Go na content

Go na table of contents

Na Josephus skrifi en trutru?

Na Josephus skrifi en trutru?

A fosi yarihondro historia skrifiman Flavius Josephus skrifi wan buku di nen Jewish Antiquities. Na ini Pisi XX fu a buku dati, a taki fu a dede fu „Yakobus, a brada fu Yesus di sma ben kari a Krestes”. Furu sabiman e bribi taki na Josephus skrifi a sani disi trutru. Ma na ini wan tra pisi fu a buku fu Josephus wan sani skrifi di abi fu du Yesus èn son sabiman no e bribi taki na en skrifi a pisi dati. Na ini a pisi disi di den e kari Testimonium Flavianum skrifi:

„Na a ten dati yu ben abi Yesus di ben de wan koni man. Mi no sabi efu a fiti srefi fu kari en wan libisma, fu di a ben e du bigi wondru. A ben lobi fu gi leri na den sma di ben wani sabi moro fu den tru leri fu Gado. Furu Dyu ben e waka na en baka, ma sma di no de Dyu ben de bakaman fu en tu. A man disi ben de [a] Krestes. Pilatus meki sma spikri en na a kroisi fu di den prenspari man fu a pipel taigi en fu du dati. Ma den sma di ben lobi Krestes sensi a bigin, no gowe libi en. Baka dri dei, a kon na libi baka soleki fa den profeiti fu Gado ben taki na fesi èn a sori ensrefi na den bakaman fu en. Boiti dati, den profeiti ben taki fu tin dusun tra wondru di abi fu du nanga a man disi. A nen Kresten komoto fu a nen Krestes èn te na a dei fu tide a grupu disi de.”Josephus—Jewish Antiquities, XVIII, 3, 3.

Sensi a kaba fu a di fu 16 yarihondro, yu ben abi sma di e haritaki nanga makandra efu na Josephus skrifi a pisi disi trutru. A Fransman Serge Bardet, sabiman fu a kulturu fu owruten Grikikondre nanga Rome, pruberi fu lusu a problema disi di de moro leki 400 yari kaba. Baka di a ondrosuku sani, a tyari wan buku kon na doro di nen Le Testimonium Flavianum—Examen historique considérations historiographiques (The Testimonium Flavianum—A Historical Study With Historical Considerations).

Josephus no ben de wan Kresten skrifiman. A ben abi a Dyu bribi èn a ben e skrifi fu a historia fu den Dyu. Dati meki furu sabiman no e bribi taki Josephus ben o kari Yesus „a Krestes”. Ma Bardet sori taki den sabiman no abi fu tweifri na a sani disi fu di a e kruderi nanga a fasi fa den Grikisma ben e kari sma na den nen. Fu di Josephus ben e skrifi na ini Grikitongo, meki a kan taki a ben o kari Yesus „a Krestes”. Sobun, sabiman no abi fu tweifri efu a pisi tori disi tru. Na presi fu dati a e sori taki Yesus ben de wan trutru sma di ben e libi na ini owruten.

Son sabiman feni taki wan tra sma skrifi a pisi disi bakaten fu meki a gersi leki na Josephus skrifi en. Disi tru? Di Bardet ondrosuku a historia na ini a buku èn a fasi fa a buku skrifi, a kon si taki nowan sma ben o man skrifi na a fasi fa Josephus e skrifi. A taki dati wan sma musu de neleki Josephus fu man skrifi leki Josephus, ma dati no kan.

Sobun, fu san ede son sabiman feni taki na wan tra sma skrifi a Testimonium? Bardet sori krin san na a problema. Den sabiman e bribi furu fu den sani di sma skrifi na ini owruten. Ma den no wani bribi taki na Josephus skrifi a Testimonium fu di den no wani bribi taki Yesus na a Krestes. Dati meki den e taki dati a no Josephus skrifi en. Na ini den hondrohondro yari di pasa furu sabiman gi den eigi denki fu a pisi tori disi, na presi fu ondrosuku en nanga wan krin ati. Efu den ben o ondrosuku sani soleki fa a fiti, dan den srefi ben o si taki na Josephus skrifi a Testimonium trutru.

Wi no sabi efu den sani di Bardet tyari kon na krin na ini a buku fu en o meki den sabiman kenki den prakseri. Ma a kenki a denki fu Pierre Geoltrain di de wan sabiman di sabi furu fu a Dyu bribi na a ten di Grikikondre ben e tiri èn fu a Kresten bribi na ini a fosi yarihondro. Langa ten kaba Geoltrain ben feni taki na wan tra sma skrifi a Testimonium. A ben e spotu srefi nanga den wan di e bribi taki Josephus skrifi en. Ma now a kenki prakseri. A taki dati na a buku fu Bardet meki a e denki tra fasi now. Geoltrain e taki dati ’now nowan sma musu prefuru fu taki dati a pisi disi di Josephus skrifi, no tru’.

A no de fu taki dati Yehovah Kotoigi abi moro bigi buweisi taki Yesus na a Krestes. Den buweisi disi de na ini Bijbel srefi.2 Tim. 3:16.