Wajane Wanahitaji Nini? Unaweza Kuwasaidia Jinsi Gani?

Katika chumba cha kupikia chenye mwangaza hafifu ndani ya nyumba yake ndogo, Jeanne, anatayarisha meza kwa ajili ya chakula kama alivyozoea kufanya. Kwa kweli, anahitaji kula chakula. Kwa ghafula, anagundua kwamba ameweka sahani mbili mezani . . . na papo hapo anaanza kulia. Alitayarisha meza kwa ajili ya watu wawili kama alivyozoea kufanya! Miaka miwili imepita sasa tangu mume wake mpendwa alipokufa.

KWA wale ambao hawajakabili hali hiyo, ni vigumu kuelewa uchungu mkubwa unaosababishwa na kifo cha mwenzi wa ndoa. Kwa kweli, akili ya mwanadamu haikubali haraka ukweli huo wenye kuhuzunisha sana. Beryl, mwenye umri wa miaka 72, alishindwa kukubali kifo cha ghafula cha mume wake. Anasema hivi: “Nilihisi kwamba si kweli, sikuamini kuwa hangerudi nyumbani tena.”

Baada ya kukatwa kiungo fulani, mara nyingi watu fulani wanahisi kwamba bado wana kiungo hicho. Vivyo hivyo, wenzi wenye huzuni mara nyingi “wanawaona” wapendwa wao katika umati au nyakati nyingine wanajikuta wakizungumza na mwenzi ambaye hayupo tena!

Mara nyingi marafiki na watu wa familia hawajui jambo la kufanya wakati mpendwa wao anapoteseka kwa sababu ya kifo cha mwenzi wake. Je, unamjua mtu fulani ambaye amefiwa na mwenzi wake wa ndoa? Hivyo basi, unaweza kumsaidia jinsi gani? Ni mambo gani ambayo unapaswa kujua ili kuwasaidia wajane kukabiliana na huzuni yao? Unaweza kumsaidia jinsi gani mtu aliyefiwa na mwenzi wake kufurahia tena maisha hatua kwa hatua?

Mambo Unayopaswa Kuepuka

Huenda marafiki na watu wa familia wakafadhaika kwa sababu mpendwa wao anateseka na wakiwa na nia nzuri wanaweza kujaribu kumsaidia kupunguza muda wa kuhuzunika. Hata hivyo, mtafiti  mmoja aliandika hivi baada ya kuwachunguza wajane 700: “Hakuna muda ‘kamili’ wa mtu kuacha kuhuzunika.” Kwa hiyo, badala ya kujaribu kumkataza mtu aliyefiwa asiendelee kuhuzunika, mwache aonyeshe huzuni yake.—Mwanzo 37:34, 35; Ayubu 10:1.

Ingawa huenda likawa jambo linalofaa kumsaidia kufanya mipango ya mazishi, usifikiri kwamba unapaswa kusimamia kila jambo linalohusiana na mazishi. Paul, ambaye ni mjane mwenye umri wa miaka 49, anasema hivi: “Ninafikiri lilikuwa jambo zuri kwamba wale waliojitolea kunisaidia kikweli bado waliniruhusu kusimamia mipango ya mazishi. Nilithamini sana kuona kila jambo likifanikiwa kwenye mazishi ya mke wangu. Nilihisi kwamba lilikuwa jambo la mwisho ambalo ningeweza kufanya ili kumwonyesha heshima.”

Bila shaka, msaada fulani unathaminiwa. Eileen, mjane mwenye umri wa miaka 68, anasema hivi: “Haikuwa rahisi kupanga mazishi na kushughulikia malipo na barua au fomu nyingine, kwa kuwa nilikuwa nimechanganyikiwa. Jambo zuri ni kwamba mwanangu na binti mkwe wangu walinisaidia sana.”

Pia, usiogope kuzungumza kuhusu mpendwa aliyekufa. Beryl, aliyetajwa mwanzoni, anasema hivi: “Marafiki wangu walinisaidia sana. Hata hivyo, niliona kwamba wengi wao waliepuka kuzungumza kuhusu mume wangu, John. Ilikuwa ni kana kwamba hakuwahi kamwe kuishi, na jambo hilo liliniumiza kwa kadiri fulani.” Baada ya muda, huenda wajane wakataka kuzungumza waziwazi kuhusu mwenzi wao aliyekufa. Je, unakumbuka tendo la fadhili au habari fulani yenye kufurahisha kumhusu yule aliyekufa? Basi, muulize mwenzi aliye hai ikiwa unaweza kueleza jambo hilo; usiache woga ukuzuie. Ikiwa unaona kwamba yale utakayosema yatakubaliwa, sema jambo ambalo ulipendezwa nalo kuhusu mwenzi aliyekufa au jambo ambalo utakosa kwa sababu ya kifo chake. Hilo linaweza kuwasaidia wenzi walio na huzuni kuona kwamba wengine wanahuzunika pia.—Waroma 12:15.

