Emri i Jehovait në ishujt e Paqësorit

NGA NJË SHKRIMTAR I ZGJOHUNI! NË FIXHI

TURMA kishte mbetur gojëhapur. Të sapoardhurit në atë ishull të Paqësorit mbyllën sytë dhe u lutën para se të hanin ushqimet e mira që ishin përgatitur për ta.

—Çfarë po bëni?—pyetën banorët e ishullit.

—Po falënderojmë Perëndinë për dhuratat e Tij,—ishte përgjigjja.

—Po ku jeton Perëndia juaj?—deshën të dinin ata banorë.

—Në qiell,—i thanë.

—E si e ka emrin?

—Jehova.

—A ha ushqim Perëndia juaj?—pyetën banorët.

—Perëndia është Frymë,—iu përgjigjën të sapoardhurit.—Nuk është si ne. Ai jeton përgjithmonë. E ka bërë Ai tokën, qiejt, detin dhe gjithë gjërat e tjera. Ai na ka bërë ne.

Banorët e ishullit u mahnitën me këto të vërteta të thjeshta dhe i pyetën këta të huaj pse kishin ardhur në ishullin e tyre. Përgjigjja ishte e thjeshtë: «Vijmë që t’ju bëjmë të njohur Perëndinë e vërtetë Jehova dhe Birin e Tij Jezu, Shpëtimtarin tonë.»—From Darkness to Light in Polynesia.

Cilët ishin këta të huaj? A ishin Dëshmitarë të Jehovait në kohët tona? Jo. Ishin dy mësues tahitianë, ungjillëzues që më 15 qershor 1824 shkelën në ishullin Mangaja (në jug të Ishujve Kuk). Pse përdorën emrin Jehova? A ishte ky thjesht një rast i vetëm? Përgjigjja  ndaj këtyre pyetjeve shpjegon pse emri i Jehovait është ende shumë i rëndësishëm në kulturën e shumë ishujve të Paqësorit.

Emri i Perëndisë përdoret gjerësisht

Shumë misionarë që erdhën në shekullin e 19-të në ishujt e Paqësorit nga Anglia dhe nga Amerika, e përdornin emrin Jehova në bisedat e përditshme dhe në shkrimet e tyre. Madje një historian gabimisht pohoi se këta misionarë të hershëm «ishin ithtarë të Jehovait, jo dishepuj të Krishtit».

Letrat personale të këtyre misionarëve shpesh fillonin me një frazë si: «Qofshi të shpëtuar nga Perëndia ynë Sovran Jehova dhe nga Jezu Krishti, mbreti i paqes!» Prandaj, s’është për t’u habitur që Albert J. Shytsi, gjuhëtar shumë i njohur, thotë se në Fixhi, një tekst elementar shkollor i botuar në vitin 1825 kishte vetëm një fjalë të huazuar nga anglishtja. Ishte emri Jehova.

Përdorimi i emrit Jehova nga misionarët e hershëm pati ndikim të thellë te banorët e ishujve të Paqësorit. Disa prej atyre banorëve që morën mësim nga misionarët u dërguan edhe vetë si misionarë ose mësues për ta çuar mesazhin në ishujt e tjerë. Për mbërritjen e dy misionarëve tahitianë në ishullin Mangaja që u përmend më lart, libri The Covenant Makers—Islander Missionaries in the Pacific bën këtë koment: «Për mësuesit tahitianë, Jehovai ishte i vetmi Perëndi i vërtetë. Ai krijoi gjithë botën dhe njeriu ishte pjesë e krijimit të Perëndisë. . . . [Ata] pohonin se Jehovai ishte i vetmi Perëndi i vërtetë dhe se Biri i Tij, Jezu Krishti, ishte Shpëtimtari i njerëzimit.»

Ndërsa e përhapnin mesazhin e Biblës në ishuj të ndryshëm, disa misionarë të hershëm hasën rreziqe të jashtëzakonshme, sepse disa nga banorët e ishujve nganjëherë ishin të dhunshëm. Duke përshkruar vështirësitë që hasnin ata, libri Mission, Church, and Sect in Oceania thotë: «Besimi i fortë te Jehovai shpesh fitonte mbi frikën dhe shkurajimin.»

