1, 2. Aiseā e te manaʻomia ai se taʻiala pe a e malaga i se nofoaga e te lē masani ai? O le ā le taʻiala ua tuuina mai e Ieova iā i tatou?

 SEʻI faapea o loo e malaga i se nofoaga e ui atu i se toafa telē lava. Peitaʻi, ua e iloa afai e te ui atu i lenā toafa telē e aunoa ma se taʻiala, e mafai ona e sē solo pe sesē le nofoaga e te taunuu i ai. O le ā e te faia ina ia taunuu ai i le nofoaga o loo e fia alu i ai? E te manaʻomia se tasi e masani lelei i le toafa ina ia taʻitaʻia oe, pe e ao foʻi ona e faalagolago i le lā po o fetu. E tāua le iai o se taʻiala,  ona o le iloaina o le mea e te alu i ai e mafai ona faasaoina ai lou ola.

² O i tatou uma lava o loo fesagaʻia le tele o luʻi i le olaga, ma o nisi taimi e faigofie ona tatou lē iloa po o le ā le mea o le a fai. Peitaʻi, ua tuuina mai e Ieova iā i tatou taʻitoʻatasi se lotofuatiaifo e taʻitaʻia ai i tatou. (Iakopo 1:17) Seʻi o tatou iloiloina po o le ā le lotofuatiaifo ma pe faapefea ona gaoioi. O le a tatou iloiloina foʻi auala e aʻoaʻoina ai o tatou lotofuatiaifo, le pogai e tatau ai ona tatou manatu mamafa i lotofuatiaifo o isi, ma pe faapefea i se lotofuatiaifo mamā ona faaleleia ai o tatou olaga.

3. O le ā e uiga atu i ai o tatou lotofuatiaifo?

³ O o tatou lotofuatiaifo o se meaalofa matagofie mai iā Ieova. O se lagona e i totonu o i tatou e iloa ai le mea saʻo ma le mea sesē. O le upu Eleni o loo faaaogā i le Tusi Paia mo le “lotofuatiaifo,” e uiga atu i le “iloaina e le tagata o ia lava.” Pe a lelei ona gaoioi o tatou lotofuatiaifo, e fesoasoani iā i tatou e iloilo ai ituaiga tagata moni e iai i tatou. E mafai ona fesoasoani iā i tatou ia faamaoni e faatatau i o tatou mafaufauga ma faalogona loloto. E mafai ona taʻitaʻia atu i tatou i le lelei ae ʻalo ese mai i le leaga. E tatou te lagona ai foʻi le fiafia pe a faia se filifiliga atamai, pe lagona le nofosala ona o le faia o se filifiliga sesē.​—Tagaʻi i le Faaopoopoga 5.

4, 5. (a) O le ā na tupu ina ua lē amanaʻia e Atamu ma Eva o la lotofuatiaifo? (e) O ā nisi o faaaʻoaʻoga i le Tusi Paia i auala e gaoioi ai le lotofuatiaifo?

⁴ E taʻitoʻatasi i tatou ma filifili pe faalogo i o tatou lotofuatiaifo pe leai. Na filifili Atamu ma Eva e lē  faalogo i o laʻua lotofuatiaifo, ma o le iʻuga na la agasala ai. Mulimuli ane na lagona le nofosala ae ua tuai. Ua la lē usiusitaʻi i le Atua. (Kenese 3:7, 8) E ui lava sa lelei atoatoa o la lotofuatiaifo ma la iloa e sesē le lē usiusitaʻi i le Atua, ae na filifili lava e lē amanaʻia o la lotofuatiaifo.

