A de so taki a Pawsu e teki presi gi Petrus?

NA INI 2002, Pawsu Yohanes Paulus II skrifi wan brifi gi a beskopu fu Limburg, na ini Doisrikondre, fu sori en taki a bosroiti di a ben teki na ini a tori fu purubere no ben bun. A pawsu taigi a beskopu taki na en ben abi a frantwortu fu sorgu taki „sani e waka bun nanga ala den difrenti kerki, soleki fa Yesus Krestes wani dati”. A ben feni taki leki pawsu sma e si en leki a man di e teki presi gi Petrus, èn fu dati ede a ben abi a reti fu taki dati a bosroiti di a beskopu ben teki no ben de wan bunwan.

Soleki fa Lomsu Kerki e taki, „Krestes ben poti Petrus leki edeman fu ala den apostel”. A Lomsu Kerki e taki tu dati „Krestes ben seti sani so, taki sma ben e tan teki presi gi Petrus leki edeman baka te a dede, èn den beskopu fu Rome na den sma dati”.​—New Catholic Encyclopedia (2003), Pisi 11, bladzijde 495, 496.

Den sani disi na prenspari tori. Yu ondrosuku gi yusrefi efu den tori disi tru? Wi sa poti prakseri na a piki tapu den dri aksi disi: (1) Bijbel e sori trutru taki Petrus ben de a fosi pawsu soleki fa sma e taki? (2) Pe a gwenti komoto fu poti sma leki pawsu? (3) A fasi fa den pawsu e tyari densrefi èn den leri fu den e sori taki den e teki presi gi Petrus trutru?

A tru taki Petrus ben de a fosi pawsu?

Fu sori taki a kerki ben bow na tapu Petrus, dan langa ten Lomsusma gebroiki den wortu fu Yesus di skrifi na Mateyus 16:18. Drape skrifi: „Yu na Petrus. Na tapu a bigi ston disi mi o bow mi gemeente.” Den wortu dati skrifi srefi na ini Latijntongo na ondrosei fu a lanki fu a bigi lontu daki fu Sint-Petrus Kerki na ini Rome.

Wan ten ben de taki Augustinus, wan lespeki Kerki Tata, ben feni taki a gemeente ben bow na tapu Petrus. Ma na a kabapisi fu en libi, a kon frustan den wortu fu Yesus tra fasi. Na ini wan buku, Augustinus ben taki dati a kerki, noso a Kresten gemeente, no ben bow na tapu Petrus, ma na tapu Yesus (Retractations). *

A tru taki den Evangelietori e taki furu leisi fu na apostel Petrus. Yesus ben teki dri fu den apostel fu en fu de makandra nanga en na prenspari okasi. Dati ben de Yohanes, Yakobus, nanga Petrus (Markus 5:37, 38; 9:2; 14:33). Yesus ben gi Petrus „den sroto fu a kownukondre fu hemel”, èn Petrus gebroiki den sroto dati fu opo a pasi go na a Kownukondre. Den fosi sma di kisi na okasi ben de den Dyu nanga den sma di ben teki a Dyu bribi. Baka dati, den Samariasma kisi na okasi, èn te fu kaba den trakondre sma (Mateyus 16:19; Tori 2:5, 41; 8:14-17; 10:45). Fu di Petrus ben lobi taki nanga sma, meki son leisi a ben e taki gi den apostel (Tori 1:15; 2:14). Ma den sani disi e sori trutru taki Petrus ben de edeman fu a fosi gemeente?

A tru taki na apostel Paulus ben skrifi taki Petrus ben kisi a frantwortu fu de „wan apostel gi den sma di besnèi” (Galasiasma 2:8). Ma den tra sani di Paulus ben taki na ini a kapitel dati ben sori taki a no ben e taki dati Petrus ben e tiri a gemeente. Paulus ben e taki fu a frantwortu di Petrus ben kisi fu preiki gi den Dyu.

 Aladi Petrus ben kisi bigi frantwortu, toku nowan presi na ini Bijbel e sori taki Petrus ben e si ensrefi leki edeman fu a gemeente, èn taki a ben e teki bosroiti gi ala disipel. Na ini a brifi di a ben skrifi, a ben kari ensrefi „wan apostel” èn „wan owru man”. A no kari ensrefi tra fasi.​—1 Petrus 1:1; 5:1.