Unapomsaidia mtu aliyefiwa, epuka kumlemea sana na mashauri mengi. Epuka kumshinikiza  mwenzi aliyefiwa kufanya maamuzi haraka-haraka. * Badala yake, tumia utambuzi na ujiulize hivi: ‘Ninaweza kuchukua hatua gani inayofaa ili kumsaidia rafiki au mtu wa ukoo kuvumilia kipindi hicho kigumu zaidi cha mabadiliko katika maisha?’

Yale Unayoweza Kufanya

Inaelekea kwamba mwenzi aliyefiwa atakuwa tayari kukubali msaada baada tu ya kifo cha mpendwa wake. Je, unaweza kumpikia chakula, kuwapa mahali pa kulala watu wa ukoo wanaomtembelea, au kutumia wakati pamoja na mwenzi huyo?

Unahitaji pia kutambua kwamba wanaume na wanawake wanaweza kukabiliana kwa njia tofauti na upweke na huzuni ya kufiwa. Kwa mfano, katika sehemu fulani za ulimwengu, zaidi ya nusu ya wanaume wajane wanaoa tena katika kipindi cha miezi 18 baada ya kifo cha mwenzi wao wa ndoa, jambo ambalo si rahisi kwa wanawake wajane kufanya. Kwa nini kuna tofauti hiyo?

Kinyume na jinsi watu wengi wanavyoamini, sikuzote wanaume hawaoi tena ili kutosheleza tu mahitaji yao ya kimwili au ya kingono. Kwa kweli, mwanamume anajihisi mpweke sana baada ya kifo cha mke wake kwa sababu wanaume wana mwelekeo wa kutomweleza mtu yeyote hisia zao isipokuwa tu wenzi wao wa ndoa. Kwa upande mwingine, wanawake wajane, mara nyingi wanakuwa na uwezo zaidi wa kupata msaada wa kihisia, hata ingawa nyakati fulani wanasahauliwa na marafiki wa mume. Mwelekeo huo wa wanaume wajane unaonyesha kwa sehemu kwa nini wengi wao wanaona kwamba kuoa tena ndiyo njia pekee ya kushinda upweke, hata ingawa kuna hatari ya kuingia katika uhusiano mpya haraka-haraka. Kwa hiyo, huenda wanawake wajane wakawa na uwezo zaidi wa kuvumilia maumivu makali ya upweke.

Iwe rafiki yako au mtu wako wa ukoo ni mwanamume au mwanamke mjane, unaweza kufanya nini ili kumpunguzia mzigo wa upweke? Helen, ambaye ni mjane mwenye umri wa miaka 49, anasema hivi: “Wengi wanapenda kusaidia, lakini hawachukui hatua ya kusaidia. Mara nyingi wanasema tu, ‘Ikiwa kuna jambo lolote ninaloweza kufanya, tafadhali nijulishe.’ Lakini ninathamini sana wengine wanaposema, ‘Ninaenda dukani. Je, tunaweza kwenda pamoja?’” Paul, ambaye mke wake alikufa kutokana na ugonjwa wa kansa, anasema kwa nini alithamini alipoalikwa kwenda kutembea. Anasema hivi: “Nyakati nyingine, unahisi kwamba hutaki kuchangamana na watu au kuzungumzia hali yako. Lakini baada ya kushirikiana na wengine jioni moja, unajihisi vizuri zaidi; hujihisi mpweke. Unatambua kwamba kwa  kweli watu wanakujali, na hilo linafanya mambo yawe rahisi zaidi.” *

Wakati Huruma Inapothaminiwa Sana

Helen aliona kwamba alihitaji kutegemezwa zaidi kihisia wakati wengi wa watu wake wa ukoo waliporudi katika shughuli zao za kawaida. Anasema hivi: “Marafiki na watu wa familia wanasaidia sana mwanzoni, lakini baadaye wanarudi kwa shughuli zao za kawaida. Hata hivyo, si rahisi kwako kurudia maisha ya kawaida.” Wakitambua ukweli huo, marafiki wa kweli watajitolea kuendelea kusaidia.

