Vijana Huuliza

Je, Nicheze Michezo ya Kompyuta?

MICHEZO ya kompyuta si burudani ya hali ya juu tu. Kwa kweli, michezo hiyo hupima ustadi wako na husaidia kuondoa uchovu. Lakini inatimiza mengi zaidi. Michezo ya kompyuta inaweza kuboresha jinsi unavyoitikia mambo, na uchunguzi unaonyesha kwamba kucheza michezo hiyo huboresha uwezo wa macho wa kutambua vitu. Michezo mingine inaweza hata kuboresha uwezo wa kufanya hesabu na kusoma. Isitoshe, huenda mchezo wa kisasa zaidi ukawa ndio unazungumziwa zaidi na wanafunzi wenzako. Ikiwa umeucheza, basi una jambo la kuzungumzia.

Bila shaka, wazazi wako ndio wanaoamua ikiwa unaruhusiwa kucheza michezo ya kompyuta. (Wakolosai 3:20) Ikiwa wanakuruhusu, unaweza kupata mchezo unaosisimua na unaofaa kiadili. Lakini kwa nini unahitaji kuwa mwangalifu?

Madhara ya Michezo Hiyo

Brian, mwenye umri wa miaka 16 anasema, “Michezo ya kompyuta inasisimua sana.” Lakini kama unavyojua, si michezo yote ambayo haina madhara. Brian anasema, “Unapocheza, unaweza kufanya mambo ambayo kihalisi hungefanya bila kujiingiza katika matatizo.” Michezo hiyo humchochea mtu awe na tabia gani?

 Michezo mingi huchochea ukosefu wa adili, lugha chafu, na jeuri, mambo yanayoshutumiwa katika Biblia. (Zaburi 11:5; Wagalatia 5:19-21; Wakolosai 3:8) Michezo fulani hutukuza mazoea ya kuwasiliana na pepo. Adrian, mwenye umri wa miaka 18, anafafanua mchezo mmoja maarufu unaoonyesha “vita vya magenge, matumizi ya dawa za kulevya, picha chafu, lugha chafu, jeuri, umwagaji damu, na vita.” Na kila toleo jipya la mchezo huo hufanya ule uliotangulia uonekane kuwa haukuwa mbaya kwa kulinganishwa. James, mwenye umri wa miaka 19, anasema kwamba michezo maarufu kama hiyo inaweza kuchezwa wakati uleule na watu mbalimbali kwenye Intaneti. Hilo hufanya michezo hiyo isisimue zaidi. James anasema, “Kutoka kwenye kompyuta yako nyumbani, unaweza kushindana na watu wanaoishi sehemu nyingine ya ulimwengu.”

Michezo ambayo mtu huhusishwa imekuwa maarufu sana. Katika michezo hiyo, wanaocheza hubuni umbo la kuwatambulisha, iwe ni la mwanadamu, mnyama, au nusu mwanadamu au mnyama, ambalo huishi katika ulimwengu huo wa kompyuta ulio na maelfu ya wachezaji wengine. Ulimwengu huo wa Intaneti una maduka, magari, nyumba, disko, madanguro, yaani, ni sawa tu na ulimwengu halisi. Wachezaji katika michezo hiyo wanaweza kutumiana ujumbe mfupi huku maumbo hayo yanayowatambulisha, yanayoitwa avatars, yakiwasiliana.

Ni nini ambacho hutendeka katika ulimwengu huo wa kompyuta? “Watu wa kawaida hujihusisha katika mambo ambayo hawawezi kufanya katika ulimwengu halisi,” anasema mwandishi mmoja wa habari. Anaongeza hivi: “Kufanya ngono ni jambo la kawaida, kutia ndani ukahaba.” Kwa kubonyeza vidude vichache, wachezaji wanaweza kufanya avatars zao zifanye ngono huku wachezaji wakizungumza kuhusu ngono kupitia ujumbe mfupi. Kwa kuongezea, ulimwengu huo wa kompyuta “umejaa uhalifu, magenge, watu wanaowatafutia makahaba wateja, wanyang’anyi, watu wanaotengeneza pesa bandia, na wauaji wa kulipwa,” linasema jarida New Scientist. Gazeti lingine linaripoti kwamba “wachambuzi wametoa tahadhari kuhusu mambo ambayo hayangekuwa halali katika ulimwengu halisi, kama vile mchezaji kumlala kinguvu kahaba katika danguro, au watu wanaojihusisha katika ngono kwa kutumia avatars zinazofanana na watoto.”

