Familia Zisizo na Baba Kukomesha Zoea Hilo

IKIWA mwelekeo wa sasa utaendelea, hivi karibuni litakuwa jambo la kawaida kuwa na familia zisizo na baba. Ripoti moja ya Wizara ya Afya na Huduma za Jamii ya Marekani yadai: “Watoto waliolelewa na mzazi mmoja huelekea kupata gredi za chini zaidi, wanakuwa na matatizo zaidi ya kiutu, na hupatwa sana na magonjwa ya kudumu na ya akili. . . . Kulelewa katika familia yenye mama peke yake huchangia hatari kubwa za kupata mtoto ukiwa tineja, kuacha masomo kwenye shule ya sekondari, [na] kufungwa jela.”

Basi haishangazi kwamba wanasayansi wa mambo ya kijamii, washauri wa familia, waelimishaji, na hata wanasiasa wanatafuta njia zozote kwa hali na mali ili kukomesha mwelekeo huo. Mikusanyiko mikubwa ya wanaume imefanywa ili kuchochea fahari ya ubaba na kuthibitisha kwamba wanaume wanawajibika kuelekea familia. Vitabu vinavyohusu ubaba vinaweza kununuliwa kwa wingi. Hata jitihada zimefanywa kuwalazimisha akina baba washughulikie madaraka yao. Huko Marekani, “akina baba wasiowategemeza watoto wao” wameadhibiwa na mahakimu, wakashambuliwa kwa maneno kwenye vipindi vya mazungumzo vya televisheni, na hata wakaaibishwa mbele za umma. Hata hivyo, jitihada hizo hazijawa na matokeo bora.

Utatuzi Unaofanywa Upesi

Vivyo hivyo kutatua mambo upesi kwaweza kuleta matokeo yenye kutiliwa shaka. Kwa mfano, mwanamke aliyetalikiwa aweza kuolewa tena upesi, akitumaini kuwapa watoto wake baba mwingine. Lakini ingawa kufunga ndoa tena kwaweza kuwa na faida, kwaweza kutokeza matatizo pia. Nyakati nyingine watoto hukataa kukubali mtu mwingine kuwa baba yao. Nyakati nyingine hawakubali kamwe. Uchunguzi mmoja ulifunua kwamba “karibu thuluthi mbili ya wanawake walioishi na mzazi wa kambo walikuwa wametoroka nyumbani kabla ya kufikisha umri wa miaka 19 . . . , kwa kulinganishwa na asilimia 50 ya wanawake waliotoka katika familia nzima.” Hata katika familia za kambo zenye mafanikio, nyakati nyingine inachukua miaka kadhaa kabla watoto hawajamkubali baba wa kambo. *

Vivyo hivyo, hakuna utatuzi unaofanywa upesi kuhusu tatizo la mimba za matineja. Kwa mfano, utoaji-mimba hukiuka amri ya Mungu na humtaka mwanamke kijana akandamize huruma zake nyororo kuelekea uhai mdogo unaokua ndani yake. (Kutoka 20:13; 21:22, 23; Zaburi 139:14-16; linganisha 1 Yohana 3:17.) Jambo hilo lingekosaje kuacha makovu ya kihisia-moyo? Wengi huona kumwasilisha mtoto kuwa utatuzi wenye huruma, lakini kufanya hivyo kwaweza pia kuacha makovu ya kihisia-moyo—kwa mama na kwa mtoto.

 La, utatuzi unaofanywa upesi hautakomesha zoea la familia zisizo na baba. Mielekeo ya sasa ya familia itakomeshwa tu ikiwa watu wako tayari kufanya mabadiliko makubwa katika kufikiri kwao, mtazamo wao, tabia yao, maadili yao. Ikiwa watu watachochewa kufanya mabadiliko hayo makubwa, wanahitaji zaidi ya maongezi yanayokazia fahari na saikolojia inayopendwa sana. Kitu hicho “kilicho zaidi” kinapatikana katika Neno la Mungu, Biblia. Kwa vyovyote vile, Mungu mwenyewe ndiye aliyeanzisha mpango wa familia. (Waefeso 3:14, 15) Anafahamu vyema kabisa kuliko mtu mwingine yeyote kile ambacho watoto wanahitaji.