Një shembull i veçantë i këtij besimi te Jehovai u tregua në vitin 1823, kur mesazhi i Biblës u çua në ishullin Rarotonga, në Ishujt Kuk. Marinari misionar Xhon Uilliams mbërriti atje dhe dërgoi në breg dy çifte të martuara që t’u jepnin mësim banorëve të Rarotongës. Mirëpo, pas një mosmarrëveshjeje me prijësin e atij vendi, i cili ishte bërë tapë, këta misionarë i rrahën keq. U vodhën gjithë ç’kishin dhe mezi ia dolën mbanë të shpëtonin jetën e tyre.

Kur u kthyen në anije, misionarët i përshkruan banorët e Rarotongës si barbarët më të dhunshëm që kishin takuar ndonjëherë. Nga frika se mos ndodhte më e keqja, Uilliamsi vendosi ta braktiste ishullin, të paktën për njëfarë kohe. Mirëpo, në atë çast, një mësues i ri në moshë, me emrin Papeiha, doli vullnetar që të provonte të ungjillëzonte i vetëm në ishull. «Unë do të shkoj atje,—tha ai,—çfarëdo që të ndodhë, më vrasin a ma kursejnë jetën këta barbarë.»

Me fjalë që janë cituar shpesh në tregimet për veprimtarinë e hershme misionare, Papeiha tha: «Ko Jehova toku tiaki! Tei roto au i tona rima! (Jehovai është bariu im! Jam në duart e Tij!)» Pastaj, vetëm me rrobat e trupit dhe me një libër që kishte fragmente nga Bibla në gjuhën tahitiane, ai u hodh nga anija dhe notoi deri në breg. Jo vetëm që mbijetoi në ishull, por, kur arriti atje, pa se shumë iu përgjigjën mirë gjërave që po u mësonte.

Një banor i Rarotongës, që më vonë u bë edhe vetë misionar, ishte More Taunga. Në vitin 1842 ai u bë misionari i parë që ngriti një qendër misionare në ishullin e Kaledonisë së Re. Në ditarin e tij, ai shkruante për një banor vendës, të cilit i kishte kushtuar vëmendje të veçantë dhe i kishte mësuar të shkruante e të lexonte: «I mësonte gjërat ngadalë. Jo shumë kohë më pas, më tha: ‘Dua të lutem.’ Por unë e këshillova që të mos e merrte me ngut. Më vonë, më pyeti prapë: ‘S’do të më lësh të lutem?’ Pastaj më pyeti pse nuk pranoja që ai të lutej, kështu që i thashë: ‘Më  parë duhet të heqësh dorë nga idhujt që ke, pastaj mund t’i lutesh Jehovait. Vetëm ai mund të të dëgjojë.’ Atëherë më solli një shportë me perënditë e tij, duke më thënë: ‘Digji. Tani Jehovai do të jetë Perëndia im.’ Mësoi mirë si të lutej.»

Banorët e ishujve të Paqësorit pranojnë Jehovain

Duke qenë se misionarët e përdornin lirisht emrin e Perëndisë, nuk është për t’u habitur që ata të cilëve u predikonin filluan ta pranonin Jehovain si Perëndinë e tyre. Libri Missionary Adventures in the South Pacific përshkruan një mbledhje të madhe që u mbajt në një ishull verior të Paqësorit, pas mbërritjes së anijes misionare Morning Star. Në libër thuhej se banorët e ishullit «votuan duke ngritur dorën, shumica madje të dyja duart, e duke i mbajtur lart për një kohë të gjatë që të tregonin vendosmërinë se do ta braktisnin idhujtarinë dhe do të adhuronin Jehovain. Për më tepër, do t’u siguronin mësuesve të gjitha gjërat e nevojshme. Një truall u la mënjanë dhe iu kushtua Jehovait për kishë dhe shtëpi për pastorin».