Pe a gwenti komoto fu poti sma leki pawsu?

O ten sma kon nanga a denki fu poti trawan leki pawsu, èn pe den komoto nanga a denki dati? A denki di sma ben abi taki a fiti te wán man e suku fu de basi fu tra bribiman, bigin teki rutu na a ten di den apostel ben de na libi ete. Fa den apostel ben e si a sani dati?

Na apostel Petrus srefi ben taigi den brada di ben e teki fesi na ini a gemeente fu no „prei basi tu gi den wan di de wan gudu fu Gado”. Den brada disi ben musu abi sakafasi te den ben de nanga makandra (1 Petrus 5:1-5). Na apostel Paulus ben warskow taki man ben o opo kon na ini a gemeente, èn den ben o „taki sani di no tru fu hari den disipel kon na den baka” (Tori 20:30). Na a kabapisi fu a fosi yarihondro, na apostel Yohanes skrifi wan brifi pe a piri-ai gi wan disipel di ben nen Diotrefes. Fu san ede a ben du dati? Wán sani, na taki a man disi ben „lobi fu teki a fosi presi” na ini a gemeente (3 Yohanes 9). Fu wan pisi ten, den sortu rai dati di den apostel ben e gi, tapu pasi gi sma di ben e suku fu kisi biginen.​—2 Tesalonikasma 2:3-8.

Syatu baka di den lasti apostel dede, son sma bigin kisi biginen na ini a gemeente. Wan buku e taki: „A kan taki nowan enkri beskopu ben de na ini Rome di ben abi a moro hei posisi na ini a kerki, na a pisi ten bifo a yari 150” (The Cambridge History of Christianity). Na a ten fu a di fu dri yarihondro, a beskopu fu Rome poti ensrefi leki a moro hei sma na ini sonwan fu den kerki, ma a no na ini alamala. * Fu meki sma bribi taki a beskopu fu Rome ben de a moro heiwan fu a kerki, meki son sma fu a kerki poti na tapu papira suma ben de den wan di musu teki presi gi Petrus.

Ma den nen di den sma fu a kerki ben skrifi na tapu papira no ben e sori taki den ben abi leti. Fu san ede? A fosi sani, na taki sma no ben sabi efu sonwan fu den nen ben musu skrifi drape trutru. San moro prenspari, na taki a no ben fiti srefisrefi taki sma ben e skrifi suma nanga suma ben musu tron pawsu. Fa so? Awansi Petrus ben preiki na ini Rome, soleki fa son buku fu a fosi yarihondro èn fu a di fu tu yarihondro e taki, toku buweisi no de taki a ben de edeman fu a gemeente drape.

Wan sani di e sori taki Petrus no ben de edeman fu a gemeente na ini Rome, na taki di na  apostel Paulus ben skrifi a brifi fu en gi den Romesma, a ben kari a nen fu furu fu den Kresten drape. Ma a no taki fu Petrus srefisrefi (Romesma 16:1-23). Efu Petrus ben de edeman fu a gemeente, dan yu denki taki Paulus ben o frigiti en, noso taki fu espresi a no ben o teri en?

Luku tu taki na a ten di Petrus ben skrifi a fosi brifi fu en nanga yepi fu santa yeye, Paulus skrifi a di fu tu brifi fu en gi Timoteyus. Na ini a brifi dati, Paulus taki krin fu Rome. Fu taki en leti, Paulus seni siksi brifi komoto fu Rome, èn na ini nowan fu den brifi disi a e taki fu Petrus.

Sowan 30 yari baka di Paulus ben skrifi den brifi fu en, na apostel Yohanes skrifi dri brifi èn sosrefi a buku Openbaring. Na ini nowan fu den buku disi Yohanes taki dati a gemeente na ini Rome ben de a moro prenspariwan. A no ben taki tu fu wan fesiman di ben abi a moro hei posisi na ini a kerki, fu di a ben e teki presi gi Petrus. Bijbel nanga historia no e sori tu taki Petrus ben poti ensrefi leki a fosi beskopu fu a gemeente na ini Rome.

