1, 2. Ni nani aliyewapa wanadamu dhamiri? Na kwa nini tunapaswa kumshukuru kwa zawadi hiyo?

YEHOVA MUNGU aliwaumba wanadamu wakiwa na uhuru wa kuchagua. Alipomuumba mwanaume na mwanamke wa kwanza, Mungu aliwapa dhamiri ambayo ingewaongoza kupambanua kati ya mema na mabaya. Dhamiri inapotumiwa kwa njia inayofaa, inaweza kutusaidia tufanye mema na kuepuka kufanya mabaya. Hivyo basi, zawadi ya dhamiri inathibitisha kwamba Mungu anatupenda na anataka tufanye mema.

² Leo, bado wanadamu wanaongozwa na dhamiri. (Soma Waroma 2:14, 15.) Mara nyingi watu fulani wanatenda mema na kuchukia mambo mabaya hata ingawa hawajui viwango vya maadili vya Biblia. Kwa nini? Kwa sababu dhamiri inawazuia watu hao kufanya mambo maovu. Hebu wazia hali ingekuwaje duniani kama wanadamu wasingekuwa na dhamiri! Huenda tungepata habari za mambo maovu zaidi kuliko tunazosikia leo. Tunashukuru sana kwa kuwa Mungu amewapa wanadamu dhamiri!

3. Dhamiri njema ina faida gani kutanikoni?

 ³ Watumishi wa Yehova wanahitaji kuzoeza dhamiri zao. Wanataka dhamiri zao ziwaongoze kutenda kupatana na viwango vya mema na mabaya vilivyo katika Neno la Mungu. Dhamiri iliyozoezwa vizuri inaweza kumsaidia Mkristo aendeleze umoja kutanikoni. Hata hivyo, ili kuzoeza na kutumia dhamiri yetu haitoshi tu kujifunza Maandiko. Tunapaswa kuvipenda viwango vya Mungu na kuamini kwamba vinatufaa. Paulo aliandika hivi: “Lengo la amri hii ni upendo kutokana na moyo safi na kutokana na dhamiri njema na kutokana na imani bila unafiki.” (1 Tim. 1:5) Kadiri tunavyoizoeza dhamiri yetu na kuitumia, ndivyo upendo wetu kwa Yehova unavyoongezeka na imani yetu kuimarika. Hali yetu ya kiroho, hali yetu ya moyoni, na tamaa yetu ya kumfurahisha Yehova inafunuliwa na jinsi tunavyotumia dhamiri yetu. Kwa kweli, dhamiri yetu inafunua jinsi tulivyo kwa ndani.

4. Tunawezaje kuizoeza dhamiri yetu?

⁴ Hata hivyo, tunawezaje kuizoeza dhamiri yetu? Njia kuu za kufanya hivyo ni: kujifunza kwa ukawaida Neno la Mungu, kutafakari mambo tunayosoma, na kisha kuyatumia maishani. Ni wazi kwamba jambo hilo linahusisha mengi zaidi ya kujifunza kanuni na sheria. Tunapojifunza Biblia tunapaswa kuwa na lengo la kumjua vizuri zaidi Yehova, yaani, kuujua utu wake, sifa zake, na mambo anayopenda na anayochukia. Hatimaye, dhamiri yetu itatuongoza tutende kupatana na njia za Yehova Mungu. Kufanya hivyo kutatuchochea tutamani hata zaidi kumwiga Yehova.

5. Tutazungumzia nini katika makala hii?

⁵ Lakini huenda tukajiuliza: Dhamiri iliyozoezwa vizuri hutusaidiaje tunapotaka kufanya uamuzi? Kwa nini tunapaswa kuheshimu dhamiri za waumini wenzetu? Na dhamiri yetu inawezaje kutuchochea tutende mema? Ili kujibu maswali hayo, acheni tuchunguze jinsi tunavyoweza kutumia dhamiri yetu kufanya uamuzi wa hekima kuhusu: (1) afya, (2) burudani, na (3) huduma.