Kanuni za Biblia Husaidia Familia Zikabiliane na Hali

Lakini kwa kweli Biblia inaweza kusaidia watoto ambao hawana mzazi mmoja? Je, hawajaharibika kiasi cha kutoweza kurekebika? Sivyo, hawajaharibika kiasi hicho. Mwanzoni mwa makala hii, tulinukuu ripoti ya serikali ya Marekani iliyotaja baadhi ya hatari ambazo watoto hawa hukabili. Licha ya maneno yanayoonyesha hatari, ripoti hiyo ilimalizia: “Mbali na uthibitisho wenye upatano wa kuwepo kwa hatari kubwa zaidi, pia utafiti huo unaonyesha kwamba watoto wengi katika familia zenye mzazi mmoja hukua kwa njia ya kawaida.” Naam, matokeo ya kukosa baba yanaweza kuondolewa au angalau kupunguzwa. Inakuwa hivyo hasa kanuni za Biblia zinapotumiwa kulea watoto.

Jambo hilo hutaka mzazi aliye peke yake afanye kazi ngumu—tazamio ambalo hapo mwanzoni laweza kuonekana kuwa lenye kulemea. Lakini ikiwa uko katika hali hiyo, unaweza kujifunza kumtegemea Yehova Mungu kabisa. (Mithali 3:1, 2) Wanawake fulani Wakristo katika nyakati za Biblia walikabili hali zenye kuhuzunisha, kama vile ujane. Kuhusu watu kama hao Biblia husema: “Basi mwanamke ambaye kwa kweli ni mjane na mkiwa kabisa ametia tumaini lake katika Mungu na hudumu katika dua na sala usiku na mchana.” (1 Timotheo 5:5) Kumbuka kwamba Yehova hujiita mwenyewe “baba wa yatima.” (Zaburi 68:5) Unaweza kuwa na hakika kwamba atamtegemeza mwanamke anayemhofu Mungu katika jitihada zake za kulea watoto.

Kuongoza funzo la Biblia la kawaida pamoja na watoto ni njia muhimu ya kuwasaidia wakue na kuwa watu wazima wenye usawaziko. (Kumbukumbu la Torati 6:6-9) Miongoni mwa Mashahidi wa Yehova, wazazi wengi wasio na wenzi hutumia vichapo vinavyotegemea Biblia vilivyotayarishwa hasa kwa ajili ya vijana, kama vile Maswali Ambayo Vijana Huuliza—Majibu Yafanyayo Kazi. * Habari iliyomo husaidia vijana wasitawishe viwango vya kiadili vinavyoweza kuwasaidia waepuke kufanya makosa kama ya wazazi wao. Watoto wanapopata kumjua Yehova Mungu, wanaweza kuanza kuona kwamba wana baba wa kimbingu anayewajali kikweli. (Zaburi 27:10) Jambo hilo linaweza kuwasaidia wakabiliane na hisia za kuachwa. Msichana mmoja Mwingereza aliyejionea wazazi wake wakiachana akumbuka hivi: “Katika  kipindi hicho chote, Mama alikazia kikiki uhitaji wa sala na kumtegemea kabisa Yehova. Jambo hilo lilituwezesha kukabiliana na hali.”

Kudumisha Kifungo Kati ya Mzazi na Mtoto

Biblia huonyesha waziwazi kwamba lazima mtoto aheshimu mama yake na baba yake. (Kutoka 20:12) Na talaka haivunji kifungo kati ya baba na mtoto. Ingawa huenda mume wa zamani asiishi nyumbani tena, bado watoto wanaweza kunufaika kwa kuwa na uhusiano mzuri pamoja naye. * Tatizo ni kwamba huenda mama akahisi hasira kumwelekea na kuhisi uchungu anapojihusisha na watoto. Mama anaweza kukabilianaje na hisia hizo?