Uchaguzi Unaofanya Ni Muhimu

Wale wanaocheza michezo hiyo yenye jeuri au inayoonyesha ngono waziwazi wanaweza kusema: “Hakuna yeyote anayepata madhara. Si mambo halisi. Ni mchezo tu.” Lakini usidanganyike na kufikiri huko kwa uwongo!

Biblia inasema: “Kwa matendo yake, mvulana hujitambulisha kama utendaji wake ni safi na mnyoofu.” (Methali 20:11) Ukizoea kucheza michezo ya kompyuta yenye jeuri, yenye ukosefu wa adili, je, unaweza kusemwa kuwa safi na mnyoofu akilini? Uchunguzi umeonyesha mara nyingi kwamba kutazama burudani zenye jeuri huwafanya wanaozitazama wawe wakatili zaidi. Hivi karibuni jarida New Scientist lilisema hivi: “Uwezo wa kuwasiliana kupitia kompyuta hufanya michezo ya kompyuta iwe na madhara makubwa kuliko TV.”

Kucheza michezo yenye jeuri au yenye ukosefu wa adili ni kama kuchagua kucheza na takataka zenye sumu ya nyuklia. Huenda madhara yake yasionekane mara moja, lakini hayawezi kuepukwa. Kwa njia gani? Mtu anapoingiwa na kiasi kikubwa cha kemikali zenye sumu, zinaweza kuharibu utando wa tumbo na kuruhusu bakteria kutoka kwenye utumbo kuingia kwenye damu, na hivyo kumfanya awe mgonjwa. Vivyo hivyo, kuona vitendo vya ngono na jeuri kunaweza kudhuru ‘ufahamu wa maadili’ na kuruhusu tamaa za mwili zitawale fikira na matendo yako.—Waefeso 4:19; Wagalatia 6:7, 8.

 Nichague Mchezo Gani?

Wazazi wako wakikuruhusu ucheze michezo ya kompyuta, utachaguaje mchezo unaofaa na utatumia muda mrefu kadiri gani kuucheza? Jiulize maswali yafuatayo:

▪ Je, mchezo ninaochagua utamkasirisha Yehova? Aina ya mchezo unaochagua unaweza kuathiri jinsi Mungu anavyohisi kukuhusu. “Yehova humchunguza mwadilifu na pia mwovu, na mtu yeyote anayependa jeuri nafsi Yake hakika inamchukia,” inasema Zaburi 11:5. Kuhusu watu wanaojihusisha katika mazoea ya kuwasiliana na pepo, Neno la Mungu linasema: “Kila mtu anayefanya mambo hayo ni chukizo kwa Yehova.” (Kumbukumbu la Torati 18:10-12) Tukitaka kuwa rafiki za Mungu, tunahitaji kufuata ushauri ulio katika Zaburi 97:10: “Enyi mnaompenda Yehova, chukieni yaliyo mabaya.”

▪ Mchezo huo utaathiri kufikiri kwangu jinsi gani? Jiulize, ‘Je, kucheza mchezo huo kutafanya iwe rahisi au vigumu “[kuukimbia] uasherati”?’ (1 Wakorintho 6:18) Michezo inayoonyesha picha zenye kuamsha hamu ya ngono au mazungumzo kama hayo hazitakusaidia kuweka akili yako juu ya mambo ya uadilifu, safi kiadili, na yaliyo mema kiadili. (Wafilipi 4:8) Amy, mwenye umri wa miaka 22 anasema: “Michezo mingi hufanya mtu asichukizwe na mambo kama vile jeuri, lugha chafu, na ukosefu wa adili, na hilo linaweza kufanya ushindwe kwa urahisi na vishawishi vingine maishani. Unapaswa kuwa mwangalifu sana unapochagua mchezo.”

