NA TŪ Sara i le ogatotonu o le potu ma tilotilo solo. Seʻi faaāta i lou mafaufau se fafine mai i Sasaʻe Tutotonu, e aulelei ma lanu uliuli ona mata ma e iloa ai ona faalogona. Pe na faaalia mai ai lona faanoanoa? Pe afai o le tulaga lenā, e lē faigatā la ona tatou malamalama i le māfuaaga. Sa tele mea na tutupu i lenei fale. Sa tele taimi fiafia na la faaaluina ai ma lana tane agaalofa o Aperaamo. * Sa avea o se nofoaga e toʻafilemu ma tumu i le alofa.

Na la nonofo i Uro, o se aai tamaoaiga e toʻatele ai tufuga atamamai eseese ma tagata faatauʻoa. E mautinoa la na tele meafaitino na la maua. Peitaʻi i le vaai a Sara, e sili atu le tāua o lenei fale nai lo o le tau ina avea o se nofoaga e teu ai meafaitino. I le tele o tausaga na la nonofo ai i lenei fale, na oo iā i laʻua lagona fiafia faapea foʻi ma faanoanoaga. Na la faaaluina ai le tele o le taimi e tatalo ai i lo la Atua agaalofa o Ieova. E tele la māfuaaga sa fiafia ai Sara i lenei fale.

Peitaʻi, na lotomalie Sara e tuua le olaga sa masani ai. Atonu ua 60 ona tausaga, ae o lea o le a ia faimalaga atu i vaipanoa e na te lē masani ai ma ola i se olaga e faatumulia i lamatiaga ma faigatā, e aunoa ma se faamoemoe e toe foʻi mai. O le ā na uunaʻia o ia e suia atoatoa lona olaga? O le ā e tatou te aʻoaʻoina i aso nei mai i lona faatuatua?

Na ola aʻe Sara i Uro. I aso nei, ua matuā faatamaʻia ma faatafunaina lenā aai. Ae i aso o Sara, e tele vaa a tagata faatauʻoa na ui mai i alāvaa o le vaitafe o Eufirate, ma aumai ai ʻoa tāua mai i atunuu mamao ma faatau atu i lenei aai tamaoaiga. Na tumutumu atu tagata i auala vaiti ma fepiʻopiʻoaʻi o Uro, na faatumulia o latou uafu i le tele o vaa na taula ai, ma na tele oloa i a latou maketi. Seʻi mafaufau i le tuputupu aʻe o Sara i lenei aai e pisi i taimi uma, ma ia iloa igoa o le toʻatele o tagata. E mautinoa e latou te iloa foʻi o ia, auā o ia o se fafine e lalelei tele. E toʻatele foʻi ona tauaiga na iai i inā.

E lauiloa Sara i le Tusi Paia i le malosi o lona faatuatua, ae e leʻi faatuatua o ia i le atua o le masina lea na tapuaʻi i ai tagata o Uro. I lenā aai sa iai se ʻolo maualuga sa fausia mo lenā atua. Peitaʻi, na tapuaʻi Sara i le Atua moni, o Ieova. E lē o taʻua i faamaumauga faagaeeina le auala na ia maua ai lenā faatuatua. Na avea lona tamā o sē e ifo i tupua mo se taimi puupuu. Po o le ā lava le tulaga, ae na faaipoipo atu Sara iā Aperaamo, o se tane e sefulu tausaga e matua ai iā te ia. * (Kenese 17:17) Mulimuli ane, na lauiloa Aperaamo o le “tamā o i latou uma e faatuatua.” (Roma 4:11) Na laʻua atiaʻe se faaipoipoga lelei ma malosi, lea sa faatumauina i le faaaloalo, lelei o fesootaʻiga, ma le galulue faatasi e foʻia faafitauli na  tulaʻi mai. Ae sili atu i lenā, o le la mafutaga na faailoa mai ai lo la alolofa i lo la Atua.

Na alofa faapelepele Sara i lana tane, ma na la faamautū e latalata i o la tauaiga i Uro. E leʻi umi ae la feagai loa ma se tulaga e faanoanoa ai. O loo faamatalaina e le Tusi Paia ia Sara o sē e ʻlē fanau ma e leai sana tama.’ (Kenese 11:30) Ona o lenā taimi ma le aganuu, sa matuā faigatā tele le tulaga o Sara. Peitaʻi na tumau pea ona ia faamaoni i lona Atua ma lana tane. Na avea Lota le atalii o le uso o Aperaamo e pei lava o se la tama moni. Na sologa lelei mea uma, seʻia oo i le taimi na toe suia ai.

