1, 2. Kwa nini watu fulani wanapenda kula tini?

JE, UMEWAHI kula matunda ya tini, iwe yamekaushwa au hayajakaushwa? Watu wengi hufurahia kula tini, na mitini imepandwa ulimwenguni pote. Wayahudi wa kale walithamini sana matunda hayo. (Nah. 3:12; Luka 13:6-9) Tini zina nyuzinyuzi, madini, na kemikali zinazozuia chembe za mwili kuharibika, hivyo, watu fulani husema kwamba tini zinaboresha afya ya moyo.

² Pindi moja Yehova alihusianisha tini na mioyo. Hakuwa akieleza faida za kiafya za kula tini. Alikuwa akizungumza kuhusu moyo wa mfano. Mambo aliyosema kupitia nabii Yeremia yanahusu moyo wako na mioyo ya wapendwa wako. Tunapochunguza mambo aliyosema, fikiria yale ambayo Wakristo wanaweza kujifunza.

3. Tini zinazotajwa katika Yeremia sura ya 24 zilifananisha nani?

³ Acheni kwanza tuchunguze jambo ambalo Mungu alisema kuhusu tini katika siku za Yeremia. Mwaka wa 617 K.W.K., taifa la Yuda lilikuwa katika hali mbaya ya kiroho. Kupitia maono, Mungu alionyesha mambo ambayo wangekabili kwa kutoa mfano wa aina mbili za tini—tini “nzuri sana” na tini “mbaya sana.” (Soma Yeremia 24:1-3.) Tini mbaya zilifananisha Mfalme Sedekia na wengine ambao wangeteswa vikali na Mfalme Nebukadneza na majeshi yake. Lakini namna gani Ezekieli, Danieli, na wenzake watatu ambao tayari walikuwa Babiloni, na Wayahudi wengine ambao wangepelekwa huko baada ya muda mfupi? Walikuwa kama tini nzuri. Wale waliobaki wangerudi na kujenga upya Yerusalemu na hekalu lake. Na baada ya muda walifanya hivyo.—Yer. 24:8-10; 25:11, 12; 29:10.

4. Tunatiwa moyo jinsi gani na maneno ambayo Mungu alisema kuhusu tini nzuri?

⁴ Yehova alisema hivi kuhusu wale waliofananishwa na tini nzuri: “Nitawapa moyo wa kunijua, kwamba mimi  ni Yehova; nao watakuwa watu wangu.” (Yer. 24:7) Hilo ndilo andiko la msingi la makala hii, na linatia moyo kama nini! Mungu yuko tayari kumpa mtu mmoja-mmoja ‘moyo wa kumjua.’ Katika andiko hilo, “moyo” unarejelea mtazamo wa mtu. Bila shaka, ungependa kuwa na moyo wa aina hiyo na kuwa miongoni mwa watu wake. Ili kufikia lengo hilo unapaswa kuchukua hatua zinazotia ndani kujifunza na kufuata Neno lake, kutubu na kugeuka, kuweka maisha yako wakfu kwa Mungu, na kubatizwa katika jina la Baba, Mwana, na roho takatifu. (Mt. 28:19, 20; Mdo. 3:19) Huenda tayari umechukua hatua hizo, au unashirikiana kwa ukawaida na Mashahidi wa Yehova na unaendelea kuchukua hatua hizo.

5. Yeremia aliandika kuhusu moyo wa akina nani hasa?

⁵ Iwe tumechukua hatua hizo zote au baadhi yake, bado tunahitaji kuchunguza kwa makini mtazamo na mwenendo wetu. Unaweza kuona sababu ya kufanya hivyo kwa kuchunguza mambo mengine aliyoandika Yeremia kuhusu moyo. Sura fulani za kitabu cha Yeremia zilizungumzia mataifa jirani, lakini zilikazia hasa utawala wa wafalme watano wa taifa la Yuda. (Yer. 1:15, 16) Naam, Yeremia aliandika hasa kuhusu wanaume, wanawake, na watoto waliokuwa wakfu kwa Yehova. Mababu zao walichagua kwa hiari kuwa taifa lililojiweka wakfu kwake. (Kut. 19:3-8) Na katika siku za Yeremia, watu walikiri wazi kwamba wamejiweka wakfu kwa Mungu. Walisema hivi: “Tumekuja kwako, kwa maana wewe, Ee Yehova, ni Mungu wetu.” (Yer. 3:22) Hata hivyo, unafikiri hali ya moyo wao ilikuwaje?

