1, 2. O fea le taimi na toʻasa ai Iesu, ma aiseā?

 NA MATUĀ iloa atu lava le toʻasa o Iesu—i se māfuaaga tatau. Atonu e faigatā ona e manatu iā te ia i lenā auala, auā o ia o se tagata e matuā agamalu lava. (Mataio 21:5) O le mea moni, sa matuā lelei ona ia puleaina ona faalogona, auā o lona toʻasa o se toʻasa amiotonu. a Ae o le ā lava se mea ua faaosofia ai le toʻatamaʻi o lenei tagata e sili ona naunau i le filemu? O se tulaga sa aunoa ma se faamasinotonu.

² Sa matuā tāua iā Iesu le malumalu i Ierusalema. I le lalolagi atoa, sa na o le pau lava lea o le nofoaga paia na tuutoina atu i le tapuaʻiga i lona Tamā faalelagi. Sa faimalaga mamao ane tagata Iutaia ma le tele o isi atunuu ina ia latou tapuaʻi ai i inā. E oo lava i tagata o Nuu Ese o ē sa matataʻu i le Atua, na latou ō ane foʻi i ai, ma ulu atu i le lotoā o le malumalu lenā sa faaavanoa mo i latou. I le amatamataga o lana faiva, na ulu atu ai Iesu i le malumalu ma ia silafia atu ai se vaaiga matuā matagā lava. Ioe, ua sili atu ona pei le nofoaga o se maketi o fefaatauaʻiga, na i lo o se fale e faia ai se tapuaʻiga! Sa faatumulia lea vaipanoa i tagata faatauʻoa ma tagata suitupe. Ae o ā faiga lē tonu na faia ai? I le manatu o nei tagata, o le malumalu o le Atua, e na o se nofoaga mo faiga matapeʻapeʻa ma ave faagaoi ai mea a isi. E faapefea?—Ioane 2:14.

3, 4. O ā faiga lē saʻo sa faia ma le matapeʻapeʻa i le malumalu o Ieova, ma o le ā le gaoioiga na faia e Iesu e faasaʻo ai na mea?

³ Sa faia e taʻitaʻi lotu se tulafono e faapea, e tasi lava le ituaiga o tupe siliva sa mafai ona faaaogā e totogi ai le lafoga o le malumalu. Sa tatau i tagata asiasi ane ona suia a latou tupe ina ia maua  ai na tupe siliva. O lea na faatutū ai e le ʻausuitupe a latou laulau i totonu lava o le malumalu, ma sa totogi le fesuiaʻiga o tupe. Sa matuā tele foʻi le polofiti na maua mai le faatauina atu o manu. O tagata asiasi ane sa mananaʻo e osia ni taulaga sa mafai ona latou faatauina ni manu mai so o se tagata faatauʻoa sa iai i le aai, ae atonu sa teena e alii o le malumalu na taulaga faapea e lē talafeagai. Peitaʻi, o taulaga sa faatauina i totonu lava o le malumalu sa mautinoa le taliaina. Talu ai sa na o i latou e mafai ona ō i ai, na iai taimi sa matuā faataugatā ai e le ʻaufaatauʻoa a latou manu. b O ni faiga sili nei ona faapiʻopiʻo e tutusa ma le gaoi!

⁴ E leʻi faapalepale Iesu i nei faiga lē tonu. O le malumalu lava lenei o lona Tamā! Ona ia fafau ai lea o se sasa i maea ma tutuli ai i fafo lafu povi ma lafu mamoe mai le malumalu. Ona ia savali atu lea i le ʻausuitupe ma fuli a latou laulau. Seʻi mafaufau i le taavavale solo o tupe siliva i luga o le fola o le malumalu! Ona ia faatonu atu lea i tagata na faatau a latou lupe: “Ave ese ia nei mea.” (Ioane 2:15, 16) E foliga mai e leai se tasi na mafai ona toe tali atu i lenei tagata lototele.

5-7. (a) Na faapefea i le soifuaga o Iesu a o leʻi avea ma tagata ona taaʻina ai lona finagalo i le faamasinotonu, ma o le ā e mafai ona tatou aʻoaʻoina mai le suʻesuʻeina o lana faaaʻoaʻoga? (e) Na faapefea ona taulima e Iesu faiga lē tonu na faapogaia e Satani, ma o le a faapefea ona ia faia faapea i le lumanaʻi?

