1, 2. (a) Kawe nụe měngěndung soal i Noakẹ̌, i Daniel, dingangi Ayub makatoghasẹ̌ si kitẹ? (b) Kerea situasine su tempong i Yehezkiel němohẹ bawera su Yehezkiel 14:14?

APA i kau nakahombang sigěsạ ual᷊ingu masakị, tawẹ apa roitẹ̌, arau dẹ̌darihang? Apa i kau pẹ̌sěnsul᷊ẹ kinailangengu karal᷊uasẹ̌ měkoạ kapulung Yehuwa? Mạeng kerene, měngěndung soal i Noakẹ̌, i Daniel, dingangi Ayub makatoghasẹ̌ si kau. Manga esẹ ini tawe nasukụ, kụ i sire nakahombang sigěsạ kere kẹ̌kahombangeng i kitẹ orasẹ̌ ini. Pẹ̌sěnsul᷊ẹ, i sire lai tụtatěngo sigěsạ makawahaya pěbawiahi sire. Katewe i sire tatapẹ̌ masatia si Yehuwa, kụ su těngong Yehuwa i sire kai tatěnoěng soal u pangangimang dingangu katatuhụ.​—Basa Yehezkiel 14:12-14.

² Yehezkiel němohẹ bawera su ayat tema pěngangěndungang  ini su Babelẹ̌, taung 612 SM. * (Pěmanda catatan kaki.) (Yeh. 1:1-3; 8:1) I sie němohẹ ene maraning kawawinasang Yerusalem su taung 607 SM. Su Yerusalem tempo ene, kětạeng mahal᷊i taumata masatia dingangu matuhụ kere i Noakẹ̌, i Daniel, dingangi Ayub, kụ i sire nasal᷊amatẹ̌. (Yeh. 9:1-5) Pirang katau bọu i sire kai i Yeremia, i Barukh, i Ebed-Melekh, dingangu ghal᷊ipohong Rekhab.

3. Apa ěndungang i kitẹ su pěngangěndungang ini?

³ Kerene lai orasẹ̌ ini, kětạeng taumata matul᷊idẹ̌ su těngong Yehuwa, kere i Noakẹ̌, i Daniel, dingangi Ayub, sarung masal᷊amatẹ̌ bọu kawawinasang dunia dal᷊akị ini. (Pěl. 7:9, 14) Hakị u ene, mahịe i kitẹ měngěndung kawe nụe Yehuwa němile tatělu esẹ ini gunang makoạ tatěnoěng soal u měkoạ barang nihino su těngo-Ne. I kitẹ sarung měngěndung (1) sigěsạ nikahombangeng i sire dingangu (2) kerea i kitẹ botonge mẹ̌těno pangangimang dingangu katatuhụ i sire.

4, 5. Sigěsạ apa nikahombangeng i Noakẹ̌, kụ kawe nụe kasasatiane makạlaherang?

⁴ Sigěsạ apa nikahombangeng i Noakẹ̌? Su tempong i Henokh, i upung i Noakẹ̌ bědang biahẹ̌, taumata sěbạe dal᷊akị. I sire naul᷊ị ”lahinakang” soal i Yehuwa. (Yud. 14, 15) Něnětạ bọu ene, dunia sauneng kakạdal᷊akịe. Su tempong i Noakẹ̌, ”katatingkaị e měngkawe mạdiadi suapan tampạ”. Manga malaekatẹ̌ dal᷊akị limintụ sarang dunia, kụ nẹ̌těngkakoạ watangeng i sire nakoạ taumata, kụ nẹ̌kawing dingangu manga wawine. Manga anạ i sire sěbạe dal᷊akị dingangu matingkaị. (Pěnd. 6:2-4, 11, 12) Katewe, i Noakẹ̌ sěbạe nẹ̌tatěntang. Alkitapẹ̌ naul᷊ị, ”I Noakẹ̌ e tangu nakal᷊uasẹ̌ naungu MAWU.” Bal᷊inẹ kere taumata su tempo ene, i sie měkẹ̌koạ barang nihino. ”I sie měbẹ̌biahẹ̌ maranin Duata.”​—Pěnd. 6:8-10.