Na alu atu Aperaamo iā Sara ua faatumulia o ia i le fiafia. Na matuā lē talitonu o ia i le mea na tupu. O lea faatoʻā uma ona talanoa ma faaali atu iā te ia le Atua o loo la tapuaʻi i ai, ma e mautinoa e ala mai i se agelu. Seʻi mafaufau iā Sara lea ua uaʻi totoʻa atu i lana tane, ma ua fesili atu ma le naunau: “O le ā na ia fetalai atu ai iā te oe? Faamolemole taʻu mai!” Atonu na nofo muamua i lalo Aperaamo ma mafaufau, ona ia taʻu atu lea iā te ia mea na fai mai ai Ieova: “Ia e tuua lou nuu ma lou aiga, ae alu atu i le nuu ou te faasino atu iā te oe.” (Galuega 7:2, 3) Ina ua mou atu le fiafia lea sa iai, ona amata lea ona la mafaufau loloto i lo la tofiga lea na tuuina atu e Ieova iā i laʻua. E ao ona la tuua lo la olaga mautū ma sologa lelei, ae nonofo o ni ē e maumausolo. O le a faapefea ona tali atu Sara? E mautinoa na vaavaai atu ma le naunau iā te ia Aperaamo. Po o le a ia lotomalie e lagolagoina Aperaamo i suiga tetele o le a iai i o la olaga?

E tatou te lē malamalama i filifiliga na feagai ma Sara. Atonu e tatou te mafaufau, ʻE leʻi faatonuina e le Atua i maʻua ma laʻu paaga e faia se filifiliga faapea!’ Ae pe tatou te lē o feagai ea ma se filifiliga e taitutusa ma le filifiliga a Sara? O loo tatou ola i se lalolagi e matapeʻapeʻa, lea e uunaʻia i tatou e faamuamua o tatou lava manaʻoga, meafaitino, faapea le tulaga saogalemu. Peitaʻi, ua faalaeiauina i tatou e le Tusi Paia e faia se isi filifiliga o le faamuamua lea ona saʻilia o mea faaleagaga, ma ia faamuamua le faafiafiaina o le Atua nai lo o mea e tatou te fiafia ai. (Mataio 6:33) A o tatou mafaufau loloto i mea na faia e Sara, ia fesili ifo iā i tatou lava, ʻO le ā le filifiliga o le a ou faia i loʻu olaga?’

A o faia tapenapenaga a Sara mo le malaga, na ia feagai foʻi ma se isi filifiliga faigatā, po o ā mea e ave a o ā foʻi mea e tuu. E lē mafai ona ia aveina ni mea e tetelē mo le taavale e tosoina e asini ma kamela, po o ni mea foʻi e lē manaʻomia e tagata e maumausolo. E mautinoa o le tele o a la meafaitino na faatau pe tufa atu foʻi. O le a lē toe iai le olaga faigofie lea na iai i le aai o le ō atu lea i le maketi e faatau mai ni saito, aano o manu, fualaau ʻaina, ofu, ma le anoanoaʻi o isi mea e tausia ai manaʻoga faaletino ma ia sologa lelei ai le olaga.

 Atonu na sili atu ona faigatā iā Sara le tuua o lona fale. E pei ona maua i suʻesuʻega o toega o mea i le talafaasolopito, o fale i Uro na maua ai le tele o mea e sologa lelei ai le olaga. O lona uiga atonu na tuua e Sara se olaga e matuā sologa lelei. O nisi o na fale e sili atu ma le 12 potu na iai, o vaipuna o vai taumafa mamā, o fale tāʻele ma falelētaʻua. E oo lava foʻi i se tamaʻi fale, atonu sa iai se taualuga, o ni puipui malolosi ma se faitotoʻa sa mafai ona lokaina. Pe e mafai e se faleʻie ona aumaia se puipuiga faapena mai i tagata faomea? Pe e mafai foʻi ona puipuia mai ai i leona, nameri, pea, ma luko, o manu na taatele i laufanua o loo taʻua i le Tusi Paia i lenā taimi?

Ae e faapefea ona tauaiga? O ai o le a tuua e Sara? Atonu sa matuā faigatā iā te ia le faatonuga a le Atua “ia e tuua lou nuu ma lou aiga.” O se fafine e māfana ma e alofa i isi. Atonu sa iai ni ona tuagane, uso, o a latou fanau, ma isi tauaiga vavalalata atonu e na te lē toe vaai i ai. E ui lea, sa lototele Sara ma sauniuni pea, a o lata mai le aso o le a latou malaga ese atu ai.