▪ Nitumie muda mwingi kadiri gani kucheza? Deborah, mwenye umri wa miaka 18 anasema: “Sifikiri michezo yote ya kompyuta ni mibaya. Lakini inachukua muda mwingi, na inaweza kumfanya mtu awe mraibu.” Hata michezo ya kompyuta ambayo si mibaya inaweza kumfanya mtu atumie wakati mwingi. Kwa hiyo, weka rekodi ya muda unaotumia kucheza, kisha ulinganishe na muda unaotumia kwa ajili ya utendaji mwingine muhimu zaidi. Kufanya hivyo kutakusaidia kujua mambo ya kutanguliza.—Waefeso 5:15, 16.

Biblia haisemi kwamba utumie maisha yako yote kujifunza au kufanya kazi. Inatukumbusha sote kwamba kuna “wakati wa kucheka . . . na wakati wa kurukaruka.” (Mhubiri 3:4) Ni muhimu kutambua kwamba maneno “kurukaruka” hayahusishi kucheza tu bali pia utendaji wa kimwili. Kwa hiyo, kwa nini usitumie wakati kucheza michezo inayohusisha mazoezi ya mwili badala ya kuketi mbele ya kompyuta tu?

Chagua kwa Hekima

Bila shaka, kucheza michezo ya kompyuta kunaweza kufurahisha, hasa ukifahamu kuicheza vizuri. Na hiyo ndiyo sababu unapaswa kuchagua michezo hiyo kwa hekima. Jiulize, ‘Ni masomo gani ambayo mimi hufanya vizuri shuleni?’ Je, si masomo ambayo unafurahia? Kwa kweli, kadiri unavyofurahia somo fulani, ndivyo linavyozidi kubadili kufikiri kwako. Hivyo jiulize: ‘Ni mchezo gani wa kompyuta ninaofurahia zaidi? Mchezo huu unanifundisha masomo gani ya kiadili?’

Ili kukusaidia kuchagua michezo kwa hekima, mbona usiandike orodha ya michezo unayotaka kucheza, ukionyesha lengo la mchezo na mbinu zinazotumiwa kuucheza? Linganisha orodha yako na kanuni za Biblia zinazotajwa katika makala hii, kisha uamue ikiwa mchezo huo unafaa.

Badala ya kucheza mchezo kwa sababu rafiki zako wanaucheza, tumia uwezo wako wa kufikiri kufanya uamuzi unaofaa. Zaidi ya yote, fuata shauri hili la Biblia: “Endeleeni kuhakikisha lile linalokubalika kwa Bwana.”—Waefeso 5:10.

 

MAMBO YA KUFIKIRIA

▪ Utasema nini rafiki yako akikukaribisha kucheza mchezo wa kompyuta wenye jeuri au ukosefu wa adili?

▪ Unaweza kuhakikishaje kwamba kucheza michezo ya kompyuta hakuingiliani na utendaji wa maana zaidi?

[Blabu katika ukurasa wa 19]

Kucheza michezo yenye jeuri au yenye ukosefu wa adili ni kama kuchagua kucheza na takataka zenye sumu ya nyuklia. Huenda madhara yasionekane mara moja, lakini hayawezi kuepukwa

[Sanduku katika ukurasa wa 18]

Unacheza michezo ya kompyuta mara nyingi kadiri gani?

□ Mara chache

□ Mara moja kwa juma

□ Kila siku

Unatumia wakati mwingi kadiri gani unapocheza?

□ Dakika chache

□ Saa moja hivi

□ Zaidi ya saa mbili

Ni michezo gani unayopenda zaidi?

□ Mashindano ya magari

□ Riadha

□ Kufyatua risasi

□ Mingine

Andika hapa jina la mchezo wa kompyuta ambao unajua haufai kuucheza.