⁵ Bọu bawera ene, apa kaěndungang i kitẹ soal i Noakẹ̌? Kěnang pẹ̌tiněna: Těntal᷊ang Lěba maihạ bědang tawe nariadi, pira taung i Noakẹ̌ masatia někoạ kapulung Yehuwa su dunia dal᷊akị ene? Bal᷊inẹ kětạeng 70 arau 80 su taunge, katewe maraning 600 su taunge! (Pěnd. 7:11) Bọu ene lai, su tempo ene tawẹ apa sidang botonge mẹ̌tul᷊ung dingangu měnoghasẹ̌ si sie, kere si kitẹ orasẹ̌ ini. Kụ, aramanung manga tuhange dingangu tuarine lai tawe nẹ̌tul᷊ung si sie. *—Pěmanda catatan kaki.

6. Kerea i Noakẹ̌ něnodẹ kawawahani?

⁶ I Noakẹ̌ tawe nẹ̌pikirẹ̌ makoạ taumata mapia ene seng pasẹ̌e. I sie bahani nẹ̌běkẹ su taumata wal᷊inẹ soal u pangangimange si Yehuwa. Alkitapẹ̌ naul᷊ị, ”I Noakẹ̌ mělẹ̌habaru [hengetangu Mawu].” (2 Ptr. 2:5) Rasul Paulus nẹ̌běke soal i Noakẹ̌, ”Ual᷊ingu pangangimange i sie něhukung dunia.” (Ibr. 11:7, Terjemahan Dunia Baru, NW) Taumata tantu mělẹ̌heghesẹ̌ si Noakẹ̌ dingangu měsẹ̌sěding si sie. Aramanung i sire lai měnděndariha si sie. Katewe i Noakẹ̌ tawe natakụ su taumata. (Baw. 29:25) I Noakẹ̌ piạ pangangimang, hakị u ene Yehuwa něgělị kawawahani si sie. Kụ Yehuwa lai měgẹ̌gělị kawawahani su manga ělang’E apang masatia orasẹ̌ ini.

7. Sigěsạ apa tẹ̌tatěngong i Noakẹ̌ su tempong někoạ bahtera?

 ⁷ I Noakẹ̌ seng masatia si Yehuwa nal᷊iu bọu 500 su taunge, su tempong Yehuwa něngoro si sie pěkoạ bahtera. Bahtera ene paketang gunang měnal᷊amatẹ̌ taumata dingangu binatang bọu Lěba Maihạ. (Pěnd. 5:32; 6:14) Měkoạ bahtera gěguwạ tantu tawe gampang si Noakẹ̌. Kụ i sie lai masingkạ taumata sarung měheghesẹ̌ dingangu měnigěsạ si sie. Katewe, i Noakẹ̌ mangimang dingangu matuhụ si Yehuwa. ”I Noakẹ̌ e mẹ̌kẹ̌koạewe kal᷊awọu apang ilẹ̌orong Mawu Ruata e si sie.”​—Pěnd. 6:22.

8. Kerea i Noakẹ̌ mangimang Yehuwa sarung měnukụ kebutuhan keluargane?

⁸ I Noakẹ̌ lai tụtatěngo sigěsạ bal᷊inẹ. I sie harusẹ̌ měnadia kebutuhan kawinge dingangu manga anạe. Těntal᷊ang bědang tawẹ apa Lěba Maihạ, taumata harusẹ̌ měhal᷊ẹ̌ masěghadẹ̌ gunang mẹ̌sinuang tadeạu piạ kaěng. I Noakẹ̌ lai kerene. (Pěnd. 5:28, 29) Katewe, i sie tawe němala ene makoạ kahumotongange. Měkoạ kapulung Yehuwa tatapẹ̌ kahumotongange su pěbawiahe. Maning i Noakẹ̌ sibukẹ̌ měkoạ bahtera ěndịu 40 arau 50 su taunge, i sie tatapẹ̌ měkẹ̌koạ hal᷊ẹ̌ rohani. Kụ i sie měkẹ̌koạ ene sarang 350 su taunge bọu Lěba Maihạ. (Pěnd. 9:28) I Noakẹ̌ kai tatěnoěng mapaelẹ̌ soal u pangangimang dingangu katatuhụ!

