MOSALI e mong o ile a bona sephutheloana monyako, ha a tsoela ka ntle hoseng ho hong. O ile a se nka eaba o oa qamaka, empa ho ne ho se na motho seterateng. E tlameha ebe se ne se siiloe moo ke motho e mong bosiu. O ile a se bula hanyenyane, a ntan’o khutlela ka tlung ka potlako. Seo ha se makatse! Sephutheloana seo e ne e le sa lingoliloeng tsa Bibele tse thibetsoeng! O ile a se beha sefubeng, a ntan’o rapella ka pelong, a leboha Jehova ka lijo tseo tsa bohlokoa tsa moea.

Lintho tse kang tsena li ne li etsahala Jeremane lilemong tsa bo-1930. Mosebetsi oa Lipaki Tsa Jehova o ile oa thibeloa likarolong tse ngata tsa naha eo, ka mor’a hore Manazi a hloelle litulong ka 1933. Richard Rudolph * eo hona joale a leng ka holimo ho lilemo tse 100, o re: “Re ne re kholisehile hore ha ho na taelo e fanoeng ke motho e ka thibelang hore Jehova le lebitso la hae le phatlalatsoe. Lingoliloeng tsa Bibele ke tsona tseo re neng re li sebelisa haholo ha re ithuta le ha re le tšebeletsong. Empa re ne re se re sa li fumane habonolo ka lebaka la thibelo. Re ne re ipotsa hore na mosebetsi o tla tsoela pele joang.” Ka mor’a nakoana, Richard o ile a hlokomela hore a ka thusa tabeng eo ka tsela e sa tloaelehang. O ne a ka etsa seo moriting oa lithaba.—Baahl. 9:36.

Ha u nyolosa le nōka ea Elbe (kapa Labe), qetellong u tla fihla Lithabeng Tsa Giant (Krkonoše), tseo hona joale li leng moeling o pakeng tsa Czech Republic le Poland. Le hoja lithaba tsena li le bophahamo ba limithara tse ka bang 1 600 feela, li ’nile tsa bitsoa sehlekehleke se batang se bohareng ba Europe. Li qeta likhoeli tse tšeletseng li koahetsoe ke lehloa le botebo ba limithara tse ka bang tharo. Batho ba sa natseng boemo bo sa tsitsang ba leholimo ba sebakeng seo, ba ka ’na ba koalloa ke moholi o teteaneng o ka ’nang oa aparela lithaba tseo ka tšohanyetso.

Ho theosa le makholo a lilemo, lithaba tsena li ’nile tsa seha moeli pakeng tsa liprofinse, mebuso le linaha. Ho ne ho le thata ho lebela sebaka seo, kahoo nakong e fetileng, batho ba bangata ba ne ba mokola lintho le lithabeng tsena. Lilemong tsa bo-1930, ha  Lithaba Tsa Giant e ne e le moeli pakeng tsa Czechoslovakia le Jeremane, Lipaki li ile tsa qala ho sebelisa litsela tse neng li sebelisoa ke limokolara. Li ne li li sebelisetsa ho etsa’ng? Ho ea lata lingoliloeng tsa bohlokoa tsa Bibele moo li neng li fumaneha habonolo teng. Ha Richard a sa le mocha, e ne e le e mong oa Lipaki tseo.

Richard o re: “Ka mafelo-beke, ke ne ke ea lithabeng tseo le barab’abo rōna ba bang ba ka bang supa re ikaparetse feela joaloka batho ba il’o hahloa ke moea. Ha re tloha Jeremane re ea Czech, re ne re tsamaea lihora tse ka bang tharo re hloa lithaba ho ea fihla Špindlerův Mlýn”—e lik’hilomithara tse ka bang 16,5 ka lehlakoreng la Czech. Mehleng eo, ho ne ho e-na le Majeremane a mangata a lulang sebakeng seo. Le leng la ’ona e ne e le rapolasi ea ileng a lumela ho thusa barab’abo rōna. O ne a lata mabokose a libuka motseng o mong o haufi le moo ka kariki ea lipere, e neng e tsamaisa batho ba tlileng phomolong, ’me mabokose ao a isitsoe moo ka terene ho tsoa Prague. O ne a a isa polasing ea hae ebe o oa pata moo a behang furu hore a emele batho ba tla isa lingoliloeng tseo Jeremane.

Richard o tsoela pele: “Ha re fihla polasing eo, re ne re kenya lingoliloeng ka mekotleng e jaroang, eo ka ho khetheha e etselitsoeng ho nka mojaro o boima. E mong le e mong oa rōna o ne a nka lingoliloeng tse boima ba lik’hilograma tse ka bang 50.” E le hore ba se ke ba bonoa, ba ne ba tloha ka shoalane ’me ba fihla hae pele letsatsi le chaba. Ernst Wiesner, eo e neng e le molebeli oa potoloho Jeremane ka nako eo, o hlalosa lintho tse ling tseo ba neng ba li etsa e le hore ba se ke ba tsosa libata masene: “Barab’abo rōna ba babeli ba ne ba tsamaela pele, ’me ha ba kopana le motho ba sebelisa litoche tsa bona ho lemosa ba bang. Seo se ne se bontša barab’abo rōna ba jereng mekotla e boima ba saletseng morao ka limithara tse ka bang 100 hore ba ipate lihlahleng tse pel’a tsela, ho fihlela barab’abo rōna ba neng ba tsamaella pele ba khutlile ’me ba bua lepetjo le itseng, leo ba neng ba le fetola beke le beke.” Empa mapolesa a Majeremane a neng a apara junifomo e putsoa e ne e se ’ona feela a ba behang kotsing.

