NA UMI se taimi na ola ai Enoka. Atonu e faigatā iā i tatou ona talitonu na soifua lenei tagata i le pe ā ma le 365 tausaga, o lona uiga pe a fua i le umi o loo feola ai tagata i aso nei, e sili atu i le faafaina ona faatoʻā maua lea o le umi na ola ai Enoka. Ae o le mea moni, e lē o ia o se tagata ua loa le soifua pe a fua i le vaitaimi na ia ola ai. I na taimi i le silia i le 5000 tausaga ua mavae, na umi atu ona soifua tagata nai lo o le taimi lenei. Na soifua le uluaʻi tagata o Atamu i le silia ma le 600 tausaga ina ua fanau mai Enoka, ma na soifua pea Atamu mo le isi 300 tausaga. E iai isi o ē na tupuga mai iā Atamu na umi atu le taimi na soifua ai nai lo o Atamu. O lea i le 365 o ona tausaga, sa foliga mai Enoka o se tagata malosi ma o loo tele pea mea e mafai ona ia faia. Ae e lē o le tulaga lenā sa iai.

Na foliga mai sa matuā lamatia le ola o Enoka. Seʻi faaāta o ia a o sola ma mafaufau pea i le auala na tali atu ai tagata i le feʻau mai i le Atua, lea e leʻi leva ona ia taʻuina atu. Na vaaia i o latou foliga le matuā lē fiafia. Na latou matuā feita iā Enoka. Na latou ʻinoʻino i lana feʻau, ma le Atua na auina atu o ia. E leʻi mafai ona latou osofaʻia Ieova le Atua o Enoka, ae sa mafai ona latou osofaʻia lenei tamāloa. Atonu sa taumānatu Enoka po o le a ia toe vaai i lona aiga. Pe sa ia mafaufau i lana avā ma ona afafine, o lona atalii o Metusela, po o Lameko le atalii o lona atalii? (Kenese 5:21-23, 25) Po o le iʻuga ai lea o lona ola?

E lē tele ni faamatalaga o loo taʻua i le Tusi Paia e faatatau iā Enoka. E na o le tolu tusi o le Tusi Paia o loo maua ai ni faamatalaga pupuu e faatatau iā te ia. (Kenese 5:21-24; Eperu 11:5; Iuta 14, 15) Peitaʻi ua lava ma totoe na faamatalaga e iloa ai, o Enoka o se tagata e malosi le faatuatua. Po o e tausia se aiga? Pe na iai se taimi na faigatā ai ona e faia le mea saʻo? Pe afai o le tulaga lenā, e tele ni mea e mafai ona e aʻoaʻoina mai i le faatuatua o Enoka.

I aso o Enoka, sa matuā leaga amioga a tagata, ma o le tupulaga lona fitu lea mai iā Atamu. I lenā taimi, sa latalata tagata i le tulaga lelei atoatoa lea sa melea e Atamu ma Eva. O le māfuaaga lenā sa umi ai ona soifua tagata i na vaitaimi. Ae sa matuā leaga a latou amioga faapea o latou itu faaleagaga. Sa matuā taatele faiga sauā, lea na amata mai i le tupulaga lona lua ina ua fasiotia e Kaino lona uso o Apelu. E foliga mai sa matuā mimita se tasi na tupuga mai iā Kaino, ona na sili atu lona sauā ma tauimasui nai lo o Kaino. I le tupulaga lona tolu, na iai se isi mea leaga na amata ona faia e tagata. Na amata ona latou valaau i le suafa o Ieova, ae e leʻi faia ina ia tapuaʻi ai iā te ia. Na latou faifai ma lē faaaloalo i le suafa paia o le Atua.—Kenese 4:8, 23-26.

Sa matuā taatele lenā ituaiga o tapuaʻiga sesē i taimi o Enoka. A o tuputupu aʻe Enoka, sa feagai o ia ma se filifiliga. Po o le a ia faataʻitaʻi i amioga a tagata sa latou ola faatasi? Po o le a ia saʻili i le Atua moni o Ieova, o lē na faia le lagi ma le lalolagi? Atonu na matuā faalaeiauina o ia e aʻoaʻoina e faatatau iā Apelu, o lē na maliu faamaturo ona sa ia tapuaʻi iā Ieova i le auala na Ia finagalo malie i ai. Sa filifili foʻi Enoka e mulimuli i le faaaʻoaʻoga a Apelu. Ua faapea mai le Kenese 5:22: “Sa faaauau ona savavali Enoka ma le Atua moni.” O lenā faaupuga mataʻina  ua matuā matilatila mai ai Enoka o sē e mataʻu i le Atua, a o ola i se lalolagi e lē matataʻu i le Atua. O ia le tagata muamua o loo faamatalaina faapea i le Tusi Paia.