Biblia hutoa shauri zuri inapotahadharisha hivi: “Ujitunze, isije hasira ikakuvuta hata ukafanya mzaha . . . Jitunze usiutazame uovu.” (Ayubu 36:18-21) Ni kweli kwamba si rahisi kusema kwa fadhili kuhusu mtu ambaye amekuumiza au kukuacha. Lakini jiulize hivi: ‘Je, msichana anaweza kujifunza kutumaini mwanamume ikiwa daima anaambiwa jinsi baba yake alivyo mbaya? Je, mvulana aweza kuwa na utu thabiti, na sifa za kiume ikiwa anatiwa adabu kwa kuambiwa, “Uko kama baba yako tu”? Je, watoto wanaweza kuwa na maoni yanayofaa kuelekea mamlaka ikiwa wanaambiwa wadharau baba yao au wanakatazwa kumwona kabisa?’ Kwa wazi, kudhoofisha uhusiano wa watoto pamoja na baba yao ni jambo linalodhuru.

Huenda ukashangaa kujua kwamba Biblia hailaumu ghadhabu ya uadilifu. “Iweni na hasira ya kisasi,” yasema Biblia, “na bado msifanye dhambi.” (Waefeso 4:26) Dhambi si kukasirika, bali ni kuongozwa na “hasira ya kisasi, hasira, ubaya, usemi wenye kuudhi.” (Wakolosai 3:8) Kwa hiyo, epuka kumshambulia baba kwa maneno mbele ya watoto wako. Ikiwa unaona uhitaji wa kudhihirisha mfadhaiko wako, fuata dokezo la Biblia la kushiriki ‘uzito wako’ na mtu fulani ambaye si mmoja wa watoto wako—labda rafiki unayemtumaini. (Mithali 12:25) Jaribu kudumisha mtazamo unaofaa na kutokumbuka mambo yaliyopita. (Mhubiri 7:10) Kufanya hivyo kwaweza kusaidia sana kupunguza hasira yako.

Hatimaye, kumbuka kwamba Biblia huamuru mtoto aheshimu baba yake—hata ikiwa baba yake hajamwekea kielelezo kizuri katika mwenendo. (Waefeso 6:2, 3) Kwa hiyo, jaribu kuwasaidia watoto wako wawe na maoni yanayofaa kuelekea kasoro za baba yao. Mwanamke mmoja kijana aliyekua katika familia iliyovunjika asema: “Kwa kuwa na maoni yanayofaa kuelekea baba—kwamba yeye ni binadamu asiyekamilika—hatimaye nimemkubali na haniudhi tena.” Kwa kuwatia moyo watoto wako waheshimu baba yao, unawasaidia wasitawishe maoni yanayofaa kuelekea mamlaka yako ukiwa mzazi!

Pia ni vyema kwamba usipuuze mipaka kati yako na watoto wako. Wangali chini ya ‘sheria ya mama yao.’ (Mithali 1:8) Wana wanaweza kuhisi wamelemewa sana ikiwa wanatarajiwa kuwa ‘wanaume wa nyumba.’ Hali kadhalika, binti wanaweza kulemewa wanapohitaji kutumikia wakiwa wasiri wa mama zao. Watoto wanahitaji kuhakikishiwa kwamba wewe mzazi ndiwe utakayewatunza—si kinyume cha hilo. (Linganisha  2 Wakorintho 12:14.) Uhakikisho huo unaweza kuwafanya wahisi wakiwa salama, hata ingawa hali ya familia si nzuri kabisa.

Baba wa Kambo

Vipi ikiwa baba si sehemu ya familia kabisa? Wataalamu wanasema kwamba watoto wanaweza kunufaika kwa kushirikiana na mwanamume. Ingawa upendezi wenye fadhili ambao mjomba au jirani huonyesha mtoto unafaa kwa kiasi fulani, atanufaika hasa kwa ushirika unaofaa wa wanaume walio katika kutaniko la Kikristo. Yesu aliahidi kwamba kutaniko lingekuwa kama familia inayoandaa utegemezo.—Marko 10:29, 30.

Katika nyakati za Biblia kijana Timotheo alikua na kuwa mwanamume wa Mungu mwenye kutokeza, bila utegemezo wa baba mwamini. Biblia humsifu sana mama na nyanya yake mwenye upendo kwa ajili ya hilo. (Matendo 16:1; 2 Timotheo 1:1-5) Hata hivyo, alinufaika pia kwa kushirikiana na mwanamume Mkristo—mtume Paulo. Paulo alimwita Timotheo “mtoto wangu mpendwa na mwaminifu katika Bwana.” (1 Wakorintho 4:17) Vivyo hivyo leo, Mashahidi wa Yehova wanatiwa moyo watii shauri la Biblia la “kutazama mayatima na wajane.” (Yakobo 1:27) Wanahimizwa ‘wawaokoe mayatima’ kwa kuwaonyesha upendezi wa moyo mweupe na wenye usawaziko. (Ayubu 29:12) Mwanamke kijana anayeitwa Annette akumbuka upendezi unaofaa alioonyeshwa na mzee Mkristo alipokuwa kijana, anaposema hivi: “Ndiye aliyekuwa kama baba halisi pekee niliyepata kuwa naye.”