⁵ O le mea moni, sa toe foʻi ane le ʻaufaatauʻoa. Pe tusa ma le tolu tausaga mulimuli ane, sa toe fesagaʻi ai foʻi Iesu ma faiga lē tonu lava nei, ae i le taimi la lea, ua sii atu ai fetalaiga a Ieova, ma taʻusalaina ai i latou o ē na faia Lona malumalu “ma āna o ē fao mea.” (Ieremia 7:11; Mataio 21:13) Ioe, ina ua tagaʻi atu Iesu i le  faileagaina o tagata ma le faaleagaina o le malumalu o le Atua, na oo ai iā te ia lagona sa iai i lona Tamā. Ae lētioa lava! Mo le faitau miliona o tausaga, sa aʻoaʻoina ai Iesu e lona Tamā faalelagi. O le iʻuga, na mauaa ai foʻi iā te ia le finagalo o Ieova e tusa ai o le faamasinotonu. Na faataunuuina iā te ia le faaupuga, “E soo le atalii i le tamā.” O lea la, pe afai tatou te mananaʻo e iloa le ata atoa o le uiga lea o Ieova, o le faamasinotonu, e leai lava se isi mea e sili atu ona lelei, na i lo o lo tatou mafaufau loloto i le faaaʻoaʻoga a Iesu Keriso.—Ioane 14:9, 10.

⁶ Sa iai i inā le Alo e toʻatasi o Ieova i le taimi na tuuaʻia sesē ai e Satani faapea e pepelo Ieova le Atua, ma ia fesiligia ai foʻi le amiotonu o Lana pule. Pagā se taufaaleaga! Na faafofoga foʻi le Alo i le isi luʻi a Satani e faapea, e leai se tasi o le a auauna iā Ieova e aunoa ma ni faanaunauga manatu faapito, e aunoa ma le alofa. O nei tuuaʻiga sesē e mautinoa lava sa tigā ai le finagalo amiotonu o le Alo. Maʻeu se faafiafiaina ai o ia ina ua ia silafia o le a ia faatinoina le matafaioi o le faasaʻoina o lea mea sesē! (2 Korinito 1:20) O le a faapefea ona ia faia o lenā mea?

⁷ E pei ona tatou aʻoaʻoina i le Mataupu e 14, na tuuina atu e Iesu Keriso se tali maumauaʻi i le moliaga a Satani lea o loo taʻuleagaina ai le faamaoni o i latou na faia e Ieova. O lea, na faataatia ai e Iesu le faavae mo le taʻuleleia o le suafa paia o le Atua mai i tuuaʻiga uma, e aofia ai le pepelo e faapea e lē lelei Lana auala e pule ai. I lona avea ma Alii Sili a Ieova, o le a faavaeina ai e Iesu le faamasinotonu a le Atua i le lagi ma le lalolagi. (Galuega 5:31) Na faapena foʻi i lona soifuaga i le lalolagi ona atagia mai ai le faamasinotonu tauatua. Na fetalai mai Ieova e uiga iā Iesu: “Ou te tuuina atu loʻu Agaga i ona luga, e faailoa atu e ia le faamasinoga i nuu ese.” (Mataio 12:18) Na faapefea ona faataunuu e Iesu na fetalaiga?

8-10. (a) Na faapefea ona uunaʻia e uputuu tuugutu a taʻitaʻi lotu Iutaia le ʻinoʻino i tagata e lē o ni Iutaia atoa foʻi ma fafine? (e) I le ā le auala na liliu ai e tulafono tuugutu le tulafono a Ieova i le Sapati, ma avea o se avega mamafa?

⁸ Na naunau tele Iesu i le Tulafono a Ieova ma sa usiusitai i ai.  Peitaʻi o taʻitaʻi lotu i ona aso sa latou mimilosesēina ma faauiga sesē lenā Tulafono. Na fetalai atu Iesu iā i latou: “Oi talofa iā te outou tusiupu ma faresaio, tagata faafiaamiotonu! . . . Ua tuu e outou o mea silisili o i le tulafono, o le amiotonu, ma le alofa, ma le faamaoni.” (Mataio 23:23) E mautinoa lava, o na aʻoaʻo o le Tulafono a le Atua sa latou leʻi faamaninoina le uiga o le faamasinotonu. Na i lo lea, sa latou faanenefuina le uiga moni o le faamasinotonu tauatua. E faapefea? Seʻi manatu i nisi o faaaʻoaʻoga.

