I LE faitau miliona o tagata Katoliko i le lalolagi aoao, o le iʻugāfono lea na faia i le uluaʻi Fono a le Vatikana i le 1870, o se aʻoaʻoga faavae a le lotu e tatau lava ona usitaʻia. Peitaʻi, o le fesili, Pe e faale-Tusi Paia lenei aʻoaʻoga? Pe e moni o Pope Francis o se sui o le aposetolo o Peteru? Po o Peteru o le uluaʻi Pope?

O le iʻugāfono i le Fono a le Vatikana i le 1870, na faavae mai i lo latou faauigaina o le Mataio 16:16-19, ma le Ioane 21:15-17. O talanoaga a Iesu ma Peteru ia e taʻua i nei mau ma isi mau o le Tusi Paia, ua faaalia mai ai sa iai se matafaioi tāua a le aposetolo o Peteru i le talafaasolopito o uluaʻi Kerisiano. O le mea moni, i le uluaʻi taimi na feiloaʻi ai Iesu ma Peteru, na valoia ai e Iesu o le a faaalia e Peteru ni uiga e pei o se papa. (Ioane 1:42) Ae pe na avatu e Iesu se tulaga pule iā Peteru?

I le Mataio 16:17, 18, na faapea atu ai Iesu iā Peteru: “Ou te fai atu iā te oe, o Peteru [o le uiga o lona igoa “O se Fasi Papa”] oe, ou te atiaʻe foʻi laʻu ekalesia i luga o lenei papa.” * Pe na fetalai Iesu o le a atiaʻe lana “ekalesia” po o le faapotopotoga i luga o Peteru, o se tagata? Po o Peteru o le ulu o soo uma o Iesu? O le ā le malamalamaga o isi aposetolo na iai i lenā talanoaga e faatatau i upu a Iesu? Ua taʻua i tusi o Evagelia, mulimuli ane e tele taimi na fefinauaʻi ai le ʻauaposetolo po o ai o i latou e sili. (Mataio 20:20-27; Mareko 9:33-35; Luka 22:24-26) Pe afai ua avatu e Iesu iā Peteru se tulaga pule, faamata la e toe fesiligia po o ai e sili o le ʻauaposetolo?

O le ā le malamalamaga o Peteru sa iai i upu a Iesu? Talu ai o Peteru o se Isaraelu, na masani la o ia i valoaga eseese faa-Eperu, ia na taʻua ai se  “maa” po o se “maa tulimanu.” (Isaia 8:13, 14; 28:16; Sakaria 3:9) Ina ua sii mai e Peteru se tasi o na faaupuga i sana tusi i ona uso talitonu, na ia faamatala ai o le valoaga i le “maa tulimanu,” e faasino atu i le Alii o Iesu Keriso, le Mesia. Na faaaogā e Peteru le upu Eleni o le pe’tra (o le upu foʻi lea sa faaaogā e Iesu i lana fetalaiga o loo i le Mataio 16:18) lea e na o Keriso e faasino atu i ai.—1 Peteru 2:4-8.

O le aposetolo o Paulo o le isi soo faamaoni o Iesu. Pe na talitonu Paulo na tuu atu e Iesu se tulaga pule iā Peteru? E tusa ai ma le tulaga o Peteru i le uluaʻi faapotopotoga Kerisiano, na tusi Paulo o Peteru na aofia ai i ē na “taʻupoutūina.” Na manatu Paulo, e sili atu i le toʻatasi i latou na taʻua o ʻpoutū.’ (Kalatia 2:9) O lea la, afai na tofia e Iesu Peteru e avea ma ulu o le faapotopotoga, aiseā la na taʻua ai pe manatu isi soo iā te ia o se poutū?

Ina ua tusi Paulo i le femoumouaʻi o le auala na feutagaʻi ai Peteru ma tagata, na tuusaʻo le manatu o Paulo ae i se auala faaaloalo e faapea: “Ona ou matuā finau atu lea iā te ia i ona lava luma, auā ua iloga lona sesē.” (Kalatia 2:11-14) E leʻi manatu Paulo na atiaʻe e Keriso lana ekalesia, po o le faapotopotoga, i luga o Peteru po o se isi tagata lē lelei atoatoa. Peitaʻi, na talitonu o ia na atiaʻe le faapotopotoga i luga o Iesu Keriso, o ia o le faavae. O lea, na manatu Paulo o le ʻpapa o Keriso lea.’—1 Korinito 3:9-11; 10:4.