⁵ I le isi itu, e toʻatele tagata lē lelei atoatoa na faalogo i o latou lotofuatiaifo. O Iopu o se tasi o faaaʻoaʻoga lelei. Talu ai sa faalogo o ia i lona lotofuatiaifo ma faia filifiliga lelei, o lea na ia taʻua ai: “E lē faifai mai foʻi loʻu loto iā te aʻu i oʻu aso uma.” (Iopu 27:6) Ina ua taʻua e Iopu lona “loto,” sa ia faasino atu i lona lotofuatiaifo, o le lagona e iloa ai le mea saʻo ma le mea sesē. A o Tavita e iai taimi na ia lē amanaʻia ai lona lotofuatiaifo ma lē usiusitaʻi ai iā Ieova. Mulimuli ane na ia lagona le nofosala ma na pei ua “tuia” ai lona loto. (1 Samuelu 24:5) Na taʻu atu e le lotofuatiaifo o Tavita e sesē lana gaoioiga na fai. O lona faalogo i lona lotofuatiaifo na ia aʻoaʻoina ai e ʻalofia le toe faia o lenā mea sesē.

6. Aiseā e faapea atu ai o le lotofuatiaifo o se meaalofa ua tuuina mai e le Atua i tagata uma?

⁶ E oo foʻi i tagata e lē iloaina Ieova, e masani ona latou iloa e i ai mea e saʻo ma mea e sesē. Ua faapea mai le Tusi Paia ua “faasalaina pe taʻutonuina i latou i o latou lava manatu.” (Roma 2:14, 15) O se faaaʻoaʻoga, ua iloa e le toʻatele e sesē le fasioti tagata po o le gaoi. E ui atonu e latou te lē o iloaina, ae o loo faalogo i o latou lotofuatiaifo, o le lagona na tuu e Ieova i totonu iā i latou e iloa ai le mea saʻo ma le mea sesē. O loo latou mulimuli foʻi i mataupu silisili a le Atua, po o upu moni faavae ua saunia mai e Ieova ina ia tatou faia ai filifiliga lelei i le olaga.

7. Aiseā e mafai ai ona sesē o tatou lotofuatiaifo i nisi taimi?

 ⁷ Peitaʻi, o nisi taimi e mafai ona sesē ai o tatou lotofuatiaifo. O se faaaʻoaʻoga, e mafai ona faaleagaina o tatou lotofuatiaifo i o tatou lava mafaufauga ma faalogona lē lelei atoatoa, ma taʻitaʻia atu ai i le ala sesē. E lē faafuaseʻi ona maua se lotofuatiaifo lelei, ae e manaʻomia ona aʻoaʻoina. O se lotofuatiaifo lelei na fesoasoani iā Iosefa e teena ai faaosoosoga. (Kenese 39:1, 2, 7-12) Ua aumaia e Ieova le agaga paia ma mataupu silisili faale-Tusi Paia ina ia fesoasoani iā i tatou. (Roma 9:1) Seʻi o tatou iloilo pe faapefea ona aʻoaʻoina o tatou lotofuatiaifo.

8. (a) E faapefea i o tatou faalogona ona aafia ai o tatou lotofuatiaifo? (e) O le ā e ao ona tatou fesili ifo ai a o leʻi faia se gaoioiga?

⁸ Ua manatu nisi tagata o le faalogo i o latou lotofuatiaifo, e uiga atu i le mulimuli i o latou faalogona. Ua latou manatu e mafai ona fai so o se mea e mananaʻo i ai, ae o le mea tāua ia lelei o latou faalogona. Peitaʻi, e lē lelei atoatoa o tatou faalogona ma e mafai ona faasesēina ai i tatou. E mafai ona matuā malolosi o tatou faalogona ma aafia ai o tatou lotofuatiaifo. Ua taʻua i le Ieremia 17:9: “E sili ona faaʻoleʻole le loto nai lo o mea uma, ma e matuā leaga lava. O ai sē e mafai ona iloa?” E ono amata ona tatou mafaufau e saʻo se mea e ui lava e sesē. O se faaaʻoaʻoga, a o leʻi avea Paulo ma Kerisiano, sa matuā faasauā o ia i tagata o le Atua ma manatu e saʻo lana gaoioiga sa fai. Sa manatu o ia e lelei lona lotofuatiaifo. Ae na mulimuli ane faapea mai o ia: “O Ieova e na te faamasinoina aʻu.” (1 Korinito 4:4; Galuega 23:1;  2 Timoteo 1:3) Ina ua aʻoaʻoina e Paulo le finagalo o Ieova e faatatau i lana gaoioiga, na ia iloa ai e manaʻomia ona ia fai ni suiga. O lea la, a o tatou leʻi faia se gaoioiga, e ao ona fesili ifo, ʻO le ā e finagalo Ieova ou te faia?’