6. Kwa nini tunapaswa kupendezwa hasa na mambo ambayo Mungu alisema kuhusu moyo?

⁶ Siku hizi madaktari wanaweza kutumia vifaa vya kisasa vya teknolojia kuona jinsi moyo ulivyo na jinsi unavyofanya kazi. Hata hivyo, Yehova anaweza kufanya mengi zaidi, kama alivyofanya katika siku za Yeremia. Mungu anastahili kabisa kufanya hivyo, kama maneno yake yanavyoonyesha: “Moyo ni wenye hila kuliko kitu kingine chochote nao ni hatari. Ni nani anayeweza kuujua? Mimi, Yehova, ninauchunguza moyo, . . . ili kumpa kila mmoja kulingana na njia zake, kulingana na matunda ya matendo yake.” (Yer. 17:9, 10) ‘Uchunguzi huo wa moyo’ si uchunguzi wa kimatibabu wa moyo halisi ambao huenda ukapigapiga mara bilioni tatu hivi katika muda wa miaka 70 au 80. Badala yake, Yehova alikuwa akizungumzia moyo wa mfano. “Moyo” huo unarejelea utu wote wa ndani wa mtu, kutia ndani tamaa, mawazo, mwelekeo, mitazamo, na malengo yake. Una moyo wa aina hiyo. Mungu anaweza kuuchunguza, nawe pia unaweza kufanya hivyo kwa kadiri fulani.

7. Yeremia alisema nini kuhusu moyo wa Wayahudi wengi katika siku zake?

⁷ Ili kujitayarisha kwa uchunguzi huo, huenda tukauliza: ‘Moyo wa mfano wa Wayahudi wengi katika siku za Yeremia ulikuwa katika hali gani?’ Ili kujibu swali hilo, fikiria usemi huu usio wa kawaida ambao Yeremia alitumia: “Nyumba yote ya Israeli hawakutahiriwa moyoni.” Hakuwa akirejelea kutahiriwa kwa kawaida kwa wanaume Wayahudi, kwa maana alikuwa amesema hivi: “‘Tazama! Siku zinakuja,’ asema Yehova, ‘nami nitamtoza hesabu kila mtu aliyetahiriwa lakini ambaye bado yumo katika hali ya kutotahiriwa.’” Kwa hiyo, hata wanaume Wayahudi waliotahiriwa walikuwa ‘hawajatahiriwa moyoni.’ (Yer. 9:25, 26) Hilo lilimaanisha nini?

8, 9. Wayahudi wengi walihitaji kufanya nini kuhusu moyo wao?

⁸ Tunapata dokezo kuhusu maana ya usemi ‘wasiotahiriwa moyoni’ tunapochunguza jambo ambalo Mungu aliwahimiza Wayahudi wafanye: ‘Ondoeni magovi ya mioyo  yenu, ninyi watu wa Yuda na wakaaji wa Yerusalemu; ili ghadhabu yangu isitoke kwa sababu ya ubaya wa matendo yenu.’ Lakini matendo yao mabaya yalitoka wapi? Yalitoka ndani ya moyo wao. (Soma Marko 7:20-23.) Naam, kupitia Yeremia, Mungu alieleza kwa usahihi chanzo cha matendo mabaya ya Wayahudi hao. Moyo wao ulikuwa mgumu na wenye kuasi. Nia na mawazo yao hayakumpendeza. (Soma Yeremia 5:23, 24; 7:24-26.) Mungu aliwaambia hivi: “Tahiriweni kwa ajili ya Yehova, na kuondoa magovi ya mioyo yenu.”—Yer. 4:4; 18:11, 12.

⁹ Hivyo, Wayahudi katika siku za Yeremia walihitaji upasuaji wa moyo wa mfano, yaani, ‘kutahiriwa moyoni,’ sawa na Waisraeli katika siku za Musa. (Kum. 10:16; 30:6) ‘Kuondoa magovi ya mioyo yao’ kulimaanisha kuondolea mbali mambo yaliyofanya mioyo yao iwe migumu, yaani, mawazo yao, nia, au mapendezi yaliyopingana na ya Mungu.—Mdo. 7:51.

10. Kama Daudi, tunapaswa kufanya nini?

¹⁰ Tunashukuru kama nini kwamba Mungu anatusaidia kuufahamu moyo wa mfano! Huenda baadhi ya watu wakauliza, ‘Kwa nini Mashahidi wa Yehova wahangaikie jambo hilo leo?’ Si kwamba Wakristo wengi makutanikoni wanatenda uovu au wanakuwa “tini mbaya,” kama Wayahudi wengi wa siku hizo. Badala yake, watumishi wa Mungu leo ni watu safi waliojitolea kumtumikia Mungu. Hata hivyo, tafakari ombi hili ambalo Daudi alimtolea Yehova: “Unichunguze kabisa, Ee Mungu, uujue moyo wangu. Unichunguze, na uzijue fikira zangu zinazofadhaisha, na uone kama ndani yangu mna njia yoyote yenye kuumiza.”—Zab. 17:3; 139:23, 24.

