A bigi wroko di Ernst Glück du

MORO leki 300 yari pasa, Ernst Glück bigin nanga wan wroko di wan tu man nomo ben abi a deki-ati fu du. A bosroiti fu vertaal Bijbel na ini wan tongo di a no ben e taki.

Glück gebore na ini 1654 na ini a pikin foto Wettin, krosibei fu a foto Halle, na Doisrikondre. En papa ben de wan domri fu a Luther Kerki, èn fu di en papa nanga mama ben de kerkisma, meki Ernst kisi na angri fu kon sabi moro fu Gado. Di a ben abi 21 yari, a teki leri na wan heiskoro na ini Doisrikondre, pe a ben e studeri fu tron domri, èn baka dati a froisi go na a kondre di sma sabi now leki Latfia. Na a ten dati, furu sma na ini Latfia no ben kisi skoro, èn furu buku no ben de na ini a tongo fu a kondre dati. Glück ben skrifi: „Di mi doro leki yonkuman na ini a kondre disi, dan a fosi problema di mi si, na taki a kerki fu Latfia no ben abi wan Bijbel . . . Fu dati ede, mi pramisi Gado taki mi ben o studeri a tongo disi so taki mi ben kan sabi en bun.” A ben abi a fasti bosroiti fu sorgu taki den sma fu Latfia abi wan Bijbel na ini den eigi tongo.

A sreka sani fu vertaal Bijbel

Na a ten dati, a kontren pe Glück ben tan ben nen Livonia èn Sweden ben tiri a kontren disi. A sma di ben e teki presi gi a kownu fu Sweden ben de Johannes Fischer. A ben wani taki den sma fu a kondre ben musu kisi moro bun leri èn a ben wani meki moni tu. Glück fruteri Fischer taki a ben wani vertaal Bijbel na ini Latfiatongo. Fischer ben abi wan drukkerij na ini Riga, a mamafoto fu Latfia. Te a ben druk a Bijbel  na ini Latfiatongo, dan a ben o man gi sma moro bun leri, èn a ben o man meki moni tu. Fischer aksi Kownu Charles XI fu Sweden primisi fu vertaal Bijbel. A kownu gi en primisi fu du dati, èn a taigi en tu taki a ben o pai gi den kostu. Tapu 31 augustus 1681, Glück ben mag bigin nanga a wroko fu en.

Na a srefi ten, Glück ben e sreka ensrefi gi a wroko. Fu di a ben gebore na ini Doisrikondre, meki a kan taki a gebroiki a Bijbel fu Maarten Luther fu vertaal Bijbel na ini Latfiatongo. Ma Glück ben wani vertaal Bijbel so bun leki a man, èn na so a kon si taki a ben o abi fu vertaal komoto fu owruten Bijbel buku di ben skrifi na ini a Hebrewtongo nanga a Grikitongo fu fosi. Glück no ben sabi den tongo dati bun, sobun a go na Hamburg, na Doisrikondre, fu studeri Hebrewtongo nanga Grikitongo. Di a ben de drape, a kan taki Jānis Reiters, wan domri fu Lifonia, leri en Latfiatongo nanga a Grikitongo di sma gebroiki fu skrifi Bijbel.

Glück wroko èn a wakti omeni yari langa

Di Glück kaba leri den tongo na ini 1680, a drai go baka na Latfia èn a bigin wroko leki domri. Syatu baka dati a bigin vertaal Bijbel na ini Latfiatongo. Na ini 1683, a tron domri fu a bigi kontren fu Alūksne. Sma kon sabi Alūksne leki a presi pe a vertaal Bijbel.

Na a ten dati, Glück no ben man vertaal furu fu den wortu na ini Bijbel, fu di Latfiatongo no ben abi wortu gi ala sani. Dati meki Glück gebroiki wan tu Doisri wortu. Ma a du ala san a ben man fu vertaal Gado Wortu na ini Latfiatongo, èn sabiman e agri taki a Bijbel fu en na wan heri bunwan. Glück ben e meki nyun wortu tu, èn furu sma na ini Latfia e gebroiki wan tu fu den wortu dati now. Wan tu fu den wortu disi wani taki „eksempre”, „fesa”, „langa bigi-skin sma”, nanga „gi kotoigi”.