9. O le ā e uiga i ai le mataʻu i le Atua?

⁹ Pe a e alofa i se tasi, e te lē manaʻo e fai se mea e lē fiafia ai o ia. Talu ai e tatou te alolofa iā Ieova, e tatou te lē faia la se mea e lē fiafia i ai lona finagalo. E ao ona matuā faamalosia lo tatou matataʻu ia lē faatigā i le finagalo o Ieova. Ua tatou iloa lenei mea mai i le faaaʻoaʻoga a Neemia. E na te leʻi faaaogāina lona tulaga o se kovana ina ia maua ai ni ana ʻoa. Aiseā? Na ia taʻua “ona o le mataʻu i le Atua.” (Neemia 5:15) E leʻi manaʻo Neemia e fai se mea e faatigā ai le finagalo o Ieova. E tatou te lē mananaʻo foʻi e fai se mea sesē e faatigā ai i le finagalo o Ieova. E tatou te aʻoaʻoina mea e fiafia i ai Ieova e ala i le faitau o le Tusi Paia.​—Tagaʻi i le Faaopoopoga 6.

10, 11. O ā mataupu silisili o le Tusi Paia e fesoasoani e tatou te faia ai filifiliga lelei e faatatau i le ʻava malosi?

¹⁰ O se faaaʻoaʻoga, e ono filifili se Kerisiano pe inu i le ʻava malosi pe leai. O ā mataupu silisili o le a fesoasoani e na te faia ai se filifiliga lelei? O nisi nei o mataupu silisili: E lē o faʻasā i le Tusi Paia le inu i le ʻava malosi. O loo taʻua ai o le uaina o se meaalofa mai i le Atua. (Salamo 104:14, 15) Ae na fetalai Iesu i ona soo ia aua le “inu tele.” (Luka 21:34) Na taʻu atu foʻi e Paulo i Kerisiano ia ʻalofia “patī e lē taupulea ma onāga.” (Roma 13:13) Na ia taʻua o ē e onanā “e lē fai mo latou tofi le malo o le Atua.”​—1 Korinito 6:9, 10.

 ¹¹ E ono fesili ifo se Kerisiano: ʻO le ā le aogā o le ʻava malosi iā te aʻu? Po ou te manaʻomia ina ia toʻafilemu ai? Po ou te inu le ʻava malosi ina ia maua ai le lagona mautinoa? Pe e mafai ona ou pulea le tele o laʻu inu ma le tele o le taimi e inu ai? * Pe e mafai ona matou fiafia ma aʻu uō e tusa lava pe e leai se ʻava malosi e inuina?’ E mafai ona tatou tatalo atu iā Ieova mo se fesoasoani e fai ai filifiliga atamai. (Faitau le Salamo 139:23, 24.) O le manatunatu i mataupu silisili o le Tusi Paia ma iloilo ma le faamaoni i tatou lava, ua aʻoaʻoina ai o tatou lotofuatiaifo ia gauaʻi i mataupu silisili o le Tusi Paia. Ae seʻi o tatou iloilo nisi vala e aofia ai.

12, 13. Aiseā atonu e eseese ai o tatou lotofuatiaifo ma isi? E faapefea ona tatou taulima nei eseesega?

¹² E lē tutusa uma lotofuatiaifo o tagata. Atonu e faataga oe e lou lotofuatiaifo e faia se mea e lē mafai e le isi tagata ona fai. O se faaaʻoaʻoga, atonu e te filifili e inu le ʻava malosi, ae ua manatu le isi tagata e lē tatau ona ia inuina. Aiseā e ono eseese ai manatu o tagata e faatatau i lenei mataupu?

