E te Silafia?

Aiseā ua talanoaina ai i le tusi o le 1 Korinito aano o manu fasi na ofoina atu mo tupua?

▪ Na tusi le aposetolo o Paulo: “Ia outou aai i mea uma ua faatauina atu i faleoloa e faatau ai aano o manu, ae aua le fesili ona o outou lotofuatiaifo.” (1 Korinito 10:25) O fea na maua mai ai na aano o manu?

O le faia o taulaga i manu o se sauniga autū i malumalu o tagata Eleni ma Roma, ae e lē o aano uma mai i manu na fai ai taulaga na ʻaina i le taimi o le sauniga. Sa masani ona avatu aano na totoe mai i malumalu faapaupau, ma faatau atu i faleoloa e faatau ai aano o manu. Ua taʻua i le tusi Idol Meat in Corinth: “O tagata e taʻitaʻia sauniga faalotu . . . o nisi taimi e taʻua ai o ni tagata kuka/po o ni tagata fasi manu. Talu ai o i latou na fasia manu e fai ai taulaga, sa latou maua la ni tufaaga ma faatau atu i faleoloa.”

O lea la, e lē o aano uma na faatau atu i na faleoloa o ni toega mai i sauniga faalotu. O le eliina o le eleele sa iai faleoloa e faatau ai aano o manu (faa-Latina, macellum) i Pomepei, ua maua ai auivi atoatoa o mamoe. Ua taʻua e le tagata poto o Henry J. Cadbury, ua taʻu mai ai i lenei mea “atonu na faatau ola atu manu pe na fasi i le macellum, pe na faatau atu ua uma ona fasia pe fai ai foʻi se taulaga i le malumalu.”

O le manatu o Paulo, e ui e lē auai Kerisiano i tapuaʻiga faapaupau, ae e mafai ona latou manatu e faatau mai ni aano o manu na fai ai taulaga i le malumalu, auā e lē faapea ai ua leaga na aano ona o lenā tulaga.

Aiseā na lē lelei ai le va o tagata Iutaia ma tagata Samaria i aso o Iesu?

▪ Ua faapea mai le Ioane 4:9: “E lē feaveaʻia mea a Iutaia ma Samaria.” E foliga mai na amata lenei fevaevaeaʻiga ina ua faatū e Ierepoamo le tapuaʻiga i tupua, i le malo i mātū o ituaiga e sefulu o Isaraelu. (1 Tupu 12:26-30) O tagata Samaria e mai i Samaria, le laumua o le malo i mātū. Mulimuli ane na taʻua tagatānuu uma o le malo i mātū o tagata Samaria. Ina ua faatoʻilaloina ituaiga e sefulu e Asuria i le 740 T.L.M., na avane e tagata Asuria tagata faapaupau ma faanonofo i le vaipanoa atoa o Samaria. O le fefaaipoipoaʻi o nei tagata ma tagata moni o le nuu, na atili ai ona faaleagaina le tapuaʻiga a tagata Samaria.

Mulimuli ane, na teena ai e tagata Samaria taumafaiga a tagata Iutaia na toe foʻi ane mai i le nofo pologa i Papelonia, ina ia toe fausia le malumalu o Ieova ma pā o Ierusalema. (Esera 4:1-23; Neemia 4:1-8) Na atili ai feteenaʻiga faalotu ina ua fausia e tagata Samaria la latou lava malumalu i le mauga o Keresema, atonu i le senituri lona fā T.L.M.

I aso o Iesu, sa masani ona faasino atu le faaupuga “o le Samaria” i le lotu lea sa olaola i Samaria, ae e lē o le nuu. Sa tapuaʻi pea tagata Samaria i le mauga o Keresema, ma sa manatu faatauvaa ma lē faaaloalo tagata Iutaia iā i latou.—Ioane 4:20-22; 8:48.

[Ata i le itulau 12]

Se ipu na fai mai i le ele, ua iai le ata o le taulaga na fai i se manu, i le senituri lona ono T.L.M.

[Ē Ana le Ata]

Musée du Louvre, Pale

[Ata i le itulau 12]

Na faatū e Ierepoamo le tapuaʻiga i tupua