i le faatoʻaga a le Peteli lea sa iai i lenā taimi. O le taimi lenei o loo ma paeonia i mātū i sisifo o Egelani.

Gwen: O lo maʻua tuutoina atu i le siva o le ballet, e leʻi maua ai se fiafia tumau. Peitaʻi, o lo ma tuuina atu iā Ieova lea e sili ona tāua, ua maua ai le fiafia tumau. O loo avea pea i maʻua ma paga, ae i le taimi nei ua faaaogā o ma vae e paeonia faatasi ai. O le fesoasoani i le toʻatele o tagata e aʻoaʻo e faatatau i ʻoa tāua lea e mafai ona faasaoina ai, ua maua ai le fiafiaga moni. O nei “tusi e taʻuleleia,” ua sili atu nai lo o le lauiloa i lenei lalolagi. (2 Kori. 3:1, 2) Pe ana faapea e ma te leʻi maua le upu moni, semanū e pau mea o loo iai iā i maʻua o ata tuai, o polokalame o falesiva ma isi mea mai i a ma taleni sa iai.

David: Na telē se suiga i o ma olaga, ina ua ma auauna iā Ieova. Ua telē se fesoasoani iā te aʻu i le avea ai o se tane ma se tamā. Ua faamatala mai i le Tusi Paia na faailoa atu e Miriama, le tupu o Tavita ma isi o latou faalogona fiafia e ala i le siva. Ua ma naunau foʻi ma le toʻatele o isi tagata, e sisiva ma le olioli i le lalolagi fou a Ieova.​—Eso. 15:20; 2 Samu. 6:14