Richard o re: “Mantsiboeeng a mang, ke ile ka lieha ho chaisa, kahoo ka salla morao ha barab’abo rōna ba bang ba tloha ho ea Czech. Ho ne ho le lefifi ho bile ho le moholi, ’me ka tsamaea ke qhaqhasela  serameng sa pula e batang. Ke ile ka lahleha har’a lifate tsa phaene, ’me ka qeta lihora ke sa fumane tsela. Batho ba bangata ba shoele ka tsela eo. Ke ile ka kopana le bara bao babo rōna hoseng ha ba se ba khutla.”

Bara bao babo rōna ba sebete ba seng bakae ba ile ba qeta lilemo tse ka bang tharo ba ea lithabeng tseo beke le beke. Mariha ba ne ba tsamaisa thepa ena ea bohlokoa ka ho e thellisa lehloeng. Ka linako tse ling, barab’abo rōna ba ka bang 20 ba ne ba ea lithabeng tseo motšehare, ba tsamaea litseleng tseo bahahlauli ba tsamaeang ka tsona. Ba ne ba tsamaea le baralib’abo rōna ba bang ho etsa eka ke batho feela ba itsamaelang. Ba bang ba ne ba tsamaella pele ebe ba akhela likatiba holimo haeba ba belaela hore ho na le boemo bo kotsi.

Ho ne ho etsahala’ng ha ba khutla maetong ao a bosiu? Ho ne ho e-na le tokisetso e netefatsang hore lingoliloeng tseo li ajoa hang-hang. Ka tsela efe? Lingoliloeng tseo li ne li pakoa joalokaha eka ke sesepa, ebe li isoa seteisheneng sa terene se Hirschberg. Liphutheloana tseo li ne li romeloa likarolong tse sa tšoaneng tsa Jeremane, moo bara le barali babo rōna ba neng ba li isetsa balumeli-’moho le bona ka masene, joalokaha ho hlalositsoe qalong. Mosebetsi ona oa sekhukhu o ne o etsoa ka tsela e momahaneng hoo haeba mapolesa a ne a ka tseba hore na o etsoa joang, seo se ne se tla ba le liphello tse kotsi. Ha e le hantle, sena ke se ileng sa etsahala ka tšohanyetso ka letsatsi le leng.

Ka 1936, mapolesa a ile a fumana sebaka seo ho behoang libuka ho sona haufi le Berlin. Har’a tse ling, a ile a fumana liphutheloana tse tharo tse neng li rometsoe ke motho ea sa ipolelang ea Hirschberg. Mapolesa a ile a hlahlobisisa mongolo oo ho fumana motho ea li hulang pele sehlopheng seo ’me a mo tšoara. Nakoana ka mor’a moo, a ile a tšoara babelaelloa ba bang ba babeli, e mong oa bona e ne e le Richard Rudolph. Kaha barab’abo rōna ba ile ba lumela molato, seo se ile sa nolofalletsa ba bang ho qeta nako ba nka maeto ao a neng a se a le kotsi le ho feta.

Lipaki tsa Jeremane li ne li fumana lingoliloeng tsa bohlokoa tsa Bibele tse neng li tlisoa ka mekotla li feta le Lithabeng Tsa Giant. Empa li ne li sa sebelise tsela e fetang le Lithabeng Tsa Giant feela. Ho fihlela ka 1939, ha masole a Jeremane a hapa Czechoslovakia, ho ne ho e-na le libaka tse ling tse tšoanang le seo moeling oa naha eo. Linaheng tse ling tse sehelanang moeli le Jeremane tse kang Fora, Netherlands le Switzerland, Lipaki tse hlahang mahlakoreng ka bobeli li ile tsa ipeha kotsing e khōlō e le hore li isetse balumeli-’moho le tsona ba hlorisoang lijo tsa moea.

Bongata ba rōna kajeno re fumana lingoliloeng tsa Bibele tse ngata ho ea kamoo re li hlokang, ebile e le tsa mefuta e sa tšoaneng. Ho sa tsotellehe hore na u fumana sengoliloeng se secha Holong ea ’Muso kapa u se kopitsa Websaeteng ea jw.org, iphe nako ea ho nahanisisa ka boikitlaetso bo entsoeng hore u se fumane. Mohlomong ha hoa ka ha hlokahala hore se tsamaisoe le bosiu lithabeng tse aparetsoeng ke lehloa, empa ha ho potang hore se bile teng ka lebaka la mosebetsi o boima o entsoeng ke balumeli-’moho le uena ba u sebeletsang ka moea oohle.