O loo taʻua i lenā lava fuaiupu, sa faaauau ona savavali Enoka ma Ieova ina ua fanau lona atalii o Metusela. O lea na avea Enoka o se tamā tausi aiga ina ua pe ā ma le 65 ona tausaga. Sa iai lana avā e lē o taʻua lona igoa i le Tusi Paia, ma e lē iloa foʻi pe toʻafia ona “atalii ma afafine.” Pe afai e savavali se tamā ma le Atua a o ia tausia aʻe se aiga, e tatau ona ia taumafai e tausia lona aiga i ala o le Atua. Na malamalama Enoka e finagalo Ieova ina ia faamaoni i lana avā. (Kenese 2:24) Sa ia faia le mea sili ina ia aʻoaʻoina lana fanau e faatatau iā Ieova le Atua. O le ā le iʻuga?

E lē tele ni faamatalaga a le Tusi Paia e faatatau i lenā vala. E lē o iai se faamatalaga e faatatau i le faatuatua o Metusela le atalii o Enoka, o lē na sili ona umi le taimi na soifua ai o loo faamauina i le Tusi Paia, ma na maliu i le tausaga na oo mai ai le Lolo. Peitaʻi, sa iai le atalii o Metusela e igoa iā Lameko. E silia i le 100 tausaga na soifua faatasi ai Lameko ma Enoka le tamā o lona tamā. Na iloga Lameko o se tasi e mataʻina lona faatuatua. Na faagaeeina o ia e Ieova e faailoa mai se valoaga e faatatau iā Noa lona atalii, ma na taunuu lenā valoaga ina ua māeʻa le Lolo. Na matuā matilatila Noa o sē na savavali ma le Atua, e pei o Enoka le tamā o le tamā o lona tamā. E leʻi feiloaʻi Noa iā Enoka, ae sa lelei le talaaga o Enoka. Sa mafai e Noa ona aʻoaʻoina lenā talaaga mai i lona tamā o Lameko, po o Metusela le tamā o lona tamā, po o Iareto foʻi le tamā o Enoka, lea na maliu ina ua 366 tausaga o Noa.—Kenese 5:25-29; 6:9; 9:1.

Seʻi mafaufau i le eseesega o Enoka ma Atamu. E ui lava sa lelei atoatoa Atamu, ae na ia fouvale iā Ieova ma ua agasala ai ē na tupuga mai iā te ia, lea ua iʻu atu ai i le faanoanoa. E ui lava sa lē lelei atoatoa Enoka, ae na la savavali ma le Atua ma faataatia se faaaʻoaʻoga o le faatuatua mo ē na tupuga mai iā te ia. Na maliu Atamu ina ua 308 tausaga o Enoka. Pe na faavauvau le aiga o Atamu ona o le maliu o lo latou tamā manatu faapito? E tatou te lē iloa. Po o le ā lava le tulaga, ae na ʻfaaauau pea ona savavali Enoka ma le Atua moni.’—Kenese 5:24.

Pe afai o loo e tausia se aiga, ia mātau po o le ā e mafai ona e aʻoaʻoina mai i le faatuatua o Enoka. E ui lava e tāua le tausiga faaletino o lou aiga, ae e sili atu ona tāua le tausia o i latou i le itu faaleagaga. (1 Timoteo 5:8) E mafai ona e faamalieina lenā manaʻoga, e ala i mea e te tautala ai ma au gaoioiga. Pe afai e te filifili e savavali ma le Atua e pei ona faia e Enoka, e ala i le taʻitaʻia o lou olaga i Ana taʻiala o loo i le Tusi Paia, o le a mafai ai ona e faia se talaaga lelei e mulimuli i ai lou aiga.