Na sauni Sara e faimalaga atu i le aso sa tatau ona ō ese ai, e ui i le tele o luʻi. Sa faimalaga atu Aperaamo ma Sara, faatasi ai ma Tara le tamā matua o le aiga, lea ua pe ā ma le 200 ona tausaga. (Kenese 11:31) E mautinoa sa tele taumafaiga sa faia e Sara e tausia ai lenei tamā matua. Sa faatasi foʻi ma i latou Lota a o latou usitaʻia Ieova ma “tuua . . . le laueleele o Kaletaia.”—Galuega 7:4.

Na latou ō atu muamua i Karana, lea e pe ā ma le 600 maila (960 kilomita) i le itu i mātū i sisifo o Uro, a o latou ui ane e lata i le vaitafe o Eufirate. Na latou nonofo i Karana mo sina taimi. Atonu ua maua Tara i se gasegase tugā, ma ua lē mafai ai ona faaauau le malaga. Na latou nonofo pea i inā seʻia oo ina maliu Tara i le 205 o ona tausaga. A o leʻi toe faaauau la latou faigāmalaga, na toe fetalai atu foʻi Ieova iā Aperaamo e tuua lea laufanua, ae ō atu i le nuu o le a faasino atu iā te ia. Peitaʻi, na faaopoopo atu ai e Ieova ma se folafolaga matagofie: “Ou te faia oe ma nuu tele.” (Kenese 12:2-4) Ae ina ua latou tuua Karana, ua 75 tausaga o Aperaamo ma ua 65 tausaga o Sara, ma e leai foʻi se la fanau. E faapefea la ona tupuga mai iā Aperaamo se nuu? Po o le a toe fai se isi ana avā? O se faiga masani i na aso le sili atu i le tasi le avā a se tane. Atonu la o se tulaga na popole i ai Sara.

Po o le ā lava le tulaga, ae na latou tuua Karana ma faaauau le malaga. Ae mātau mai po o ai na faatasi ma i latou. Ua taʻua atili i le Tusi Paia, na ō ese le aiga o Aperaamo ma le tele o le tamaoaiga na latou mauaina, faapea ma “pologa na latou maua i Karana.” (Kenese 12:5) E mautinoa na faailoa atu e Aperaamo ma Sara lo la faatuatua i so o se tasi na lotomalie e faalogo. Ua taʻua i nisi faaupuga faa-Iutaia e faapea, o tagata o loo taʻua i lenei mau, o ni tagata liulotu na faatasi atu iā Aperaamo ma Sara e tapuaʻi iā Ieova. Pe afai o le tulaga lenā, e mautinoa na faailoa atu e Sara ona talitonuga i isi e faatatau i lona Atua ma lona faamoemoe, ona o le malosi o lona faatuatua. E aogā foʻi mo i tatou ona manatunatu loloto i lenā faaaʻoaʻoga, a o tatou ola ai i lenei taimi ua faifaimālie ona mou atu le faatuatua ma le faamoemoe. Pe a e aʻoaʻoina se mea lelei mai i le Tusi Paia, po o le a e faailoa atu i isi?

Ina ua latou sopoʻia le Eufirate, atonu iā Nisani 14, 1943 T.L.M., ona latou ō atu lea i le itu i saute e agaʻi atu i le nuu na folafola atu e Ieova iā i latou. (Esoto 12:40, 41) Seʻi faaāta i o tatou mafaufau le vaavaai solo o Sara i le matagofie, o vaaiga eseese, ma le tulaga lelei o le tau o lenei nuu. A o latou latalata atu i laau maualuluga o Morē, lea e lata ane i Sekema, na toe faaali atu foʻi Ieova iā Aperaamo ma fetalai atu: “Ou te foaʻi atu lenei laueleele i lau fanau.” Sa tāua iā Aperaamo le uiga o lenei faaupuga “lau fanau.” E mautinoa na ia tomānatu i le faatoʻaga o Etena lea sa folafolaina ai e Ieova se aso o le a faaumatia ai Satani e se fanau. Na taʻu atu e Ieova iā Aperaamo o le nuu e tupuga mai iā te ia, o le a auala mai ai le tele o faamanuiaga mo tagata uma o le lalolagi.—Kenese 3:15; 12:2, 3, 6, 7.