Huenda mjane akahitaji hasa mtu wa kuwa pamoja naye siku fulani za kukumbukwa, kama vile siku ya kukumbuka arusi yao au tarehe ya kifo cha mwenzi wa ndoa. Eileen, aliyetajwa mwanzoni, anasema kwamba mwana wake mkubwa anamsaidia kuvumilia upweke na huzuni anayokabili siku ya kukumbuka arusi yake. Anasema hivi: “Kila mwaka, mwana wangu Kevin ananipeleka kutembea siku ya kukumbuka arusi yangu. Ninakula chakula cha mchana pamoja na mwana wangu, na tumekuwa tukifanya hivyo kwa ukawaida.” Kwa nini usikumbuke siku ambazo ni ngumu zaidi kwa mtu wako wa familia au rafiki ambaye ni mjane? Kisha, unaweza kupanga ili wewe mwenyewe au watu wengine wawe pamoja na mjane huyo siku hiyo ngumu.—Methali 17:17.

Wengine wameona kwamba wale ambao wamefiwa na mwenzi wa ndoa wanaweza kuwafariji wengine. Annie, ambaye amekuwa mjane kwa miaka minane, anasema hivi kuhusu jinsi alivyohisi aliposhirikiana na mjane mwingine: “Azimio lake lilinipendeza sana na kunitia moyo kuendelea kusonga mbele.”

Ndiyo, baada ya kupitia hatua za kwanza za huzuni, wajane wanaweza kuwatia moyo wengine na kuwapa tumaini. Wajane wawili wanaotajwa katika Biblia, Ruthu na mama-mkwe wake, Naomi, walifaidika kwa sababu ya kusaidiana. Simulizi hilo lenye kugusa moyo linaeleza jinsi wanawake hao wawili walivyotunzana na hivyo kushinda huzuni na kukabiliana na hali hiyo ngumu.—Ruthu 1:15-17; 3:1; 4:14, 15.

Wakati wa Kupona

Ili kuanza tena kuishi maisha ya kawaida, wajane wanahitaji kuwa na usawaziko kati ya kulinda kumbukumbu za wapendwa wao waliokufa na kutimiza mahitaji yao ya sasa. Mfalme Sulemani mwenye hekima alitambua kwamba kuna “wakati wa kulia.” Lakini alisema pia kwamba kuna “wakati wa kuponya.”—Mhubiri 3:3, 4.

Paul, ambaye alitajwa mwanzoni, anaonyesha jinsi ilivyo vigumu kuepuka kufikiria sana mambo ya wakati uliopita. Anasema hivi: “Mimi na mke wangu tulikuwa kama miti miwili michanga iliyokua pamoja kama mapacha. Lakini sasa mti mmoja ulikufa na ukaondolewa, na kuacha ule mwingine ukionekana kuwa na kasoro. Ilikuwa ni ajabu kwangu kuwa peke yangu.” Ili wawe washikamanifu kwa mwenzi aliyekufa, wajane fulani wanakataa kusahau mambo ya wakati uliopita. Wengine wanaogopa kwamba wakifurahia maisha watakuwa wakimsaliti mwenzi aliyekufa, hivyo wanakataa kwenda kutembea au kukutana na watu wengine. Tunaweza kuwasaidia jinsi gani kwa upole wajane ili wapone na kuendelea na maisha yao?

Hatua ya kwanza ni kumsaidia mjane huyo aeleze hisia zake. Herbert, ambaye amekuwa mjane kwa miaka sita, anasema hivi: “Ninafurahia hasa nyakati ambazo wageni wanakaa kwa utulivu na kunisikiliza nikikumbuka au kusema jambo fulani ambalo lilikuwa likinisumbua akili wakati huo. Ninatambua kwa hakika kwamba sikuzote haikuwa rahisi kwa watu kuwa pamoja nami, lakini nilithamini sana huruma ambayo walinionyesha.” Paul aliguswa moyo hasa na matendo ya rafiki mmoja mkomavu ambaye alimuuliza mara kwa mara jinsi alivyokuwa akipambana na hisia zake. Paul anasema hivi: “Nilithamini sana jinsi alivyozungumza nami kwa unyoofu na upole na mara  nyingi nilimwambia jinsi nilivyokuwa nikijihisi wakati huo.”—Methali 18:24.

Anapoeleza hisia zake mbalimbali, kama vile kujuta, kujihisi kuwa mwenye hatia, au hasira, mtu aliyefiwa anachukua hatua ya maana sana katika kukubali hali yake mpya. Mfalme Daudi alipomwaga moyo wake kwa rafiki yake mkuu zaidi, Yehova Mungu, hilo lilimwezesha kupata nguvu za ‘kusimama’ na kukubali ukweli wenye kuhuzunisha wa kifo cha mwana wake mchanga.—2 Samweli 12:19-23.