9, 10. (a) Kerea i kitẹ botonge mẹ̌těno pangangimang dingangu katatuhụ i Noakẹ̌? (b) Mạeng matuhụ su hukung u Mawu, i kau botonge mangimang apa?

⁹ Kerea i kitẹ mẹ̌těno pangangimang dingangu katatuhụ i Noakẹ̌? I kitẹ mẹ̌těno si Noakẹ̌ mạeng pěndang i kitẹ mẹ̌sul᷊ung dingangu pěndang i Yehuwa soal u barang nihino, mạeng tawe makoạ bageang bọu duniang Setang, dingangu mạeng Yehuwa makoạ kahumotongange su pěbawiahi kitẹ. (Mat. 6:33; Yoh. 15:19) Tantu ini makakoạ dunia mawěnsing si kitẹ. Contone, ual᷊ingu i kitẹ tatapẹ̌ matuhụ su hukung u Mawu soal u seks dingangu pẹ̌kakawing, taumata ěndịu mělẹ̌habarẹ̌ barang dal᷊akị soal i kitẹ su berita. (Basa Maleakhi 3:18 bọu catatan kaki.) * Kere i Noakẹ̌, i kitẹ tawe matakụ su taumata. I kitẹ matakụ si Yehuwa, hakị u ene, i kitẹ měngadatẹ̌ si Sie dingangu madiri makasusah naung’E. I kitẹ masingkạ kětạeng i Sie botonge makaghělị pěbawiahẹ̌ kěkalẹ̌ si kitẹ.​—Luk. 12:4, 5, NW.

¹⁰ Kěnang pẹ̌tiněna: ’Apa iạ mang turusẹ̌ měkoạ barang nihino su těngong Mawu, maning taumata wal᷊inẹ mělẹ̌heghesẹ̌ arau mělẹ̌hinakang si siạ? Apa iạ mangimang Yehuwa sarung měnadia kebutuhan keluargaku, maning masigěsạ mědeạ biahẹ̌?’ Mạeng i kau mangimang si Yehuwa dingangu matuhụ kere i Noakẹ̌, i kau botonge mangimang Yehuwa sarung mẹ̌padul᷊i si kau.​—Flp. 4:6, 7.

11. Sigěsạ apa nikahombangeng i Daniel dingangu tatělu hapịe su Babelẹ̌? (Pěmanda gambarẹ̌ humotong su pěngangěndungang ini.)

¹¹ Sigěsạ apa nikahombangeng i Daniel? I Daniel nitaweng kụ nipẹ̌tanạ su Babelẹ̌. Soa ene napenẹu spiritisme dingangu taumatane měnẹ̌němbah berhala. Taumata sene mawěnsing su tau Yahudi kụ mělẹ̌hinakang si sire dingangu  Mawung sire, Yehuwa. (Mzm. 137:1, 3) Ini tantu sěbạe nakasusah naung i Daniel dingangu tau Yahudi apang makěndagẹ̌ si Yehuwa! Bọu ene lai, lawọ taumata měmẹ̌manda si Daniel dingangu tatělu hapịe, i Hananya, Misael, dingangi Asarya, ual᷊ingu i sire tẹ̌těntirong měhal᷊ẹ̌ gunang datung Babelẹ̌. I sire lai nighělịkangu kaěngu datu, kụ manga kaěng ene sẹ̌sědingang i Yehuwa kanengangu manga ělang’E. Katewe i Daniel madiri ”mẹ̌těngkal᷊amuhụ u watangenge ringangu kaěng dingangu inumang anggorẹ̌”.​—Dan. 1:5-9, 14-17.