O Enoka o se tagata faatuatua, ae atonu na ia lagona le tuua toʻatasi, a o ola ai i se lalolagi e lē faatuatua i le Atua. Pe na mātauina o ia e Ieova lona Atua? O le mea moni lenā. Ua oo nei i le taimi e fesootaʻi mai ai Ieova i lana auauna faamaoni. Na tuuina mai e le Atua iā Enoka se feʻau e faailoa atu i tagata i ona aso. O lea na Ia tofia ai Enoka e avea o se perofeta. O ia foʻi le tagata muamua na taʻua lana feʻau i le Tusi Paia. E tatou te iloa lenei mea talu ai na  faagaeeina Iuta le ʻafa uso o Iesu, e tusia upu faavaloaga a Enoka i le tele o senituri mulimuli ane. *

O le ā le valoaga a Enoka? Ua faapea mai le Iuta 14, 15: “Faauta! [na, NW] afio mai Ieova ma ana ʻaupaia e mano ni mano, e faamasino i tagata uma, ma faasala i ē uma e amio faalēmataʻu e tusa ma a latou galuega leaga uma na faia ma le faalēmataʻu, e tusa foʻi ma upu faifai uma na faia iā te ia e tagata agasala faalēmataʻu.” O le mea muamua e te ono mātauina, sa faaaogā e Enoka le taimi ua teʻa e faamatala ai le valoaga, e tai pei o se mea ua uma ona faataunuuina e le Atua. O le auala foʻi lenā na faia ai isi valoaga na sosoo ai. O le manatu autū lenei: O loo faamatalaina e le perofeta se mea e mautinoa lava e tupu, i se auala e pei lava ua uma ona tupu.—Isaia 46:10.

O ā ni faalogona o Enoka e faatatau i le faalauiloaina atu o lenā feʻau, atonu e ala i le talaʻi atu iā i latou uma na faalogo i ai? Seʻi mātau le malosi o le lapataʻiga. E faatolu ona ia faaaogā le upu “faalēmataʻu” ma le “leaga” e taʻusalaina ai tagata, a latou galuega, ma le auala na latou faia ai na galuega. O lea, na aumai i le valoaga se lapataʻiga mo tagata uma e faapea, o le lalolagi o tagata na latou amataina talu ona tutuliesea tagata mai i Etena, na iai i se tulaga matuā leaga. E mataʻutia le iʻuga o le a oo i lenā lalolagi, pe a afio mai Ieova ma ana “ʻaupaia e mano ni mano” po o le faitau sefulu afe o agelu malolosi, e aumai le faaumatiaga. Na faailoa atu ma le lē fefe e Enoka lenā lapataʻiga mai i le Atua, ma na ia faia toʻatasi lea galuega. Atonu sa vaavaai i ai le alii talavou o Lameko, ma matuā ofo i le lototele o le tamā o lona tamā. Pe afai o le mea lenā na tupu, e tatou te malamalama lelei la i le māfuaaga.

O le faatuatua o Enoka e ono uunaʻia ai i tatou e iloilo i tatou lava pe tutusa la tatou vaai i le lalolagi ma le silafaga a le Atua. E pei ona aogā i aso o Enoka le feʻau faafaamasinoga na ia faalauiloa atu ma le lototele, o loo aogā foʻi lenā feʻau i o tatou aso. E ōgatusa ma le lapataʻiga a Enoka, na aumaia e Ieova le Lolo tele i tagata faalēmataʻu sa iai i aso o Noa. Ae na faaāta mai e lenā faaumatiaga se isi faaumatiaga e sili atu o le a tupu i le lumanaʻi. (Mataio 24:38, 39; 2 Peteru 2:4-6) E pei o aso o Enoka, o loo nofosauni foʻi i le taimi lenei le Atua ma ana ʻaupaia e mano ni mano e aumai le faamasinoga tonu i se lalolagi e lē matataʻu i le Atua. E tatau iā i tatou taʻitoʻatasi ona faatāua le lapataʻiga a Enoka ma faailoa atu i isi. Atonu e faaesea i tatou e o tatou aiga ma uō. E ono iai taimi e tatou te lagona ai le tuua toʻatasi. Ae e leʻi tuulafoaʻia e Ieova Enoka. E na te lē tuulafoaʻia foʻi ana auauna faamaoni i aso nei.

O le ā le auala na maliu ai Enoka? E tele atu faamatalaga e faatatau i le taimi na ola ai o ia, nai lo o le taimi na maliu ai. Ua faamatalaina i le tusi o Kenese: “Na faaauau pea ona savavali o Enoka ma le Atua moni. Ona lē toe iloa lea o ia e se isi, auā na aveesea o ia e le Atua.” (Kenese 5:24) O le ā le auala na aveesea ai e le Atua Enoka? Na faamatalaina mulimuli ane e le aposetolo o Paulo: “O le faatuatua na aveeseina ai Enoka ina ia lē vaai i le oti, ma e leʻi maua o ia i se mea ona na aveeseina o ia e le Atua; auā a o leʻi aveeseina o ia, na ia maua ai le molimau na matuā finagalo malie le Atua iā te ia.” (Eperu 11:5) O le ā na uiga atu i ai le faamatalaga a Paulo ʻna aveeseina ina ia lē vaai i le oti’? Ua taʻua i nisi faaliliuga o le Tusi Paia, na ave e le Atua Enoka i le lagi. Ae e lē moni lenā manatu. Ua faaalia i le Tusi Paia, o Iesu Keriso o lē na muamua toe faatūina aʻe i le lagi.—Ioane 3:13.