Johannes Fischer ben e fruteri a kownu fu Sweden doronomo fa a wroko ben e waka, èn den brifi di a ben e seni gi a kownu e sori taki na a ten fu 1683, Glück ben klari a vertaling fu den Kresten Griki Buku fu Bijbel. Na a ten fu 1689, a ben klari a heri Bijbel, dati wani taki dati a ben du a bigi wroko disi na ini aiti yari nomo. * A ben musu wakti wan heri pisi ten fosi  a tirimakti gi primisi fu tyari a Latfiatongo Bijbel fu en kon na doro, èn te fu kaba dati pasa na ini 1694.

Son historia skrifiman ben e tweifri efu na Glück wawan meki a Bijbel fu en. A no de fu taki dati a gebroiki a vertaling fu Luther èn a teki pisi fu a Bijbel di ben de kaba na ini Latfiatongo. Ma dati na pikinpikin pisi nomo. Tra vertaler ben yepi en? Wan sma ben e yepi Glück di a ben e vertaal Bijbel, èn trawan ben e yepi en fu puru fowtu na ini a Bijbel fu en. Ma soleki fa a sori, den sma disi no du a vertaalwroko. Sobun, a kan taki en wawan vertaal a Bijbel.

A Bijbel fu Glück ben de wan fu den moro prenspari buku di yepi sma fu skrifi a Latfiatongo moro bun, ma wan moro prenspari sani pasa baka di a vertaal a Bijbel. Now fosi, sma na ini Latfia ben kan leisi Gado Wortu na ini den eigi tongo, èn den ben kan kon sabi den leri di e gi sma libi. Den sma fu Latfia no frigiti san Ernst Glück du gi den. Moro leki 300 yari langa, a pipel fu Alūksne ben e sorgu gi tu eikbon di sma sabi leki Glika ozoli, noso den eikbon fu Glück. A ben prani den bon disi fu memre a dei di a Latfiatongo Bijbel tyari kon na doro. Na ini Alūksne wan pikin museum de di abi difrenti sortu Bijbel na ini, èn wán fu den Bijbel dati na wan kopi fu wán fu den fosi vertaling fu Glück di kon na doro. Èn na tapu a wapen fu Alūksne yu abi wan prenki fu a Bijbel fu Glück èn a yari 1689. Na ini a yari dati a klari a vertaling fu en.

Tra buku di a skrifi bakaten

Syatu baka di Glück doro na ini Latfia, a bigin leri Rosiatongo. Na ini 1699 a skrifi taki a ben bigin du wan tra sani di a ben wani du langa ten kaba. Iya, a bigin vertaal Bijbel na ini Rosiatongo. Na ini wan brifi di Glück skrifi na ini 1702, a taki dati a ben bigin meki wan moro bun vertaling fu a Latfiatongo Bijbel. Ma a situwâsi na ini a kondre no ben e meki en makriki moro fu vertaal Bijbel. Wan heri pisi ten vrede ben de na ini Latfia, ma dati kon na wan kaba fu di sma bigin feti doronomo na ini a kondre. Na ini 1702 a legre fu Rosiakondre wini a feti teige Sweden èn den teki Alūksne abra. Den seni Glück nanga en osofamiri go na ini katibo na Rosiakondre. * Na ini a bruya ten dati, Glück lasi den sani di a ben skrifi fu meki a nyun Latfiatongo Bijbel nanga a Rosiatongo Bijbel. Na ini 1705, a dede na ini Moskow.

A de wan sari sani trutru taki Glück lasi den sani di a ben skrifi fu meki a nyun Latfiatongo Bijbel nanga a Rosiatongo Bijbel. Ma te na a dei fu tide, ala sma di e leisi a Latfiatongo Bijbel e kisi wini fu a fosi vertaling fu Glück.

Ernst Glück na wán fu den someni sma di teki a bigi wroko disi na den tapu fu vertaal Bijbel. Leki bakapisi fu dati, sma na heri grontapu kan leisi Gado Wortu na ini pikinmoro ibri tongo, èn den kan kon sabi den tumusi prenspari tru tori di skrifi na ini Bijbel. Iya, nanga yepi fu Bijbel di skrifi na ini moro leki 2000 tongo, Yehovah e tan gi sma na ala sei na okasi fu kon sabi en.

[Futuwortu]

[Prenki na tapu bladzijde 13]

A vertaling fu Glück

[Prenki na tapu bladzijde 14]

Yehovah Kotoigi e gi sma leri fu Bijbel na ini a foto pe Glück vertaal a Bijbel