⁹ Sa faatonutonuina e Ieova ona tagata ina ia latou vavae ese mai nuu faapaupau sa latou tuaoi. (1 Tupu 11:1, 2) Peitaʻi ane, o nisi taʻitaʻi lotu maelega valea sa latou uunaʻia tagata ina ia ʻinoʻino atu iā i latou e lē o ni Iutaia. Na iai foʻi i le Mishnah le tulafono lenei: “E lē tatau ona tuua ni povi i ni fale talimālō a tagata o nuu ese talu ai sa masalomia lo latou faia o ni amioga lē mamā ma manu.” O lenā manatu sesē faasaga i tagata uma e lē o ni Iutaia, sa matuā lē saʻo lava ma na matuā feteenaʻi ma le uiga moni o le Tulafono na tuu atu iā Mose. (Levitiko 19:34) O isi tulafono na faia e tagata sa taʻumaualaloina ia fafine. Na faapea mai le tulafono tuugutu, e tatau i se avā ona savali e mulimuli atu i tua o lana tane, ae lē o le savali i autafa o lana tane. Na faasāina se tane mai le talanoa atu i se fafine i nofoaga faitele, e tusa lava po o lana avā. I le pei o pologa, e leʻi faatagaina fafine e molimau i se faamasinoga. Sa iai foʻi se tatalo aloaʻia na faia e tamāloloa e faafetai atu ai i le Atua i le lē avea o i latou o ni fafine.

¹⁰ Sa matuā tanumaʻi e taʻitaʻi lotu le Tulafono a le Atua i lalo o le tele o tulafono ma aiāiga na faia e tagata. E pei o le tulafono i le Sapati, lea sa na ona faasā ai lava o le galue i le aso Sapati, ina ia faatulaga ese ai lenā aso mo le tapuaʻiga, le faafouina faaleagaga, ma mālōlō ai. Peitaʻi na faia foʻi e le ʻau Faresaio lenā tulafono e avea ma avega mamafa. Na latou toe faia lava e i latou se filifiliga ina ia iloa ai po o le ā sa faatatau atu i ai “galuega.” Na latou faatulaga ai gaoioiga eseese e 39 e avea ma galuega, e pei o le seleseleina o mea po o le tutuli o manu. Sa matuā tele fesili na lāgā ona o nei gaoioiga eseese. Pe afai e tapē e se tagata se utufiti i le aso Sapati, pe o lona uiga ea sa tutuli manu lea tagata? Afai e alu ma fufuti ni ana saito e ʻai a o savali, pe o se seleseleina ea lenā? Pe afai  na te faamālōlōina se maʻi, pe o lona uiga na ia faia se galuega? O na fesili sa tataʻi atu ai i ni tulafono maumaututū ma le lavelave.

11, 12. Na faapefea ona faaalia mai e Iesu lona tetee i uputuu lē faale-Tusi Paia a le ʻau Faresaio?

¹¹ I tulaga faapena, sa faapefea ona fesoasoani Iesu i tagata ina ia latou malamalama i le faamasinotonu? I ana aʻoaʻoga ma lona soifuaga, sa ia matuā lototele ai e tetee atu i na taʻitaʻi lotu. Seʻi manatu foʻi i nisi o ana aʻoaʻoga. Sa tuusaʻo atu le taʻusalaina o le anoanoaʻi o a latou tulafono faaletagata, i lona fetalai atu: “Ua outou faalēaogāina le afioga a le Atua i a outou uputuu, ua outou tuuina mai.”—Mareko 7:13.