6. Ni jambo gani ambalo kila Mkristo anahitaji kujiamulia kulingana na dhamiri yake?

⁶ Biblia inatutia moyo tuepuke mambo yenye kudhuru na tuwe wenye usawaziko kuhusiana na mambo kama vile kula na kunywa. (Met. 23:20; 2 Kor. 7:1) Hata ingawa tunaandamwa na uzee na magonjwa, kutumia kanuni za Biblia kunatusaidia kulinda afya yetu kwa kadiri fulani. Katika nchi fulani kuna matibabu ya kitaalamu yanayohusisha matumizi ya teknolojia na pia aina nyingine za matibabu. Baadhi ya ndugu na dada wamekuwa wakituma barua katika ofisi za tawi ili kuulizia aina za matibabu ambazo wanafikiria kutumia. Wengi wanauliza hivi: “Je, mtumishi wa Yehova anaweza kukubali aina hii ya matibabu?”

7. Tunawezaje kufanya uamuzi wa busara kuhusu matibabu?

⁷ Ofisi ya tawi au wazee wa kutaniko hawana idhini ya kumfanyia uamuzi Shahidi kuhusiana na matibabu, hata kama ameuliza jambo la kufanya. (Gal. 6:5) Hata hivyo, wanaweza kumpa kanuni au maagizo ya Yehova ili yamsaidie kufanya uamuzi wa busara. Kwa mfano, Mkristo anapaswa kukumbuka amri ya Mungu ya “kuendelea kujiepusha na . . . damu.” (Mdo. 15:29) Amri hiyo inamaanisha kwamba Mkristo hapaswi kukubali kabisa damu nzima au sehemu kuu nne za damu. Ujuzi huo unamsaidia Mkristo atumie dhamiri yake vizuri kuamua ikiwa atakubali au atakataa visehemu vidogo vinavyotokana na zile  sehemu kuu nne za damu. * Biblia inatoa ushauri gani mwingine unaoweza kutusaidia kufanya uamuzi wa busara kuhusu matibabu?

8. Andiko la Wafilipi 4:5 linawezaje kutusaidia tufanye uamuzi mzuri kuhusu afya?

⁸ Methali 14:15 inasema hivi: “Mtu asiye na uzoefu huamini kila neno, lakini mtu mwerevu huzifikiria hatua zake.” Leo, baadhi ya magonjwa hayana tiba inayojulikana. Hivyo inafaa kuchukua tahadhari kuhusiana na matibabu ambayo inadaiwa yanatibu ugonjwa fulani lakini hakuna uthibitisho wowote unaoonyesha kwamba matibabu hayo yamekuwa na matokeo mazuri. Roho ya Mungu ilimwongoza Paulo kuandika hivi: “Usawaziko wenu na ujulikane kwa watu wote.” (Flp. 4:5) Usawaziko utatusaidia pia tukazie fikira zaidi mambo ya kiroho badala ya kuhangaikia afya kupita kiasi. Ikiwa kuhangaikia afya ndilo jambo kuu zaidi maishani mwetu, basi tutakuwa tumeanza kusitawisha sifa ya ubinafsi. (Flp. 2:4) Mambo ya kiroho ni muhimu zaidi kwetu, hivyo tunapaswa kuwa na usawaziko tunaposhughulikia afya, badala ya kuwa na matarajio makubwa kupita kiasi.—Soma Wafilipi 1:10.

9. Andiko la Waroma 14:13, 19 linaweza kutusaidiaje tuamue kwa hekima mambo yanayohusu afya? Na umoja wetu unawezaje kuhatarishwa?

⁹ Mkristo mwenye usawaziko hawalazimishi wengine wakubali maoni yake. Katika nchi moja barani Ulaya, wenzi fulani wa ndoa waliwachochea wengine watumie virutubisho vyenye vitamini na kula vyakula vya aina fulani. Waliwashawishi baadhi ya ndugu na dada kufanya hivyo, lakini wengine walikataa. Baada ya muda, mambo hayakwenda kama walivyotarajia, na jambo hilo liliwakasirisha ndugu na dada wengi. Wenzi hao wa ndoa walikuwa na haki ya kujiamulia ikiwa watatumia lishe na virutubisho hivyo. Lakini je, lilikuwa jambo la busara kuhatarisha umoja wa kutaniko kwa sababu ya mambo ya afya? Kwa muda fulani, Wakristo wa Roma walikuwa na maoni tofauti kuhusiana na vyakula fulani na kushika siku. Paulo aliwashauri nini? Aliwaambia hivi: “Mtu mmoja anahukumu siku moja kuwa juu ya nyingine; mtu mwingine anahukumu siku moja kuwa kama nyingine zote; kila mtu na asadikishwe kikamili katika akili yake mwenyewe.” Ilikuwa muhimu sana kuepuka kuwakwaza wengine.—Soma Waroma 14:5, 13, 15, 19, 20.