¹³ E masani ona taaʻina faalogona o se tasi e faatatau i se mea ona o le vaipanoa na ola aʻe ai, le auala e manatu ai lona aiga i lenā mea, o mea e tutupu i lona olaga, ma isi vala. Pe a oo mai i le ʻava malosi, atonu e filifili se tasi sa iai lona vaivaiga i le puleaina o le inu, e aua neʻi  toe inu. (1 Tupu 8:38, 39) O lea, pe afai e te ofo atu le ʻava malosi i se tagata faapena ae ia teena, o le ā lau tali? Po o le a e ita? Po o le a e faatauanau atu pea? Po o le a e taumafai e fesiligia le māfuaaga ua ia teena ai? E leai, talu ai e te manatu mamafa i lona lotofuatiaifo.

14, 15. O le ā se mea na tupu i aso o Paulo? O ā fautuaga aogā na avatu e Paulo?

¹⁴ I aso o le aposetolo o Paulo, e i ai se mea na tupu e faaalia mai ai e mafai ona eseese lotofuatiaifo. Na faatau atu i le maketi nisi o aano o manu sa faaaogā i tapuaʻiga sesē ma ifoga i tupua. (1 Korinito 10:25) Na manatu Paulo e lē sesē ona faatau ma ʻaina aano o nei manu. O lona manatu o meaʻai uma e aumai iā Ieova. Peitaʻi, sa ese le manatu o nisi o uso sa tapuaʻi muamua i tupua. Na latou manatu e sesē le aai i aano o nei manu. Pe na faapea ifo Paulo: ʻE lē o afāina ai loʻu lotofuatiaifo. E iai laʻu aiā tatau e ʻai ai so o se mea ou te manaʻo i ai’?

¹⁵ E leʻi mafaufau faapena Paulo. Na matuā tāua iā te ia faalogona o ona uso, o lea na ia lotomalie ai e lē amanaʻia nisi o ana aiā tatau. Na faapea mai Paulo e lē tatau ona tatou “faafiafia i o tatou lava loto.” Na ia toe faaopoopo mai: “Auā e oo lava i le Keriso, na te leʻi faafiafia i lona lava loto.” (Roma 15:1, 3) I le pei o Iesu, sa sili atu ona manatu mamafa Paulo i isi nai lo o ia lava.​—Faitau le 1 Korinito 8:13; 10:23, 24, 31-33.

16. Aiseā e lē tatau ai ona tatou faamasino i lo tatou uso ona ua faataga o ia e lona lotofuatiaifo e fai se mea?

¹⁶ Ae faapefea pe a faataga e le lotofuatiaifo o se tasi o ia e faia se mea e foliga mai e sesē iā i tatou? E tatau ona tatou faaeteete ia aua neʻi faitio ma maumaututū e saʻo i tatou ae sesē lenā tagata. (Faitau le  Roma 14:10.) Na tuu mai e Ieova lo tatou lotofuatiaifo ina ia faamasino ai i tatou lava, ae lē o isi. (Mataio 7:1) E tatou te lē mananaʻo e faatupu ni fevaevaeaʻiga i le faapotopotoga ona o o tatou manatu. Nai lo o lea, e tatou te saʻili auala e faatupu ai le alofa ma le autasi.​—Roma 14:19.

17. O le ā ua tupu i lotofuatiaifo o nisi tagata?

¹⁷ Na tusi Peteru: “Ia taofimau i se lotofuatiaifo lelei.” (1 Peteru 3:16) Pe a faaauau ona lē amanaʻia  e tagata mataupu silisili a Ieova, o le a iʻu ina lē toe gaoioi o latou lotofuatiaifo. Na faapea mai Paulo, o lenā ituaiga o lotofuatiaifo ua ʻfaailogaina i le uʻamea aasa.’ (1 Timoteo 4:2) Pe na e matuā mū leaga i se afi? Pe a tupu se mea faapena, e matuā maʻilaʻila ai lou paʻu ma e lē toe lagona ai se mea. Pe afai e faaauau ona faia e se tasi mea sesē, e mafai ona “faailogaina” lona lotofuatiaifo ma lē toe gaoioi ai.

