Na Saense e Lumellana le Bibele?
Karabo ea Bibele
E, hobane le hoja Bibele e se buka ea saense, e nepahetse ha e bua ka litaba tsa saense. Hlahloba mehlala e bontšang hore saense le Bibele lia lumellana le hore Bibele e na le linnete tse amanang le saense, tse fapaneng le seo batho ba bangata ba neng ba phela mehleng ea ha Bibele e ngoloa, ba neng ba se lumela.
Bokahohle bo na le tšimoloho. (Genese 1:1) Litšōmo tse ngata tsa mehleng ea khale li bolela hore bokahohle ha boa bōptjoa empa bo bile teng ka ho phatloha ho hoholo. Bababylona ba ne ba lumela hore melimo e bōpileng bokahohle, e ne e tsoa maoatleng a mabeli. Litšōmo tse ling tsona li bolela hore bokahohle bo tsoa leheng le leholo.
Letsatsi le letsatsi, bokahohle bo tsamaisoa ke melao ea tlhaho e hlophisehileng, eseng ke tšusumetso ea melimo. (Jobo 38:33; Jeremia 33:25) Litšōmo tse phetoang lefatšeng ka bophara, li ruta hore batho ba ke ke ba khona ho itšireletsa liketsong tsa tšohanyetso le tse sehlōhō tse etsoang ke melimo eo.
Lefatše le sepaka-pakeng. (Jobo 26:7) Batho ba bangata ba boholo-holo ba ne ba lumela hore lefatše le bataletse ’me le tšehelitsoe ke phoofolo ea tonanahali e kang nare kapa sekolopata.
Metsi a linōkeng le lilibeng a tsoa metsing a fetohileng mouoane o tsoang maoatleng le mehloling e meng ebe a tšolohela lefatšeng e le pula, lehloa kapa sefako. (Jobo 36:27, 28; Moeklesia 1:7; Esaia 55:10; Amose 9:6) Bagerike ba boholo-holo ba ne ba lumela hore metsi a linōkeng a ne a tsoa leoatleng le ka tlas’a lefatše ’me batho ba ile ba lumela sena ho fihlela lilemong tsa bo-1700.
Lithaba tseo re li bonang kajeno li nyolohile ho tsoa ka tlas’a leoatle. (Pesaleme ea 104:6, 8) Empa litšōmo tse ling li bolela hore lithaba li ile tsa bōptjoa ke melimo.
Bohloeki bo sireletsa batho hore ba se ke ba kula. Molao o ileng oa fuoa Baiseraele o ne o akarelletsa litaelo tsa ho hlapa ka mor’a ho tšoara setopo, ho arola batho ba nang le mafu a tšoaetsanoang le tsamaiso e sireletsehileng ea likhoerekhoere. (Levitike 11:28; 13:1-5; Deuteronoma 23:13) Empa ka nako eo Molimo a neng a fa sechaba melao ena, e meng ea meriana eo Baegepeta ba neng ba e sebelisa ho phekola leqeba e ne e le motsoako o neng o e-na le mantle a motho.
Na ho na le moo Bibele e etsang phoso teng ha e bua ka saense?
Ha re hlahloba seo Bibele e se buang, karabo ke che. A re ke re hlahlobe mashano ao batho ba a buang mabapi le hore Bibele ha ea nepahala litabeng tsa saense:
Leshano: Bibele e bolela hore bokahohle bo bōpiloe ka matsatsi a tšeletseng a lihora tse 24.
’Nete: Bibele e bolela hore Molimo o bōpile bokahohle nakong e ke keng ea lekanngoa e fetileng. (Genese 1:1) Hape, matsatsi a pōpo a boletsoeng khaolong ea 1 ea Genese, e ne e le nako eo bolelele ba eona bo sa boleloang. Ha e le hantle, nako eo ka eona lefatše le leholimo li ileng tsa bōptjoa ka eona, le eona e bitsoa “letsatsi.”—Genese 2:4.
Leshano: Bibele e re limela li ile tsa bōptjoa pele letsatsi le e-ba teng ho etsa hore limela li khone ho iketsetsa lijo li sebelisa khanya ea lona.—Genese 1:11, 16.
’Nete: Bibele e bolela hore letsatsi, e leng e ’ngoe ea linaleli tseo e leng karolo ea “maholimo,” le ile la bōptjoa pele ho limela. (Genese 1:1) Khanya e thothofa, e tsoang letsatsing e ile ea fihla lefatšeng ka “letsatsi” la pele kapa nako e bolele bo sa tsejoeng ea pōpo. Ha sepakapaka se ntse se hlaka, ka “letsatsi” la boraro la pōpo, khanya e tsoang letsatsing e ne e se e le matla hoo e neng e khona ho etsa hore limela li etse lijo. (Genese 1:3-5, 12, 13) Ke hamorao moo letsatsi le ileng la bonahala ka ho hlaka lefatšeng.—Genese 1:16.
Leshano: Bibele e re letsatsi le potoloha lefatše.
’Nete: Moeklesia 1:5 e re:“Letsatsi le boetse le chabile, letsatsi le liketse, ’me le tla le hemesela sebakeng sa lona moo le tlang ho chabela teng.” Polelo ena empa feela e hlalosa tsela eo re bonang letsatsi le tsamaea ka eona ha re le lefatšeng. Le kajeno, motho a ka bua mantsoe a kang “letsatsi lea chaba” le “letsatsi lea likela,” empa a ntse a tseba hore lefatše le potoloha letsatsi.
Leshano: Bibele e re lefatše le bataletse.
’Nete: Bibele e sebelisa polelo e reng, “pheletsong ea lefatše” ho bolela ‘karolo e hōle-hōle ea lefatše.’ (Liketso 1:8; NW mongolo o botlaaseng ba leqephe) Ka ho tšoanang ha ho buuoa ka, “lipheletsong tse ’nè tsa lefatše” ke mokhabo-puo o bontšang hore ho buuoa ka lefatše lohle; kajeno motho a ka bua ka tsela ea tšoantšetso ’me a re sesupa-tsela se na le lintlha tse ’nè.—Esaia 11:12; Luka 13:29.
Leshano: Bibele e re selika-likoe se lekana hantle le bophara ba sona ka makhetlo a mararo, empa tekanyo ea sona e nepahetseng ke makhetlo a 3,1416.
Fact: Litekanyo tsa “leoatle le entsoeng ka ho qhibilihisoa” tse fanoeng ho 1 Marena 7:23 le ho 2 Likronike 4:2 li bontša hore le ne le le bophara ba litsoe tse 10 ’me “ho ne ho hlokahala khoele ea litsoe tse mashome a mararo ho le pota-pota ka hohle.” Litekanyo tsena li ne li mpa li hakanya boholo ba lona feela. Hape e ka ’na eaba boholo ba lona ho le potoloha le bophara ba lona li ne li tšoantšetsa boholo ba beisine kantle le ka hare.