Na faapefea la ona “aveeseina” Enoka ina ia lē  “vaai i le oti”? E foliga mai na aveese e Ieova Enoka i se auala filemu, ina ia lē matuā sauāina o ia e ona fili ma oti ai. Ae muamua atu, na maua e Enoka “le molimau na matuā finagalo malie le Atua iā te ia.” Na faapefea ona tupu lenā mea? A o leʻi maliu Enoka, atonu na ia maua se vaaiga mai i le Atua lea atonu na ia vaaia ai ua avea le lalolagi ma parataiso. Ina ua māeʻa ona vaaia e Enoka lenā faamaoniga manino o le finagalo malie o Ieova iā te ia, ona moe ai lea o ia i le oti. Na tusi le aposetolo o Paulo e faatatau iā Enoka ma isi tane ma fafine faamaoni: “Na feoti i latou uma nei a o faatuatua pea.” (Eperu 11:13) Atonu i se taimi mulimuli ane na saʻili ai e fili o Enoka lona tino, ae “e leʻi maua o ia i se mea” atonu sa aveesea e Ieova, ina ia aua ai neʻi faaleagaina e fili lona tino pe faaaogā foʻi e faaauiluma ai tapuaʻiga sesē. *

A o tatou mafaufau i lenā manatu faale-Tusi Paia, seʻi o tatou taumafai e faaāta le auala na maliu ai Enoka. A o faia faapea, ia manatua e tasi le iʻuga o le a oo iā Enoka. O loo sola Enoka, ma ua matuā vaivai lava. O loo tuliloa o ia e ona fili, ma ua matuā feita i lana feʻau faafaamasinoga. Ua maua e Enoka se mea e lafi ma mālōlō ai, ae na ia iloa e iai lava le taimi e maua ai o ia. Ua latalata i le taimi e fasiotia ai o ia i se auala sauā. A o mālōlō o ia, sa ia tatalo atu i lona Atua. Ona ia lagona ai lea o le filemu. Na ia iloa atu se vaaiga, ma e pei lava sa iai moni o ia i le mea o loo tupu.

Seʻi faapea ua ia iloa atu i le vaaiga se lalolagi e matuā ese lava mai i le lalolagi o loo ia ola ai. E matagofie e pei o le faatoʻaga o Etena, ae e lē o iai ni kerupi e leoleoina ina ia aua neʻi ulu atu i ai tagata. E tele tane ma fafine malolosi ma talavou o loo iai, ma o loo latou nonofo ma le filemu. E lē o iai se feitagaʻi ma sauāga ona o talitonuga, lea sa masani lelei ai Enoka. Na lagona e Enoka lona mauaina o le faamautinoaga a Ieova, o lona alofa ma lona finagalo malie. Na mautinoa e Enoka o le nofoaga lea mo ia, e ola ma fiafia ai. A o faasolosolo ona lagona e Enoka le filemu, na moeiini ona mata ma moe filemu atu ai lava.

E oo mai i le asō o loo moe pea o ia i le oti, ma o loo manatua pea o ia e Ieova le Atua. E pei ona folafola e Iesu i se taimi mulimuli ane, e oo mai le aso e faalogo i le leo o Keriso i latou uma o loo manatua pea e le Atua ma ō mai ai mai i tuugamau, ma vāai atu ai i se lalolagi fou matagofie ma filemu.—Ioane 5:28, 29.

Pe e te fia iai i inā? Seʻi mafaufau i lo tatou fiafia pe a feiloaʻi ma Enoka. Ia mafaufau i mea mataʻina e mafai ona tatou aʻoaʻoina mai iā te ia. E mafai ona ia faamatalaina mai pe e saʻo o tatou manatu i le auala na maliu ai o ia. Peitaʻi i le taimi lenei, e iai se mea e manaʻomia ona tatou aʻoaʻoina mai iā te ia. Ina ua uma ona taʻua e Paulo Enoka, ona ia faapea mai lea: ʻA aunoa ma le faatuatua e lē mafai ona faafiafiaina le Atua.’ (Eperu 11:6) Maʻeu se māfuaaga malosi e tatau ai ona tatou faaaʻoaʻo i le faatuatua malosi o Enoka!