18, 19. (a) O le ā ua taʻu mai iā i tatou pe a tatou lagona le nofosala ma le faalumaina? (e) O le ā e mafai ona tatou faia pe a lagona le nofosala i agasala ua tatou salamō mai ai?

¹⁸ Pe a tatou lagona le nofosala, atonu ua taʻu mai e o tatou lotofuatiaifo ua tatou faia se mea sesē. E mafai ona uunaʻia ai i tatou ia iloa le mea na tatou faia ma lē toe faia ai. E ao ona tatou aʻoaʻo ni lesona mai i a  tatou mea sesē ina ia lē toe faia ai. O se faaaʻoaʻoga, e ui sa agasala le tupu o Tavita, ae na uunaʻia o ia e lona lotofuatiaifo ia salamō. Na ʻinoʻino o ia i lana mea na fai ma maumauaʻi e usiusitaʻi iā Ieova i le lumanaʻi. O mea na tutupu iā Tavita na mafai ai ona ia faapea mai, o Ieova ʻe lelei ma ua nofosauni e faamagalo.’​—Salamo 51:1-19; 86:5; tagaʻi i le Faaopoopoga 7.

¹⁹ Ae atonu e lagona pea e se tasi le nofosala ona o se agasala na ia faia i le taimi ua teʻa, e ui ua salamō o ia. E tigā faalogona o le nofosala ma e mafai ona lagona ai e se tasi le lē aogā. Afai o ou lagona na i nisi taimi, ia manatua e lē mafai ona e toe suia le mea na tupu. E tusa pe na e malamalama lelei pe leai i le mea e saʻo ma le mea e sesē, ae ua faamagalo atoatoa oe e Ieova, ma ua soloiesea na agasala. Ua e mamā i  le silafaga a Ieova ma iloa ua e faia le mea saʻo. E ono taʻusala pea oe e lou loto, ae ua faapea mai le Tusi Paia: “E sili atu le Atua i o tatou loto.” (Faitau le 1 Ioane 3:19, 20.) O lona uiga, e mafai ona fesoasoani lona alofa ma lana faamagaloga ina ia aveesea ai so o se lagona nofosala pe faalumaina o loo iā i tatou. Ia e mautinoa ua faamagalo oe e Ieova. Pe a talia e se tasi le faamagaloga a Ieova, o le a ia maua se lotofuatiaifo filemu ma fiafia i le auaunaga i le Atua.​—1 Korinito 6:11; Eperu 10:22.

20, 21. (a) O le ā o le a fesoasoani ai lenei tusi iā te oe? (e) O le ā le saʻolotoga ua tuuina mai e Ieova iā i tatou? E faapefea ona tatou faaaogā?

²⁰ Ua saunia lenei tusi e fesoasoani iā te oe ina ia aʻoaʻoina lou lotofuatiaifo, ma mafai ona lapataʻia ma puipuia ai oe i nei aso faigatā. O le a fesoasoani foʻi iā te oe e faatatau mataupu silisili o le Tusi Paia i vala eseese o lou olaga. E lē o aumaia i lenei tusi se lisi o tulafono o mea e fai i tulaga uma. Ua tatou ola e tusa ma “le tulafono a le Keriso,” lea e faavae i mataupu silisili a le Atua. (Kalatia 6:2) E tatou te lē faia ni faamolemolega o le faia o mea sesē ona o le leai o se tulafono patino i se mataupu. (2 Korinito 4:1, 2; Eperu 4:13; 1 Peteru 2:16) Nai lo o lea, ia faaaogā lo tatou saʻolotoga e faaalia atu ai lo tatou alolofa mo Ieova.

²¹ Pe a tatou mafaufau loloto i mataupu silisili o le Tusi Paia ma faatatau, ua aʻoaʻoina ai i tatou e ʻfaaaogā o tatou mafaufau’ ma ia mafaufau e pei o Ieova. (Eperu 5:14) O le iʻuga, o le a maua se lotofuatiaifo ua aʻoaʻoina e taʻitaʻia ai i tatou i le ola, ma fesoasoani ina ia tatou tumau ai i le alofa o le Atua.