¹² Na aʻoaʻo malosi atu Iesu e faapea, e sesē le ʻau Faresaio e tusa ai o le tulafono o le Sapati—o le mea moni, latou te leʻi malamalama i le uiga atoa o lenā tulafono. Na ia faamatala atu faapea, o le Mesia, o le “alii lava ia o le sapati,” ma ua iā te ia le aiā e faamālōlō ai tagata i le aso o le Sapati. (Mataio 12:8) Ina ia faamamafa lenā manatu, sa ia faatino ai faaaliali ni ana faamālōlōga faavavega i le aso Sapati. (Luka 6:7-10) O na faamālōlōga o se muaʻi faaataga lenā o le faamālōlōga o le a ia faatino i le lalolagi aoao a o faagasolo lana Pulega i le Afe Tausaga. O lenā Meleniuma o le a avea ma Sapati sili, lea o le a maua ai e tagata faatuatua se mālōlōga moni mai le tele o senituri o galuega mamafa i le amo a le agasala ma le oti.

13. O le ā le tulafono na faavaeina ona o le faiva a Keriso i le lalolagi, ma na faapefea ona ese mai le tulafono na muamua atu?

¹³ Na faamanino mai foʻi e Iesu le faamasinotonu ina ua faavaeina se tulafono fou, “le tulafono a Keriso,” ina ua māeʻa lana faiva i le lalolagi. (Kalatia 6:2) I le lē pei o le Tulafono lea na tuuina mai iā Mose, o lenei tulafono fou sa matuā faalagolago atu i mataupu silisili, ae lē i ni faasologa o ni poloaʻiga tusitusia. Peitaʻi sa aofia ai lava nisi o poloaʻiga tuusaʻo. O se tasi o nei poloaʻiga lea sa taʻua e Iesu “o le poloaʻiga fou.” Sa aʻoaʻoina e Iesu ona soo uma lava ina ia latou fealofani e pei foʻi ona ia alofa atu iā i latou. (Ioane 13:34, 35) Ioe, sa tatau ona avea le alofa lē manatu faapito ma faailoga mataʻina e mātaulia ai i latou uma o loo ola i “le tulafono a Keriso.”

14, 15. Na faaalia faapefea e Iesu faapea sa ia silafia le mea e gata mai ai lana lava pule, ma aiseā ua avea ai lenei mea o se faalaeiauga?

¹⁴ E tele atu isi mea na faia e Iesu na i lo le tau ina aʻoaʻo atu e uiga i le alofa. Sa ia soifua aʻe ai i “le tulafono a Keriso.” Na avea ma vaega o lona soifuaga atoa. Seʻi talanoaina ni auala se tolu na faamanino mai ai e le faaaʻoaʻoga a Iesu le uiga o le faamasinotonu.

¹⁵ Muamua, sa ʻalofia e Iesu le faia o so o se mea lē tonu. Atonu ua e mātauina, e māfua ona tele faiga lē tonu, pe a oo ina sopoʻia e tagata faamaualuluga tapulaa talafeagai e tatau ona muta mai ai la latou pule. E leʻi faia e Iesu lenā mea. I se tasi taimi, na alu ane ai se tagata iā Iesu ma faapea ane: “Le aʻoaʻo e, ia e fetalai ane i loʻu uso, ina ia vaeluaina mai le tofi iā te aʻu.” O le ā le tali a Iesu? “Solē, o ai ea lē na fai aʻu ma faamasino ma pule iā te outou?” (Luka 12:13, 14) Pe lē o se tali mataʻina ea lenā? O le atamai o Iesu, o lana faamasinotonu, e oo foʻi i le maualuga o lana pule mai le Atua, sa matuā silisili atu lava na i lo se isi tagata i le lalolagi. Peitaʻi sa ia teena le faaaafia o ia i lenei mataupu, talu ai sa ia leʻi mauaina i lenā taimi le pule tonu lava e faia ai lenā mea. Sa masani pea ona faaalia e Iesu le lotomaulalo i lenei itu, e oo lava foʻi i le faagasologa o le faitau afe o tausaga sa muaʻi soifua ai a o leʻi avea ma tagata. (Iuta 9) Ua tatou iloa mai nisi uiga sili ona lelei o Iesu, ona o lona faalagolago atu ma le lotomaulalo iā Ieova e filifilia mai le mea ua tonu.

16, 17. (a) Na faapefea ona faaalia e Iesu le faamasinotonu i le talaʻia o le tala lelei o le Malo o le Atua? (e) Na faaalia faapefea e Iesu o lana faamasinotonu e alofa mutimutivale?