12. (a) I Daniel kai taumata kerea? (b) Kerea pěndang i Yehuwa si Daniel?

¹² I Daniel lai tụtatěngo sigěsạ bal᷊inẹ. Ual᷊ingu i sie pande, datu něgělị kedudukan istimewa si sie. (Dan. 1:19, 20) Maning kerene, i Daniel tawe naobotẹ̌ arau nẹ̌pikirẹ̌ apa niwerane mang nihino. I sie tatapẹ̌ masanạ naunge. I sie mang mạul᷊ị i Yehuwa nẹ̌tul᷊ung si sie nakakoạ kěbị hal᷊ẹ̌e. (Dan. 2:30) Kěnang pẹ̌tiněna: Su tempong Yehuwa nẹ̌bisara soal u manga esẹ masatia, i Sie nẹ̌sěbạ areng i Daniel sěngkasio dingangi Noakẹ̌ lai i Ayub. Su tempo ene, i Daniel bědang mangudạ, arawe i Noakẹ̌ dingangi Ayub seng masatia si Yehuwa su kanandụu wiahi sire. Ini něnodẹ, Yehuwa mangimang i Daniel sarung tatapẹ̌ masatia si Sie. Kụ ene nariadi. I Daniel tatapẹ̌ masatia dingangu matuhụ su Mawu su kanandụu pěbawiahe! Su tempong umure maraning 100 su taunge, malaekatu Mawu naul᷊ị kere ini si Daniel, ”Daniel, i kau e ikẹ̌kěndagu Ruata.”​—Dan. 10:11.

13. Aramanung kawe nụe Yehuwa nẹ̌tul᷊ung si Daniel nakaěbạ kedudukan marangẹ?

¹³ Ual᷊ingu tul᷊umang i Yehuwa, Daniel nakoạ pejabat tinggi, humotong su pěměrentang Babilon, bọu ene su pěměrentang Media-Persia. (Dan. 1:21; 6:2, 3) Aramanung Yehuwa něngatorẹ̌ i Daniel piạ kedudukan marangẹ kerene tadeạu botonge mẹ̌tul᷊ung manga ělangu Mawu, kere nikoạ i Yusup su Misirẹ̌ dingangi Ester lai Mordekhai su Persia. * (Pěmanda catatan kaki.) (Dan. 2:48) Kěnang pẹ̌tiněna pěndang i Yehezkiel dingangu tau Yahudi wal᷊inẹ su tempong nakasingkạ  Yehuwa něpakẹ si Daniel gunang mẹ̌tul᷊ung si sire. I sire tantu sěbạe natoghasẹ̌!

14, 15. (a) Kerea situasing i kitẹ mẹ̌sul᷊ung dingangu situasing i Daniel? (b) Apa kaěndungangu matatimadẹ̌ bọu matimadi Daniel?

¹⁴ Kerea i kitẹ mẹ̌těno pangangimang dingangu katatuhụ i Daniel? I kitẹ měbẹ̌biahẹ̌ su dunia napenẹu kakanoạ amoral dingangu taumata měnẹ̌němbah berhala. Lawọ taumata lẹ̌ahakengu Babelẹ̌ Gěguwạ, ene kai kěbị agama palsu, kụ su Alkitapẹ̌ nisěbạ ”pẹ̌bawaesangu manga setang dingangu manga rohkẹ̌ dal᷊akị”. (Pěl. 18:2) Katewe i kitẹ kai kere taumata raghị su dunia ini. Taumata makasilo i kitẹ sěbạe nẹ̌tatěntang, kụ aramanung i sire mělẹ̌heghesẹ̌ si kitẹ. (Mrk. 13:13) Maning kerene, kere i Daniel, mahịe i kitẹ mẹ̌těngkarani si Yehuwa, Mawung kitẹ. Mạeng mẹ̌těngkasanạ u naung, mangimang si Yehuwa, dingangu tumuhụ si Sie, i Sie lai sarung kuměndagẹ̌ si kitẹ.​—Hag. 2:7.