11, 12. (a) Kwa nini kila mmoja wetu anapaswa kuuchunguza moyo wake mwenyewe? (b) Mungu hatafanya nini?

¹¹ Yehova anataka kila mmoja wetu asitawishe na kudumisha hali inayokubalika machoni pake. Yeremia alikiri hivi kuhusu mtu mwadilifu: “Wewe, Ee Yehova wa majeshi, unamchunguza mwadilifu; unaziona figo na moyo.” (Yer. 20:12) Ikiwa Mweza-Yote anauchunguza hata moyo wa mtu mwadilifu, je, hatupaswi kujichunguza wenyewe kwa unyoofu? (Soma Zaburi 11:5.) Tunapofanya hivyo, huenda tukagundua mtazamo, lengo, au hisia fulani ya ndani tunayohitaji kurekebisha. Tunaweza kutambua jambo fulani linalofanya moyo wetu uwe mgumu au huenda ‘moyo wetu una govi’ la mfano linalopasa kuondolewa. Huo ndio upasuaji wa moyo wa mfano. Ikiwa unakubali kwamba ni vizuri uuchunguze moyo wako wa mfano, utafute nini? Na unawezaje kufanya marekebisho yoyote yanayohitajiwa?—Yer. 4:4.

¹² Jambo moja ni hakika: Tusitazamie Yehova atulazimishe kubadilika. Alisema kwamba wale waliokuwa kama ‘tini nzuri, angewapa moyo wa kumjua.’ Hakusema kwamba angewalazimisha waubadili moyo wao. Walihitaji kutamani kuwa na moyo unaokubali haraka mashauri na hivyo kuonyesha kwamba wanamjua Mungu. Je, sisi pia hatuhitaji kuwa na moyo kama huo?

13, 14. Mambo yaliyo moyoni yanawezaje kumdhuru Mkristo?

¹³ Yesu alisema hivi: “Mawazo mabaya  hutoka moyoni, mauaji, uzinzi, uasherati, wizi, ushuhuda wa uwongo, makufuru.” (Mt. 15:19) Ni wazi kwamba ikiwa moyo mgumu ulimchochea ndugu kufanya uzinzi au uasherati, anaweza kupoteza kibali cha Mungu milele asipotubu. Lakini hata mtu ambaye hajatenda dhambi kama hiyo huenda anaruhusu tamaa isiyofaa isitawi moyoni mwake. (Soma Mathayo 5:27, 28.) Ndiyo sababu kuna faida ya kuuchunguza moyo wetu kibinafsi. Ukiuchunguza moyo wako, je, utapata hisia isiyofaa kumwelekea mtu wa jinsia tofauti, tamaa za siri ambazo Mungu hakubali na unazohitaji kung’oa?

¹⁴ Au huenda ndugu ambaye ‘hajamuua’ mtu kihalisi akaruhusu uchungu na hasira isitawi moyoni mwake kufikia hatua ya kumchukia Mkristo mwenzake. (Law. 19:17) Je, atajitahidi kuondoa moyoni mwake hisia hizo ambazo zinaweza kuufanya moyo wake uwe mgumu?—Mt. 5:21, 22.

15, 16. (a) Toa mfano unaoonyesha jinsi Mkristo anavyoweza kuwa na ‘moyo usiotahiriwa.’ (b) Kwa nini unafikiri ‘moyo usiotahiriwa’ haumpendezi Yehova?

¹⁵ Inafurahisha kwamba Wakristo wengi hawana ‘tatizo hilo la moyo.’ Hata hivyo, Yesu alitaja pia “mawazo mabaya.” Hayo ni maoni na mitazamo inayoweza kuharibu mambo mengi maishani. Kwa mfano, mtu anaweza kuwa na ushikamanifu usiofaa kuelekea watu wake wa ukoo. Bila shaka, Wakristo wanapaswa kuwaonyesha watu wao wa ukoo “upendo wa asili,” hawataki kuwa kama watu wengi wasio na upendo wa asili katika ‘siku hizi za mwisho.’ (2 Tim. 3:1, 3) Hata hivyo, tunaweza kupita mipaka katika kuonyesha upendo huo. Wengi wanahisi kwamba “damu ni nzito kuliko maji.” Kwa hiyo, huenda wakafanya juu chini kuwatetea au kuwaunga mkono watu wao wa ukoo na kukasirika mtu wao wa ukoo anapokosewa. Hebu fikiria jinsi hisia hizo kali zilivyowaongoza ndugu za Dina kutenda. (Mwa. 34:13, 25-30) Na wazia jambo lililokuwa moyoni mwa Absalomu, lililomwongoza kumuua ndugu yake wa kambo, Amnoni. (2 Sam. 13:1-30) Je, visa hivyo havikusababishwa na “mawazo mabaya”?

