Aksi fu leisiman

Na ini Mateyus 5:22 Yesus warskow sma gi dri sani. San na den dri sani disi?

Na ini a Bergitaki, Yesus Krestes ben warskow den bakaman fu en: „Mi e taigi unu taki iniwan sma di e tan atibron nanga en brada, sa musu gi frantwortu na fesi krutu; ma a sma di e kosi en brada fu lagi en, sa musu gi frantwortu na fesi Gran Krutu; ma a sma di e taki: ’Yu wisiwasi lawman yu!’, sa musu go na ini a faya fu Gehena.”—Mateyus 5:22.

Fu di Yesus ben wani sori den Dyu taki sma sa kisi moro hebi strafu te den e tan du moro seryusu sondu, meki a gebroiki sani di den ben sabi. A ben taki fu a krutu, a Gran Krutu, nanga a faya fu Gehena.

Na a fosi presi, Yesus ben taki dati iniwan sma di e tan atibron nanga en brada, sa musu gi frantwortu „na fesi krutu”, namku a krutu-oso fu a kontren pe a e tan. Soleki fa a gwenti ben de, dan den krutu-oso disi ben de na ini foto pe 120 mansma noso moro leki dati ben e libi (Mateyus 10:17; Markus 13:9). Den krutuman fu den krutu-oso disi ben abi a makti fu leisi strafu gi sma, srefi gi sma di ben kiri wan trawan (Deuteronomium 16:18; 19:12; 21:1, 2). Sobun, Yesus ben e sori taki wan sma di e tan atibron nanga en brada e du wan seryusu sondu.

Ne, Yesus taki dati wan sma di „e kosi en brada fu lagi en, sa musu gi frantwortu na fesi a Gran Krutu”. A Griki wortu rha·kaʹ di vertaal leki ’kosi fu lagi en’, wani taki „leigi” noso „lasi-ede”. Wan buku e taki dati a wortu dati ben de „wan wortu di den Dyu na ini a ten fu Krestes ben e gebroiki fu wisiwasi sma” (The New Thayer’s Greek-English Lexicon of the New Testament). Sobun, Yesus ben e warskow sma taki a de wan seryusu sani te wan sma e wisiwasi wan trawan fu di a e teige en trutru. Yesus ben taki dati wan sma di e du dati no sa kisi krutu soso fu a krutu-oso fu a kontren dati, ma a sa kisi krutu tu fu a Gran Krutu, noso a heri Sanhedrin, namku a skin fu krutuman na ini Yerusalem, pe a granpriester èn 70 owruman nanga leriman fu a Wet ben de na ini.—Markus 15:1.

Te fu kaba, Yesus ben fruklari taki te wan sma e taigi wan trawan: ’Yu wisiwasi lawman yu!’, dan a sa musu go na ini a faya fu Gehena. A wortu „Gehena” komoto fu a Hebrew wortu geh hin·nomʹ, san wani taki „lagipresi fu Hinom”, èn a presi disi ben de na a westsei nanga a zuidsei fu owruten Yerusalem. Na ini den dei fu Yesus, a lagipresi ben tron wan presi pe sma ben e bron doti, sosrefi den dedeskin fu takru ogriman di sma ben feni taki den no warti fu kisi wan bun beri. Sobun a wortu „Gehena” ben fiti gi sani di kisi pori dorodoro.

Ma san den wortu ’Yu wisiwasi lawman yu’ wani taki? A wortu di gebroiki dyaso, gersi a Hebrew wortu di wani taki „opo yusrefi teige”. A wortu disi abi fu du nanga wan sma di no warti noti, wan sma di fadon komoto na bribi èn di opo ensrefi teige Gado. A sma di e kari en brada wan „wisiwasi lawman”, trutru e taki dati en brada musu kisi a strafu di wan sma di opo ensrefi teige Gado musu kisi, namku têgo pori. Fu Gado en sei, dan a sma di e krutu a trawan na a fasi disi, musu kisi a srefi hebi srafu dati tu, namku têgo pori.—Deuteronomium 19:17-19.

Fu dati ede, den markitiki di Yesus ben poti gi den bakaman fu en ben hei moro den markitiki fu a Wet fu Moses. Aladi sma ben e bribi taki wan kiriman ben o musu „gi frantwortu na fesi krutu”, toku Yesus no ben poti krakti wawan tapu den sani di sma ben du, ma sosrefi tapu a fasi fa den ben e denki. A ben leri den bakaman fu en taki den musu luku bun srefi fu no hori den brada fu den na ati.—Mateyus 5:21, 22.