E faapefea la ona tatou malamalama i upu nei: “O Peteru oe, ou te atiaʻe foʻi laʻu ekalesia i luga o lenei papa”? Ina ia saʻo le malamalamaga i se faamatalaga, e tatau ona tatou faitau i isi fuaiupu o loo siʻomia ai lenā faamatalaga. O le ā le mataupu sa talanoa ai Iesu ma Peteru? Faatoʻā uma lava ona fesili atu Iesu i ona soo: “Pe se ā la outou upu iā te aʻu, po o ai?” E aunoa ma le faatuai na tali mai Peteru: “O oe o le Keriso [Mesia], o le Alo o le Atua soifua.” Na faamālō atu Iesu iā Peteru, ona fetalai atili atu lea o le a Ia atiaʻe lana “ekalesia” po o le faapotopotoga i luga o se “papa” malosi, lea na  faatoʻā uma ona taʻua e Peteru ua faatuatua i ai. Sa faasino atu Iesu iā te ia lava.—Mataio 16:15-18.

I le ōgatusa ai ma nei faamatalaga, na tusi le toʻatele o “Faatamā o le Lotu,” o le papa o loo taʻua i le Mataio 16:18 e faasino atu iā Keriso. O se faataʻitaʻiga, na tusi Augustine i le senituri lona lima e faapea: “Na fetalai le Alii: ʻOu te atiaʻe laʻu Ekalesia i luga o lenei papa,’ ona na faapea atu Peteru iā te Ia: ʻO oe o le Keriso, o le Alo o le Atua soifua.’ O lea la, o le a ou atiaʻe laʻu Ekalesia i luga o lenei papa lea na e taʻua.” E tele taimi na taʻua ai e Augustine le “Papa (Petra) e faasino atu iā Keriso.”

Pe afai e faamasinoina Augustine ma isi e tusa ai ma le aʻoaʻoga a le Katoliko i aso nei, o le a manatu iā i latou o ni ē e faatuʻiese. Na taʻua e Ulrich Luz, o sē e suʻesuʻe i mataupu faalelotu mai i Suisilani, o le ʻaufaitofā uma o le Tusi Paia i na vaitaimi faapea aso nei e ioe i le manatu o Augustine, e mautinoa e taʻusalaina e le Fono a le Vatikana i le 1870, o ni ē e tetee i le talitonuga a le lotu.

E leʻi iloa e le aposetolo o Peteru lenā taʻu o le “pope.” O le mea moni, sa faaaogā e le toʻatele o i latou e lē o ni epikopō o Roma, lenei taʻu e faasino atu iā i latou lava seʻia oo mai i le senituri lona iva. E ui i lea, sa seāseā ona avea lenei taʻu o se taʻu aloaʻia seʻia oo mai i le taufaaiʻuiʻuga o le senituri lona 11. E lē gata i lea, e leai se uluaʻi Kerisiano na manatu o le tulaga pule lea atonu na tuu atu iā Peteru, e tatau ona tuufaasolo atu i so o se isi lava ua fai ma ona sui. O lea, na faapea mai se faitofā i Siamani, o Martin Hengel, “e leai se faamaoniga i le talafaasolopito ma se tulaga faalelotu e lagolagoina ai le manatu e faapea, na tuu atu i le pope se ʻtulaga pule.’”

O lea la, po o Peteru o le uluaʻi pope? Pe na iai nisi na fai ma ona sui? Pe e faale-Tusi Paia le aʻoaʻoga a le Katoliko e faatatau i le tulaga pule na tuu atu i le pope? O le tali saʻo i nei fesili, e leai. Peitaʻi, o loo tumau pea le mea moni e faapea, e lē mafesiligia na atiaʻe e Iesu lana ekalesia, po o lana faapotopotoga moni, i luga o ia lava. (Efeso 2:20) O le fesili tāua la mo i tatou taʻitoʻatasi, Po ua ou maua lenā faapotopotoga moni?