¹⁶ Ni kweli kwamba Wakristo wa kweli si wauaji. Hata hivyo, je, inawezekana kwamba wana chuki kali kumwelekea ndugu au dada aliyewakosea au wanayefikiri kwamba alimkosea mtu wao wa ukoo? Huenda wasimwonyeshe kamwe ukarimu au huenda wakakataa kuonyeshwa ukarimu na mwamini mwenzao wanayefikiri kwamba alimtendea vibaya mtu wao wa ukoo. (Ebr. 13:1, 2) Hisia hizo kali na kutowaonyesha wengine ukarimu hakupaswi kuonwa kuwa jambo dogo  kwa sababu mambo hayo yanaonyesha kwamba mtu hana upendo. Naam, Mchunguzaji wa mioyo huenda akaona jambo hilo kuwa ‘kutotahiriwa moyo.’ (Yer. 9:25, 26) Wakumbuke wale ambao Yehova aliwahimiza hivi: ‘Ondoeni magovi ya mioyo yenu.’—Yer. 4:4.

17. Kumwogopa Yehova kunawezaje kutusaidia kuwa na moyo unaotii haraka zaidi?

¹⁷ Namna gani ukiuchunguza moyo wako wa mfano na kugundua kwamba haukubali haraka ipasavyo mashauri ya Yehova na kwa kadiri fulani moyo wako ‘haujatahiriwa’? Huenda ukagundua kwamba unawaogopa wanadamu, unatamani umaarufu au anasa, au hata una mwelekeo wa ukaidi au wa kujitegemea. Hutakuwa mtu wa kwanza kuhisi hivyo. (Yer. 7:24; 11:8) Yeremia aliandika kwamba Wayahudi wasio waaminifu wa siku zake walikuwa na “moyo mgumu na wenye kuasi.” Aliongezea hivi: “Hawakusema moyoni mwao: ‘Sasa, na tumwogope Yehova Mungu wetu, Yeye anayenyesha mvua kubwa na mvua ya vuli.’” (Yer. 5:23, 24) Je, hilo halidokezi kwamba kusitawisha woga na uthamini zaidi kumwelekea Yehova kutatusaidia kuondoa ‘govi la moyo’? Woga huo unaofaa unaweza kumsaidia kila mmoja wetu kuwa na moyo unaotii haraka zaidi matakwa ambayo Mungu anataka tutimize.

18. Yehova aliwaahidi nini wale walio katika agano jipya?

¹⁸ Tunaweza kushirikiana na Yehova anapotupatia ‘moyo wa kumjua.’ Kwa kweli, hivyo ndivyo alivyoahidi kuwafanyia watiwa-mafuta walio katika agano jipya: “Nitaitia sheria yangu ndani yao, nami nitaiandika katika moyo wao. Nami nitakuwa Mungu wao, nao watakuwa watu wangu.” Namna gani kuhusu kumjua Mungu kikweli? Aliongezea hivi: “Hawatafundishana tena kila mtu na mwenzake wala kila mtu na ndugu yake, wakisema, ‘Mjueni Yehova!’ kwa maana wote watanijua mimi, kuanzia yule aliye mdogo zaidi kati yao mpaka yule aliye mkubwa zaidi kati yao . . . Kwa maana nitalisamehe kosa lao, na dhambi yao sitaikumbuka tena.”—Yer. 31:31-34. *

19. Wakristo wa kweli wana tumaini gani zuri?

¹⁹ Iwe unatazamia kunufaika milele mbinguni au duniani kwa msingi wa agano hilo jipya, unapaswa kuwa na nia ya kumjua Yehova na kuwa mmoja wa watu wake. Ili unufaike ni lazima dhambi zako zisamehewe kwa msingi wa fidia ya Kristo. Uhakika wa kwamba unaweza kusamehewa unapaswa kukuchochea kuwa tayari kuwasamehe wengine, hata wale ambao huenda wamekuumiza hisia. Moyo wako utakuwa katika hali nzuri zaidi ukiwa tayari kuondoa hisia zozote za uchungu moyoni mwako. Ukifanya hivyo utaonyesha kwamba humtumikii Yehova tu, bali pia unaendelea kumjua vizuri zaidi. Utakuwa kama wale ambao Yehova alisema hivi kuwahusu kupitia Yeremia: “Kwa kweli mtanitafuta na kunipata, kwa maana mtanitafuta kwa moyo wenu wote. Nami nitajiacha mnipate.”—Yer. 29:13, 14.