․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․․

[Sanduku/Picha katika ukurasa wa 20, 21]

 TAARIFA KWA WAZAZI

Huenda baada ya kusoma makala iliyotangulia umefikia mkataa kwamba michezo ya kompyuta imebadilika sana tangu ulipokuwa kijana. Ukiwa mzazi, unaweza kumsaidia kijana wako jinsi gani atambue na kuepuka hatari zinazoweza kutokea?

Hutapata matokeo mazuri kwa kushutumu michezo yote ya kompyuta au kwa kusema kucheza michezo ya kompyuta ni kupoteza tu wakati. Kumbuka, si michezo yote ambayo ni mibaya. Hata hivyo, inaweza kumfanya mtu awe mraibu na kutumia wakati mwingi. Kwa hiyo chunguza mtoto wako hutumia wakati mwingi kadiri gani akicheza michezo hiyo. Pia, chunguza aina ya michezo inayomvutia. Unaweza hata kumwuliza maswali kama haya:

▪ Wanafunzi wenzako wanapenda mchezo gani?

▪ Ni nini hutukia katika mchezo huo?

▪ Unafikiri ni kwa nini mchezo huo unapendwa sana?

Huenda ukatambua kwamba mtoto wako anajua mengi kuhusu michezo ya kompyuta kuliko unavyofikiri! Huenda amecheza michezo ambayo wewe unaona kuwa haifai. Ikiwa ndivyo, usikasirike. Hiyo ni nafasi ya kumsaidia asitawishe nguvu za ufahamu.—Waebrania 5:14.

Mwulize mtoto wako maswali ambayo yatamsaidia atambue sababu inayomfanya avutiwe na michezo isiyofaa. Kwa mfano unaweza kumwuliza:

▪ Je, wewe huhisi kuwa umetengwa na marafiki wako usiporuhusiwa kucheza mchezo huo?

Kama ilivyoonyeshwa kwenye ukurasa wa kwanza wa makala iliyotangulia, huenda vijana wakacheza mchezo fulani ili wawe na mambo ya kuzungumza na wenzao. Ikiwa hiyo ndiyo sababu huenda usishughulikie hali hiyo kwa njia ile ambayo ungefanya ikiwa ungegundua kuwa mtoto wako anavutiwa na michezo inayoonyesha jeuri au mambo ya ngono.—Wakolosai 4:6.

Lakini vipi ikiwa mtoto wako anavutiwa na mambo yasiyofaa kuhusu mchezo huo? Vijana fulani husema kwamba hawaathiriwi na michezo yenye jeuri. Wao husema, ‘Kwa sababu ninafanya jambo kwenye kompyuta haimaanishi nitalifanya maishani.’ Ikiwa mtoto wako anahisi hivyo, mwonyeshe Zaburi 11:5, kama lilivyonukuliwa kwenye ukurasa wa 20. Kama maneno ya mstari huo yanavyoonyesha, si kuwa tu mjeuri ambako humfanya mtu apoteze kibali cha Mungu bali pia kupenda jeuri kunaweza kusababisha hilo. Kanuni hiyo pia inahusu ukosefu wa adili katika ngono au matendo mengine ambayo Neno la Mungu hushutumu.—Zaburi 97:10.

Wataalamu fulani wanapendekeza ufanye yafuatayo:

▪ Usikubali michezo ya kompyuta ichezwe mahali pa faragha, kama vile katika chumba cha kulala.

▪ Weka sheria (kwa mfano, hakuna kucheza kabla ya kumaliza kazi za shule, chakula, au utendaji mwingine muhimu).

▪ Kazia umuhimu wa utendaji mwingine unaomfanya mtu atumie nguvu.

▪ Watazame watoto wako wakicheza michezo ya kompyuta, au hata nyakati nyingine ucheze nao.

Bila shaka, ili uwaongoze watoto wako kuhusu mambo ya burudani, unahitaji kuwa na uhuru wa kusema. Kwa hiyo jiulize, ‘Mimi hutazama sinema za aina gani na vipindi gani vya TV?’ Uwe na hakika kwamba ikiwa unasema jambo moja na kufanya tofauti, watoto wako watajua!