Ingawa mwanzoni si jambo rahisi, baada ya muda mjane anahitaji kurudia shughuli zake za kila siku. Je, unaweza kumhusisha katika ratiba yako ya utendaji fulani wa kila siku, kama vile kwenda dukani au kutembea naye wakati wa jioni? Je, unaweza kumwomba rafiki yako mjane akusaidie kufanya kazi fulani? Hiyo ni njia nyingine ya kuwatia moyo ili wasijitenge. Kwa mfano, anaweza kuwatunza watoto au kukufundisha kupika chakula fulani? Je, anaweza kukusaidia kurekebisha vitu fulani katika nyumba? Utendaji kama huo unaweza kumchochea na pia kumhakikishia mtu huyo kwamba maisha yake yana kusudi.

Mtu aliyefiwa anapozungumzia waziwazi hisia zake na wengine, anaweza kuanza tena pole kwa pole kupata shangwe ya kuishi na hata anaweza kujiwekea miradi mipya. Ilikuwa hivyo katika kisa cha Yonette, mjane na mama mwenye umri wa miaka 44. Anakumbuka hivi: “Ilikuwa vigumu sana kuanza tena shughuli za kawaida! Kwa kweli, ilikuwa vigumu sana kufanya kazi za kila siku, kupanga matumizi ya fedha, na kuwatunza watoto wangu watatu.” Hata hivyo, baada ya muda, Yonette alijifunza kupanga mambo yake mwenyewe na kuzungumza vizuri zaidi na watoto wake. Alijifunza pia kukubali msaada wa marafiki wa karibu.

“Bado Uhai Ni Zawadi Yenye Thamani Sana”

Ili kuwa wasaidizi wenye matokeo, marafiki na watu wa familia wanahitaji kuona mambo kihalisi. Maendeleo na matumaini ya mtu aliyefiwa yanaweza kubadilika-badilika kwa miezi au hata miaka mingi. Anaweza kuwa na vipindi vya utulivu na vipindi vifupi vya kushuka moyo. Bila shaka, “pigo la moyo wake mwenyewe” linaweza kuwa kali.—1 Wafalme 8:38, 39.

Mwenzi aliye hai huenda akahitaji kutiwa moyo kwa upole katika nyakati hizo za kushuka moyo ili akubali hali ilivyo na kuepuka kujitenga na wengine. Msaada kama huo umewasaidia wajane wengi kuwa na mwelekeo mpya katika maisha yao. Claude, mwanamume mjane mwenye umri wa miaka 60 ambaye sasa ni mweneza-injili wa wakati wote barani Afrika, anasema hivi: “Bado uhai ni zawadi yenye thamani sana, hata baada ya uchungu wa kumpoteza mwenzi wa ndoa.”

Baada ya kifo cha mwenzi wa ndoa, maisha yanabadilika. Hata hivyo, wale wanaoendelea kuishi baada ya kifo cha mpendwa wao bado wana njia nyingi za kuwasaidia wengine.—Mhubiri 11:7, 8.

[Maelezo ya Chini]

[Blabu katika ukurasa wa 11]

Marafiki wa kweli watajitolea kuendelea kusaidia

[Sanduku/Picha katika ukurasa wa 12]

 Je, Ni Kumbukumbu Zenye Thamani au Ni Vitu Vinavyokuzuia Kupata Nafuu?

Helen ambaye mume wake alikufa miaka michache iliyopita anasema hivi: “Niliweka vitu vingi vya mume wangu. Ninaona kwamba kadiri wakati unavyopita ndivyo vitu hivyo vinavyonikumbusha mambo mengi zaidi yenye kufurahisha. Kwa vyovyote vile, sikutaka kuondoa haraka kitu chochote kwa sababu hisia zinaweza kubadilika kabisa kadiri wakati unavyopita.”

Kinyume na hilo, Claude, ambaye alifiwa na mke wake zaidi ya miaka mitano iliyopita anasema hivi: “Kwa upande wangu, sihitaji kuzungukwa na vitu vya mke wangu ili nimkumbuke. Ninafikiri kwamba kuondoa vitu vyake kumenisaidia kukubali ukweli wa kwamba hayupo tena na kumefanya iwe rahisi zaidi kwangu kushinda huzuni.”

Maneno yaliyo hapo juu yanaonyesha kwamba watu wanaweza kufanya maamuzi tofauti-tofauti kuhusu kushughulikia vitu vya mtu aliyekufa. Kwa hiyo, marafiki wenye hekima na watu wa ukoo wataepuka kujaribu kuwalazimisha wengine wafuate maoni yao kuhusu jambo hilo.—Wagalatia 6:2, 5.

[Picha katika ukurasa wa 9]

Je, kuna tarehe fulani ambapo msaada wako unaweza kuthaminiwa sana?

[Picha katika ukurasa wa 9]

Kumbuka kuwaalika wajane unapokwenda kutembea

[Picha katika ukurasa wa 10]

Wahusishe wajane katika utendaji wako wa kila siku au tafrija