Kukomesha Zoea Hilo

Kanuni hizi zaweza kusaidia watoto wasio na baba wafanikiwe. Licha ya magumu waliyopata utotoni, wanaweza kuwa watu wazima wenye usawaziko na wenye matokeo na vilevile wenye upendo, waaminifu, na wazazi wenye kuwajibika. Ijapokuwa hivyo, kuzuia ni bora kuliko kutibu. Na hatimaye, zoea la familia zisizo na baba laweza kukomeshwa wakati ambapo wanaume na wanawake wanapowajibika kutumia Biblia maishani mwao—kwa mfano, kwa kushikamana na katazo la Biblia kuhusu ngono kabla ya ndoa na kwa kufuata viwango ambavyo Biblia imeweka kwa waume na wake.—1 Wakorintho 6:9; Waefeso 5:21-33.

Siku hizi, watoto wengi wana baba nyumbani na bado wanaweza kuitwa kuwa wasio na baba. Mtaalamu mmoja wa masuala ya familia adai hivi: “Tatizo kubwa zaidi linalowakabili . . . watoto leo ni kukosa kupewa wakati na uangalifu na wazazi wao.” Neno la Mungu hushughulikia suala hili kwa njia ya moja kwa moja. Linawaamuru hivi akina baba kuhusu watoto wao: “Waagizeni na kuwasahihisha kulingana na malezi ya Kikristo.” (Waefeso 6:4, New English Bible; Mithali 24:27) Akina baba wanapofuata shauri la Biblia, watoto hawawi na hofu ya kuachwa.

Hata hivyo, je, ni jambo lililo halisi kuamini kwamba watu wengi watageukia Biblia? Sivyo kamwe. (Mathayo 7:14) Lakini Mashahidi wa Yehova wamesaidia mamilioni wapate furaha katika familia zao kupitia programu ya funzo la Biblia la nyumbani. * Bila shaka, Biblia huonya kwamba wenzi wote waliofunga ndoa watapata “dhiki katika mwili wao” kwa sababu ya kutokamilika. (1 Wakorintho 7:28) Lakini wale ambao wanaheshimu Neno la Mungu kwelikweli hujitahidi kutatua matatizo yao, si kutalikiana wanapoona ishara ya taabu mara ya kwanza. Kwa kukiri wazi, kuna pindi ambapo huenda Mkristo akafikiria kwa kufaa kutengana au hata talaka. (Mathayo 5:32) Hata hivyo, kwa kufahamu madhara yanayoweza kuwapata watoto wake Mkristo atasukumwa kutafuta njia za kuokoa ndoa yake ikiwa itawezekana kwa vyovyote vile.

Kufuata Biblia kutafanya mengi zaidi mbali na kuokoa familia yako sasa. Kuifuata kunaweza kuwafanya nyote mwishi milele! Yesu alisema: ‘Hii yamaanisha uhai udumuo milele, wao kuendelea kutwaa ujuzi juu yako wewe, Mungu pekee wa kweli, na juu ya yule uliyemtuma, Yesu Kristo.’ (Yohana 17:3) Kusoma na kutumia shauri lipatikanalo kwenye Neno la Mungu ni mojawapo ya njia bora zaidi za kuhakikisha kwamba familia yako itaendelea kubaki pamoja milele.

[Maelezo ya Chini]

[Picha katika kurasa za 8, 9]

Kwa kufuata kanuni za Biblia, mzazi asiye na mwenzi anaweza kufaulu kulea watoto

[Picha katika ukurasa wa 10]

Wanaume Wakristo mara nyingi wanaweza ‘kuokoa yatima’ kwa kumwonyesha upendezi unaofaa na wa moyo mweupe