¹⁶ Lona lua, sa faaalia e Iesu le faamasinotonu i le auala sa ia talaʻia ai le tala lelei o le Malo o le Atua. E na te leʻi faaalia se faailogatagata. Na i lo lea, sa ia taumafai ma le naunautaʻi e oo atu i so o se tagata, pe mauʻoa pe mativa. E leʻi faapena le ʻau Faresaio, auā sa latou lē amanaʻia tagata matitiva, ma tagata lautele, i lo latou faasino atu i ai o se faaupuga inosia o le ʽam-ha·ʼaʹrets, po o “tagata o le laueleele.” Na lototele Iesu e faasaʻo lenā faiga lē tonu. Ina ua ia aʻoaʻo atu i tagata le tala lelei—i taimi sa ia taumafa faatasi ai ma tagata, fafagaina i latou, faamālōlōina, pe toe  faatutūina aʻe foʻi mai le oti—sa ia faasilisilia ai le faamasinotonu a le Atua o lē finagalo ina ia oo atu le tala lelei i “tagata uma lava.” c—1 Timoteo 2:4.

¹⁷ Lona tolu, o le finagalo o Iesu i le faamasinotonu sa matuā alofa mutimutivale lava. Sa ia taumafai e fesoasoani i tagata agasala. (Mataio 9:11-13) Sa naunau e fesoasoani atu i tagata o ē na leai so latou malosi e puipuia ai i latou lava. Mo se faataʻitaʻiga, e leʻi aufaatasi atu Iesu i taʻitaʻi lotu i lo latou lē faatuatuaina o tagata o Nuu Ese. Na ia fesoasoani atu ma le alofa mutimutivale ma aʻoaʻo atu nisi o na tagata, e ui lava o lona tofiga autū ua na o se tofiga mo tagata Iutaia. Na ia lotomalie e faatinoina se faamālōlōga faavavega mo se fitafita Roma, i lona fetalai atu: “Ou te leʻi iloa iā Isaraelu lava se faatuatua e faapena ona tele.”—Mataio 8:5-13.

18, 19. (a) O ā auala na faatāua ai e Iesu le tulaga mamalu o fafine? (e) Ua faapefea i le faaaʻoaʻoga a Iesu ona fesoasoani iā i tatou ina ia iloa le sootaga o le lototele ma le faamasinotonu?

¹⁸ Sa faapena foʻi ona lē lagolagoina e Iesu manatu taatele sa iai e faatatau i fafine, ae na ia lototele e faia le mea tonu. Na taatele le manatu i fafine Samaria faapea e lē mamā e pei o tagata o Nuu Ese. Peitaʻi, e leʻi faatalatū Iesu e talaʻi atu i le fafine Samaria i le vaipuna o Sukara. O le mea moni, o le fafine lenei na muamua lava faailoa manino atu i ai e Iesu faapea o ia o le Mesia na folafolaina. (Ioane 4:6, 25, 26) Na faapea mai le ʻau Faresaio e lē tatau ona aʻoaʻoina fafine i le Tulafono a le Atua, peitaʻi na faaaluina e Iesu le tele o lona taimi ma lona malosi e aʻoaʻoina ai fafine. (Luka 10:38-42) E ui i le manatu taatele e lē mafai ona talitonuina molimau a fafine, ae sa faaeaina e Iesu nisi o fafine i le avea ma ē na muamua vāai iā te ia ina ua toe faatūina mai. Na oo foʻi ina fetalai o ia iā i latou ina ia ō atu ma taʻu atu i ona  soo, o ni tane, e uiga i lenei mea e sili ona tāua ua tupu!—Mataio 28:1-10.

¹⁹ Ioe, sa faamanino atu e Iesu i nuu uma mea o aofia i le faamasinotonu. I le tele o taimi, sa ia faia ai faapea e ui ina matuā lamatia ai o ia. Ua tatou iloa mai le faaaʻoaʻoga a Iesu le manaʻomia o le lototele ina ia lagolagoina le faamasinotonu. Ua talafeagai ai le taʻua o ia o “le Leona o le itu aiga o Iuta.” (Faaaliga 5:5) Manatua o le leona o le faailoga lea o le faamasinotonu e faia ma le lototele. Ua lata le taimi o le a aumaia ai e Iesu se faiga e sili atu ona tonu. E tusa ai o le uiga atoatoa o le upu, o le a ia faatūina ʻle faamasinotonu i le lalolagi.’—Isaia 42:4.