E ui i lea, e leʻi mafai e lenā aiga ona ʻalofia faafitauli o lenei lalolagi. Na taia le nuu o Kanana i se oge, ma na filifili ai loa Aperaamo e ave lona aiga e ui atu i le itu i saute agaʻi atu i Aikupito. Peitaʻi, na ia iloa ai se isi lamatiaga i lenā vaipanoa. O lea na ia faapea atu ai iā Sara: “Faamolemole faalogo mai iā te aʻu. Ou te iloa o oe o se fafine lalelei tele. Ae pe a vāai tagata Aikupito iā te oe ona latou faapea lea, ʻO lana avā lea.’ O le a latou fasiotia aʻu, ae faasaoina oe. Faamolemole, ia e fai atu o oe o loʻu tuafafine, ina ia  aua neʻi tupu se mea iā te aʻu ona o oe, ma e ola foʻi aʻu ona o oe.” (Kenese 12:10-13) Aiseā na faia ai e Aperaamo lenei talosaga?

E leʻi pepelo pe na palaai Aperaamo, e pei ona taʻua e isi tagata faitio. O le mea moni, o Sara o lona tuafafine, ma sa iai māfuaaga lelei sa tatau ai ona faaeteete Aperaamo. Na iloa e Aperaamo ma Sara e leai se isi mea e sili atu ona tāua nai lo o le fuafuaga a le Atua, ina ia tupuga mai iā Aperaamo se nuu ma se fanau faapitoa. O lea, sa matuā tāua tele le saogalemu o Aperaamo. E lē gata i lea, e iai faamaoniga i le talafaasolopito o tagata, e ave faamalosi e tagata faaaloalogia o Aikupito le avā a se tamāloa ae fasiotia lenā tamāloa. E atamai la le gaoioiga a Aperaamo, ma sa lagolagoina ma le lotomaulalo e Sara lana faaiʻuga.

E leʻi umi ae faamaonia le saʻo o māfuaaga sa tatau ai ona faaeteete Aperaamo; sa mātauina e nisi o perenise o Farao le lalelei tele o Sara, o se mea e ofoofogia pe a fua i lona matua. Na latou taʻu atu iā Farao e uiga iā Sara, ma na ia faatonuina loa e aumai le fafine. E faigatā tele ona faaāta i o tatou mafaufau le tigā na oo iā Aperaamo ma le fefe na oo iā Sara. Peitaʻi, e foliga mai e leʻi faia Sara e pei o se pagota, ae sa fai faalelei o se malo faaaloalogia. Atonu na fuafua Farao e faaofo o ia i lona mamalu ma ana ʻoa, ma mulimuli ane talanoa atu i lona “tuagane” ina ia avea o ia ma se tasi o ana avā.—Kenese 12:14-16.

Seʻi mafaufau iā Sara o loo vaavaai atu i laufanua o Aikupito, mai i se faapaologa po o se faamalama o le fale o le tupu. O ā ni ona faalogona i le toe nofo ai i se fale e malupuipuia, ma le anoanoaʻi o meaʻai ua laulauina atu i ona luma? Pe na faaosoosoina o ia e toe ola i se olaga sologa lelei atonu o se olaga e sili atu nai lo o le olaga sa iai muamua i Uro? Faaāta i o tatou mafaufau le fiafia e oo iā Satani, pe ana tuua e Sara ia Aperaamo ma avea ma avā a Farao. Ae e leʻi faia faapea e Sara, sa faamaoni o ia i lana tane, i lana faaipoipoga, ma lona Atua. Maʻimau pe ana faamaoni faapea tagata faaipoipo uma i lenei lalolagi ua faatumulia i faiga lē mamā! Pe e mafai ona e faaaʻoaʻo i le faamaoni o Sara i le auala e te feutagaʻi ai ma ou tauaiga ma uō?

Na faasalavei atu Ieova ina ia puipuia ai lenei fafine alofagia, e ala i le taia o Farao ma lona aiga i mala. Ina ua iloa mulimuli ane e Farao o Sara o le avā a Aperaamo, na ia auina atu ai lea o Sara i lana tane ma talosaga atu i le aiga atoa e tuua Aikupito. (Kenese 12:17-20) Maʻeu le fiafia o Aperaamo ina ua toe foʻi atu lana avā pele! Manatua na ia fai atu iā Sara: “O oe o se fafine lalelei tele.” Ae na ia talisapaia se isi mea e sili atu nai lo o le aulelei o Sara. Sa iā Sara uiga lelei, lea e tāua iā Ieova. (1 Peteru 3:1-5) O uiga ia e manaʻomia ona tatou atiaʻe. Pe afai e tatou te faamuamua mea faaleagaga nai lo o mea faaletino, faasoa atu i isi lo tatou poto e faatatau i le Atua, ma faamaoni i tapulaa tau amio a Ieova e ui lava i luʻi, ua tatou faaaʻoaʻo la i le faatuatua o Sara.