A fasi fa den pawsu e tyari densrefi èn den leri fu den e sori taki den e teki presi gi Petrus trutru?

Te wan sma feni taki a e teki presi gi Petrus, noso gi Krestes, dan wi ben o fruwakti taki a sma dati ben o tyari ensrefi leki Petrus nanga Krestes èn taki a ben o hori ensrefi na den leri fu den. Aksi yusrefi, a de so taki Petrus ben wani taki tra Kresten gi en spesrutu grani? Nôno. A no ben wani dati kwetikweti (Tori 10:25, 26). Fa a ben de nanga Yesus? A ben taki dati a no ben kon fu sma dini en, ma a ben kon fu dini trawan (Mateyus 20:28). Ma fa a de nanga den pawsu? A de so taki den no e suku biginen, taki den no lobi te sma e gi den kefalek nen, èn taki den no lobi fu meki wan lo opo-opo nanga den gudu èn nanga a makti fu den?

Petrus nanga Krestes ben e tyari densrefi na wan reti fasi èn den ben e suku fu tyari freide kon. Teki den sani di den du gersi nanga den sani disi di wan Lomsu buku e taki fu Pawsu Leo X: „A ben e teki prati na politiek, a ben e du kruka sani fu seti den famiriman nanga den mati fu en, èn a ben lobi ala sortu grontapu prisiri. Leo X no ben e poti nofo prakseri na den prenspari frantwortu di a ben abi fu du a wroko fu Gado” (Lexikon für Theologie und Kirche). Karl Amon, di de wan Lomsu priester èn sosrefi wan sabiman fu kerki historia, e taki dati buweisi e sori taki Pawsu Aleksander VI „no ben abi nowan syen, a ben e gebroiki a makti fu en na wan kruka fasi, a ben e bai noso seri posisi na ini a kerki, èn a ben e du hurudu”.

Fa a de nanga den sani di den pawsu ben e leri sma? Fa den leri dati e kruderi nanga den sani di Petrus nanga Krestes ben e leri trawan? Petrus no ben e bribi taki ala bun sma e go na hemel. Luku san a ben taki fu a bun Kownu David: „David no opo go na hemel” (Tori 2:34). Petrus no ben e leri sma tu taki nyofi pikin musu teki dopu. Na presi fu dati a ben e leri trawan taki wan sma di wani teki dopu musu denki bun fosi a teki a bosroiti dati.​—1 Petrus 3:21.

Yesus ben e leri sma taki nowan fu den disipel fu en ben musu pruberi fu de moro prenspari leki wan trawan. Yesus ben taki: „Efu wan sma wani de a fosiwan, dan a musu de a lastiwan fu ala sma èn a musu dini ala sma” (Markus 9:35). Syatu bifo Yesus dede, a gi den bakaman fu en a krin rai disi: „Un no musu meki sma kari unu Leriman, bika wán sma nomo na un Leriman èn un alamala na brada. Sosrefi, no kari nowan sma na grontapu un Tata, bika wán sma nomo na un Tata, dati na a wan di de na hemel. Un no musu meki sma kari unu fesiman tu, bika wán sma nomo na un Fesiman, dati na Krestes” (Mateyus 23:1, 8-10). Yu feni taki den pawsu hori densrefi na den sani di Petrus nanga Krestes ben e leri sma?

Son sma e taki dati wan sma kan tron pawsu, awansi a no e libi leki wan Kresten. Yu denki taki a sani dati kan? Yesus ben taki: „Ibri bun bon e meki bun froktu, ma ibri siki bon e meki froktu di no bun. Wan bun bon no kan meki froktu di no bun èn wan siki bon no kan meki bun froktu.” Soleki fa den buweisi e sori, dan yu denki taki Petrus noso Krestes ben o wani taki sma si den leki froktu di den pawsu meki?​—Mateyus 7:17, 18, 21-23.

[Futuwortu]

[Prenki na tapu bladzijde 25]

Den buweisi e sori taki den pawsu teki na eksempre fu Petrus?