10. Kwa nini tunapaswa kuheshimu uamuzi wa wengine? (Tazama picha kwenye ukurasa wa 8.)

¹⁰ Ikiwa hatuelewi kwa nini muumini mwenzetu ameamua jambo la kibinafsi kwa njia fulani, hatupaswi kuwa wepesi wa kumhukumu au kumlazimisha abadili uamuzi wake. Labda bado dhamiri yake ni “dhaifu”  na inahitaji kuzoezwa zaidi, au huenda ana hisia nyepesi katika mambo kadha wa kadha. (1 Kor. 8:11, 12) Kwa upande mwingine, huenda tunahitaji kuchunguza zaidi dhamiri yetu. Baada ya kufanya hivyo, huenda tukagundua kwamba tunahitaji kuizoeza zaidi kwa kutumia kanuni za Mungu. Inapohusu afya, kila mmoja wetu anapaswa kuwa tayari kujifanyia uamuzi na kukubali matokeo ya uamuzi wake.

11, 12. Tunapaswa kutumia kanuni gani ya Biblia tunapochagua burudani?

¹¹ Yehova aliwaumba wanadamu wakiwa na uwezo wa kufurahia burudani. Sulemani aliandika kwamba kuna “wakati wa kucheka” na “wakati wa kurukaruka.” (Mhu. 3:4) Lakini si kila burudani ina manufaa au inaburudisha. Pia haifai kujiburudisha kupita kiasi au kushiriki katika burudani mara nyingi sana. Dhamiri yetu inaweza kutuongozaje tufurahie burudani inayofaa?

¹² Maandiko yanatuonya kwamba tunapaswa kuepuka “matendo ya mwili.” Matendo hayo ni kama vile “uasherati, uchafu, mwenendo mpotovu, ibada ya sanamu, mazoea ya kuwasiliana na pepo, uadui, mizozo, wivu, milipuko ya hasira, magomvi, migawanyiko, madhehebu, husuda, vipindi vya kulewa, karamu za kupindukia, na mambo kama hayo.” Paulo alisema kwamba “wale walio na mazoea ya kufanya mambo ya namna hiyo hawataurithi ufalme wa Mungu.” (Gal. 5:19-21) Hivyo, inafaa tujiulize: ‘Je, dhamiri yangu inanichochea kuepuka michezo inayohusisha ujeuri, ushindani, au uzalendo? Je, dhamiri yangu inanionya ninaposhawishiwa kutazama filamu inayoonyesha ponografia au inayochochea matendo kama vile uasherati, ulevi, au kuwasiliana na pepo?’

13. Ushauri ulio kwenye 1 Timotheo 4:8 na Methali 13:20 unaweza kutusaidiaje tunapochagua burudani?

¹³ Biblia ina kanuni nyingine pia zinazoweza kutusaidia tuzoeze dhamiri yetu ili tuchague burudani inayofaa. Kanuni moja inasema, “mazoezi ya kimwili ni yenye faida kidogo.” (1 Tim. 4:8) Watu wengi wanaamini kwamba kufanya mazoezi kwa ukawaida husaidia kuwa na afya nzuri na huburudisha mwili na akili. Ikiwa tunataka kufanya mazoezi tukiwa kikundi, je inafaa kufanya mazoezi na mtu yeyote tu? Methali 13:20 inatuambia hivi: “Anayetembea na watu wenye hekima atakuwa na hekima, lakini anayeshirikiana na wajinga atapatwa na mabaya.” Kanuni hiyo inaonyesha wazi kwamba tunapaswa kuwa waangalifu tunapochagua burudani, tukiongozwa na dhamiri iliyozoezwa vizuri na Biblia.