Duke përshkruar kthimin në besim të Malietoas, një nga krerët e rangut të lartë në Samoa, libri Wiliamu—Mariner-Missionary—The Story of John Williams thotë: «Malietoa mbajti një fjalim të gjatë para popullit të tij, duke premtuar para të gjithëve se do të bëhej adhurues i Jehovait dhe do të ngrinte një kishë për adhurimin e Tij. Urdhëroi që ata njerëz që rrinin në shtëpi të fillonin të mësonin për Jehovain dhe për Jezu Krishtin.»

E gjithë kjo veprimtari pati një ndikim të thellë në jetën e shumë popujve të ishujve të Paqësorit. Edhe sot e kësaj dite, në vende si Fixhi e Samoa, është më se e zakonshme të dëgjosh emrin e Jehovait të përmendet në radio ose ta shohësh në gazetat vendëse.

Por ndikimi nuk ishte vetëm përdorimi i emrit Jehova. Në librin e saj Treasure Islands, botuar fillimisht në vitin 1977, Përl Bajnderi përshkruan rëndësinë që ka emri i Jehovait për banorët e Banabës. Këta njerëz fillimisht jetonin në Kiribati, por më vonë shkuan të banonin në ishullin Rabi, në Fixhi. Bajnderi shkruan: «Misionarët që shkuan në Banaba u kishin dhënë atyre banorëve më shumë sesa imagjinonin. . . . Besimi te Jehovai ka qenë qendra e jetës së këtyre banorëve, i ka mbajtur ata të bashkuar si asgjë tjetër gjatë shtatëdhjetë vjetëve me probleme gjithnjë e më të rënda, dhe ende sot i mbështet nga ana shpirtërore. Pa Jehovain e njeriut të bardhë (të cilin vetë njeriu i bardhë po e shpërfill gjithnjë e më shumë), banorët e Banabës do të kishin qenë të pashpresë.»

Emri i Perëndisë në përkthimet e Biblës

Një nga synimet kryesore që kishin misionarët e hershëm ishte të bënin përkthime të kuptueshme të Biblës në gjuhët që fliteshin në ishujt e Paqësorit. Falë përpjekjeve të tyre të zellshme, Bibla u përkthye në shumë gjuhë që fliten në gjithë rajonin e Paqësorit. Këtyre përkthyesve u dukej e natyrshme ta transkriptonin emrin Jehova, siç transkriptonin gjithë emrat e tjerë të përveçëm në Bibël.

Për atë që e studion me zell Biblën është interesante të dijë se këta përkthyes të hershëm e përdorën emrin Jehova jo vetëm në përkthimet e Shkrimeve Hebraike, por edhe në atë të Shkrimeve të Krishtere Greke, në të ashtuquajturën Dhiatë të Re. Një studim i përqendruar në shtatë gjuhë të ishujve të Paqësorit zbulon se emri Jehova përdoret gjithsej në 72 vargje të Shkrimeve të Krishtere Greke. Këto nuk ishin vetëm përkthime të bëra në shekullin e 19-të. Njëri është edhe një përkthim modern në gjuhën e Rotumës, që doli në qarkullim në vitin 1999. Kjo Bibël e përdor emrin Jehova në 48 vargje në Shkrimet e Krishtere Greke.

Në fund të shekullit të 19-të, Uilliam Uajat Gilli, një misionar i vjetër në Paqësor, shkroi për  një nga përkthimet e hershme: «Pasi e kam përdorur Biblën rarotongane për dyzet e dy vjet, më lejohet të them që e shoh si një përkthim të shkëlqyer i origjinalit. . . . Ashtu si në të gjitha versionet e tjera në gjuhët e Paqësorit dhe të Guinesë së Re, emri i shenjtë ‘Jehova’ transkriptohet, asnjëherë nuk përkthehet. Kjo e bën edhe më të dukshëm kontrastin ndërmjet Perëndisë së përjetshëm dhe objekteve që adhurojnë paganët.»

Përse e përdornin emrin e Perëndisë?