¹⁵ Matatimadẹ̌ lai botonge mẹ̌těno su matimadi Daniel. Su tempong i Daniel bědang kadodọ su Yehuda, kal᷊awokange taumata sene sěbạe dal᷊akị. Katewe, i sie makěndagẹ̌ si Yehuwa. Tantu, ini ual᷊ingu matimade něněntiro si sie soal i Yehuwa. (Baw. 22:6, NW) Areng i Daniel mangal᷊ene ”Hakimku kai Mawu”. Ini něnodẹ matimade makěndagẹ̌ si Yehuwa. (Dan. 1:6, ctk, NW) Matatimadẹ̌, pakasabarẹ̌ měněntiro manga anạ i kamene soal i Yehuwa. Abe pěngědo měkoạ ene. (Ef. 6:4) Pẹ̌doa dingangi sire. Pẹ̌doa gunang i sire. Pẹ̌tawakal᷊ịe měněntiro si sire kuměndagẹ̌ barang nihino su těngong Yehuwa. Yehuwa mang měngal᷊amatẹ̌ si kamene.​—Mzm. 37:5.

16, 17. Sigěsạ apa nikahombangeng i Ayub?

¹⁶ Sigěsạ apa nikahombangeng i Ayub? Piạ pẹ̌bawal᷊ui gẹ̌guwạ nariadi su pěbawiahi Ayub. Humotong, i Ayub kai ”taumata kakalạkenge su tal᷊oarang pamanuane su sěmběkan Daki”. (Ayb. 1:3) I sie sěbạe kalạ, kụ lawọ taumata masingkạ si sie, dingangu měngěngadatẹ̌ si sie. (Ayb. 29:7-16) Maning kerene, i Ayub tawe nẹ̌pikirẹ̌ i sie limembong mapaelẹ̌ bọu taumata wal᷊inẹ arau nẹ̌pěndang Mawu tawahal᷊uasu mẹ̌tul᷊ung si sie. I kitẹ nakasingkạ ene ual᷊ingu Yehuwa nẹ̌sěbạ i Ayub ”ěllang-Ku” kụ naul᷊ị, ”I sie mạněmba si Siạ dingangu mamben těngadẹ̌ tawe mẹ̌kakoạ karal᷊akisẹ̌ e.”​—Ayb. 1:8.

¹⁷ Katewe, pěbawiahi Ayub sěngkělěndịu nẹ̌bal᷊ui. I sie kinailangengu kěbị haghi kụ sěbạe nasusah naunge sarang i sie mapulu mate. Orasẹ̌ ini, i kitẹ masingkạ Setang nakakoạ si Ayub nasigěsạ. I sie naul᷊ị i Ayub mětẹ̌tahamawu si Yehuwa ual᷊ingu mapulu makaěbạ al᷊amatẹ̌. (Basa Ayub 1:9, 10.) Su těngong Yehuwa ene serius. Apa nikoạ i Yehuwa gunang měnodẹ Setang kai kontiang? Yehuwa něgělị tempo si Ayub gunang měnodẹ kasasatiane su Mawu dingangu měnodẹ i sie mẹ̌tahamawu si Yehuwa ual᷊ingu kakěndagẹ̌.

18. (a) Bọu apa nariadi si Ayub, apa nakaherang si kau? (b) Apa kaěndungang i kitẹ soal i Yehuwa bọu apa seng nikoạ’E si Ayub?