20, 21. I o tatou lava taimi, ua faapefea ona faatāuaina e le Tupu Faa-Mesia le faamasinotonu i le lalolagi ma i le faapotopotoga Kerisiano?

²⁰ Talu mai ona avea Iesu ma Tupu faa-Mesia i le 1914, na ia faaauilumaina ai le faamasinotonu i le lalolagi. E faapefea? Sa ia lagolagoina le faataunuuga o lana valoaga i le Mataio 24:14. Ua aʻoaʻoina e soo o Iesu o loo i le lalolagi, tagata o atunuu uma i le upu moni e uiga i le Malo o Ieova. I le pei o Iesu, ua latou talaʻi atu i se auala lē faailogatagata ma le tonu ina ia maua e tagata uma—pe talavou pe matutua, pe mauʻoa pe matitiva, o tane po o fafine—le avanoa ia latou iloa ai Ieova, le Atua o le faamasinotonu.

²¹ Ua faatāuaina foʻi e Iesu le faamasinotonu i le faapotopotoga Kerisiano, lea o loo avea ai o ia ma Ulu. E pei ona valoia mai, ua ia saunia “mea alofa i tagata,” o toeaina Kerisiano faamaoni o ē o loo taʻimua i le faapotopotoga. (Efeso 4:8-12) I le leoleoina o le lafumamoe faapelepele a le Atua, ua mulimuli atu ai na tane i le faaaʻoaʻoga a Iesu Keriso i le lagolagoina o le faamasinotonu. E teu pea i o latou manatu, e finagalo Iesu ina ia tausia ma le tonu ana mamoe—e tusa lava po o ā o latou tulaga, ni o latou tomai, po o latou tulaga faaletino.

22. O le ā le finagalo o Ieova i faiga lē tonu ua taatele i le lalolagi, ma o le ā ua ia tofia lona Alo e fai i lenei mea?

²² Peitaʻi, i le lumanaʻi ua lata mai, o le a faatūina ai e Iesu le faamasinotonu  i le lalolagi i se tulaga e matuā lē mafaatusatusalia lava. O loo matuā taatele le faiga lē tonu i lenei lalolagi amioleaga. O tamaiti uma o loo feoti i le matelāina, ua māfua mai ona o faiga lē tonu, aemaise pe a tatou mafaufau i tupe ma le taimi o loo faaaluvale i le fausiaina o auupega o taua, ma le faamalieina o tuʻinanauga manatu faapito o tagata o loo saʻili atu i mea faafiafia. O le faitau miliona o tagata ua maliliu fua i tausaga taʻitasi, o se tasi lenā o iʻuga o faiga lē tonu, o na mea uma ua matuā tonu ai le toʻasa o Ieova. Ua ia tofia lona Alo e tauina se taua amiotonu e faasagatau atu i lenei faiga aoao o mea amioleaga, ina ia tafiesea e faavavau faiga uma e lē tonu.—Faaaliga 16:14, 16; 19:11-15.

23. Pe a mavae Amaketo, o le a faapefea ona faatāuaina e Keriso le faamasinotonu seʻia oo i le faavavau?

²³ Ae peitaʻi, e tele atu isi mea e faia e le faamasinotonu a Ieova na i lo le tau ina faaumatia o tagata amioleaga. Ua ia tofia foʻi lona Alo e pule o le “Alii o le filemu.” Pe a mavae le taua o Amaketo, o le a faavaeina loa e le nofoaiga a Iesu le filemu i le lalolagi aoao, ma o le a pule ai o ia ma faia le ʻfaamasinotonu.’ (Isaia 9:6, 7) Ona fiafia ai lea o Iesu e tafiesea faiga uma lē tonu, o loo faapogaia ai le tele o faanoanoaga ma mafatiaga i le lalolagi. O le a ia lagolagoina ai pea ma le faamaoni le faamasinotonu atoatoa a Ieova seʻi oo lava i le faavavau. O lea la, e tāua tele ona tatou saʻili e faataʻitaʻi atu i le faamasinotonu a Ieova i le taimi nei. Seʻi o tatou vaai pe faapefea ona tatou faia o lenā mea.