Pse këta misionarë, përkthyes të Biblës dhe mësues e përdornin kaq gjerësisht emrin personal të Perëndisë, Jehova? Mbi të gjitha sepse ishte e nevojshme të bënin dallimin ndërmjet Jehovait, të vetmit Perëndi të vërtetë, dhe grumbullit të madh të perëndive të rreme që adhuronin banorët e ishujve të Paqësorit. (Gjoni 17:3; 1 Korintasve 8:5, 6) Këto perëndi të rreme kishin secila emrin e tyre, prandaj ishte më se e natyrshme që adhuruesit e tyre të pyetnin: «Kush është Perëndia yt? Si e ka emrin?» Përdorimi i fjalës vendëse për «perëndi» vetëm sa do t’i kishte pështjelluar ata që po pyetnin ose ndoshta do t’i kishte bërë ta mendonin të Plotfuqishmin si një perëndi tjetër për t’ia shtuar grupit të perëndive që tashmë kishin. Prandaj s’duhet të jetë e çuditshme që këta misionarë të hershëm e përdorën gjerësisht emrin Jehova.

A do të thotë kjo se të gjithë ata që e përdorin emrin Jehova e kuptojnë vërtet kush është ai? Jo. Hiram Bingami, një përkthyes misionar dhe biri i misionarit të famshëm havajan me të njëjtin emër, pa me sytë e tij banorët e Abajangut (në Kiribati) që bërtitnin «ka vetëm një Perëndi, Jehovai» ndërsa shkatërronin idhullin e tyre. Por libri Missionary Adventures in the South Pacific thotë për këtë ngjarje:

«Gjithsesi, Bingami e dinte se shkatërrimi i atij idhulli nuk donte të thoshte se njerëzit po përqafonin vërtet krishterimin, të paktën ende jo në atë kohë. Ata s’kishin kuptuar shumë nga domethënia e vërtetë e mesazhit të ungjillit, por ky ishte fillimi.» Është e qartë se kërkohet më shumë sesa vetëm të dimë emrin Jehova. Të krishterët e vërtetë duhet ta njohin Jehovain si person dhe t’i binden në çdo gjë.—Romakëve 10:13-17.

Edhe Moisiu besnik, një njeri që e njihte dhe e përdorte emrin e Jehovait, kishte nevojë të dinte më shumë për të. Ai u lut: «Tani, që më ke me sy të mirë, më bëj të njohura rrugët e tua, që të kem mundësi të të njoh dhe të fitoj hir në sytë e tu.» (Eksodi 33:13) Po, Moisiu donte të dinte më shumë sesa vetëm emrin e Jehovait. Donte të dinte cilësitë e Jehovait dhe si t’i pëlqente atij. Falë kësaj kërkese, Moisiut iu dha një privilegj i mrekullueshëm: të shihte një shfaqje të lavdishme që kishte të bënte me domethënien e emrit të Jehovait.—Eksodi 33:19, 34:5-7.

Po ashtu edhe sot, mijëra Dëshmitarë të Jehovait në gjithë rajonin e Paqësorit po përdorin Biblat e përkthyera nga misionarët e hershëm për t’i ndihmuar njerëzit me zemër të ndershme të kuptojnë jo vetëm domethënien e emrit të Jehovait, por edhe çfarë kërkon ai nga ata që do ta adhurojnë «me frymë dhe të vërtetë». (Gjoni 4:23, 24) Po, emri i Jehovait po lartësohet në «ishujt e detit». Kështu, mijëra e mijëra veta po shpresojnë tek emri i tij madhështor.—Isaia 24:15; 42:12; 51:5; Fjalët e urta 18:10.

[Figura në faqen 12]

Banorë të ishujve të Paqësorit që e mësuan emrin e Perëndisë nga misionarë të hershëm të quajtur të krishterë ua bënë të njohur të tjerëve atë

[Burimi]

Palma dhe fotografia majtas: nga libri Gems From the Coral Islands

[Figura në faqen 13]

Xhon Uilliams

[Burimi]

Culver Pictures

[Figura në faqen 13]

Papeiha

[Burimi]

Me mirësjelljen e Institute of Pacific Studies, marrë nga Mission Life in the Islands of the Pacific, shkruar nga Aaron Buzacott

[Figura në faqen 15]

Dëshmitarët e Jehovait e bëjnë të njohur emrin e Perëndisë në mbarë botën