14. Familia moja ilitumiaje andiko la Waroma 14:2-4?

¹⁴ Christian na Daniela wana mabinti wawili. Christian anaeleza hivi: “Tulijadiliana kuhusu burudani wakati wa Ibada yetu ya Familia. Tulikubaliana kwamba baadhi ya burudani ni nzuri ilhali nyingine hazifai. Ni nani wanaoweza kuwa marafiki wazuri? Binti yetu alilalamika kwamba wakati wa mapumziko shuleni kwao, vijana fulani Mashahidi walitenda kwa njia ambayo anafikiri si sawa. Na alikabili ushawishi wa kutenda kama wao. Tulisema kwamba kila mmoja wetu ana dhamiri, nayo inapaswa kutuongoza tunapochagua mambo ya kufanya na watu wa kushirikiana nao.”—Soma Waroma 14:2-4.

15. Andiko la Mathayo 6:33 linaweza kutusaidiaje tunapopanga burudani?

¹⁵ Jambo lingine muhimu la kufikiria ni: unajiburudisha wakati gani? Je, muda unaotumia kujiburudisha unaingiliana na ratiba yako ya mambo ya kiroho, kama vile  mikutano, utumishi wa shambani, na kujifunza kibinafsi? Au je, unang’ang’ana kutafuta muda wa kufanya mambo ya kiroho kwa sababu burudani imechukua mahali pa kwanza maishani mwako? Ni jambo gani la muhimu zaidi kwako? Yesu alisema hivi: “Basi, endeleeni kuutafuta kwanza ufalme na uadilifu wake, nanyi mtaongezewa hivi vitu vingine vyote.” (Mt. 6:33) Je, dhamiri yako inakuchochea utangulize mambo yanayopatana na ushauri huo wa Yesu?

16. Dhamiri yetu inatuchochea kufanya nini?

¹⁶ Mbali na kutuonya tusifanye mambo mabaya, dhamiri nzuri inatuchochea tufanye kazi njema. Mojawapo ya kazi muhimu zaidi ni kuhubiri nyumba kwa nyumba na pia kutumia kila nafasi tunayopata kutoa ushahidi isivyo rasmi. Dhamiri ya Paulo ilimchochea afanye hivyo. Aliandika hivi: “Nimewekewa sharti. Kwa kweli, ole wangu mimi ikiwa sitangazi habari njema!” (1 Kor. 9:16) Tukimwiga Paulo, tutakuwa na dhamiri njema, nayo itatuhakikishia kuwa tunafanya jambo linalofaa. Isitoshe, kwa kuhubiri habari njema, tunawasaidia wale tunaozungumza nao wafanye mema. Paulo alisema hivi: “Kwa kufanya kweli iwe wazi tukijipendekeza kwa kila dhamiri ya kibinadamu machoni pa Mungu.”—2 Kor. 4:2.

17. Kijana mmoja alitendaje kupatana na dhamiri yake?

¹⁷ Jacqueline alipokuwa na umri wa miaka 16, alifundishwa somo la biolojia shuleni. Nadharia ya mageuzi ilifafanuliwa kwa kina darasani. “Dhamiri yangu haikuniruhusu kushiriki kikamili mazungumzo ya darasani kama nilivyozoea. Nisingeweza kuunga mkono nadharia ya mageuzi. Nilimfuata mwalimu na kumweleza msimamo wangu. Jambo la kushangaza ni kwamba mwalimu alinisikiliza vizuri na akanipa nafasi ya kuzungumza na darasa zima kuhusu uumbaji.” Jacqueline aliridhika kwa kuwa alitenda kupatana na dhamiri yake iliyozoezwa na Biblia. Je, dhamiri yako inakuchochea kufanya mambo yanayofaa?

18. Tunapaswa kuwa na lengo gani, na kwa nini?

¹⁸ Lengo letu ni kuishi kupatana na viwango na njia za Yehova. Dhamiri yetu inaweza kutusaidia tutimize lengo hilo. Tunaizoeza dhamiri yetu kwa kusoma kwa ukawaida Neno la Mungu, kutafakari mambo tunayosoma, na kujitahidi kuyatumia maishani. Tukifanya hivyo, dhamiri yetu itatuongoza vizuri katika maisha yetu ya Kikristo.