¹⁸ Setang turusẹ̌ měnẹ̌nigěsạ si Ayub. I sie mapulu i Ayub mẹ̌pikirẹ̌ kasasigěsạe ene asal᷊e bọu Mawu. (Ayb. 1:13-21) Bọu ene, tělung katau něngaku hapị i Ayub, nẹ̌bisara barang dal᷊akị soal i Ayub. I sire naul᷊ị i sie kai taumata ral᷊akị, hakị u ene Mawu něhukung si sie. (Ayb. 2:11; 22:1-2, 5-10) Maning kerene, i Ayub tatapẹ̌ masatia  si Yehuwa. Pẹ̌sěnsul᷊ẹ i Ayub nẹ̌bisara tawe nipikirẹ̌ kal᷊imona. (Ayb. 6:1-3) Katewe, Yehuwa nakaěna i Ayub sěbạe nasigěsạ. Yehuwa nakasilo i Ayub tawe něněntang si Sie, maning Setang turusẹ̌ mětẹ̌tingkaị dingangu mělẹ̌hinakang si Ayub. Su apang kasasigěsạe seng nal᷊iu, Yehuwa něngal᷊amatẹ̌ si Ayub dua kali lipat bọu apang piạ si sie kal᷊imona, kụ i sie lai bědang něbiahẹ̌ 140 su taunge. (Yak. 5:11) I Ayub turusẹ̌ mětẹ̌tahamawu si Yehuwa dingangu kaguwạu naunge. Bọu apa i kitẹ nakasingkạ hal᷊ẹ̌ ene? Bọu bawera su ayat tema pěngangěndungang ini. Bawera su Yehezkiel 14:14 niwohẹ hasụe su taunge bọu papateng i Ayub.

19, 20. (a) Kerea i kitẹ mẹ̌těno pangangimang dingangu katatuhụ i Ayub? (b) Kerea i kitẹ měnodẹ tatal᷊ěntụ su taumata wal᷊inẹ kere seng nikoạ i Yehuwa?

¹⁹ Kerea i kitẹ mẹ̌těno pangangimang dingangu katatuhụ i Ayub? Tawẹ soale situasi apa tẹ̌tatěngong i kitẹ, i kitẹ mapulu Yehuwa makoạ kahumotongange su pěbawiahi kitẹ. I kitẹ mapulu mangimang kụ tumuhụ si Sie dingangu kaguwạu naung i kitẹ. Nẹ̌tatěntang dingangi Ayub, si kitẹ orasẹ̌ ini piạ lawọ alasang gunang mangimang lai tumuhụ si Yehuwa. Kěnang pẹ̌tiněna apa nikasingkạ i kitẹ orasẹ̌ ini. I kitẹ masingkạ mal᷊awọ soal u Setang dingangu carane i sie měnal᷊ukạ taumata. (2 Kor. 2:11) Bọu Alkitapẹ̌, kahumotongange bọu bukẹ̌ Ayub, i kitẹ nakasingkạ kawe nụe Yehuwa němala kasasigěsạ nariadi. Bọu těbal᷊i Daniel, i kitẹ masingkạ Kararatuang u Mawu kai sěmbaụ pěmamarentang kụ datune i Yesus Kristus. (Dan. 7:13, 14) Kụ i kitẹ masingkạ seng mal᷊ighạ Kararatuang ene mẹ̌parenta su dunia dingangu mapakailang kěbị kasasigěsạ.

²⁰ Pengalaman i Ayub lai něněntiro si kitẹ gunang měnodẹ tatal᷊ěntụ su anạu sěmbaụ apang nasigěsạ. Kere i Ayub, aramanung i sire mẹ̌bisara tawe nipikirẹ̌ kal᷊imona. (Měn. 7:7) Katewe, abe mẹ̌tiněna dal᷊akị soal i sire arau měnoke i sire seng někoạ barang nẹ̌sal᷊a. Pẹ̌tawakal᷊ịe gunang makaěna pěndang i sire. Mạeng měkoạ kerene, i kitẹ nẹ̌těno si Yehuwa, i Amang i kitẹ makěndagẹ̌ dingangu matal᷊ěntụ.​—Mzm. 103:8.

21. Kerea pengalaman i Noakẹ̌, i Daniel, dingangi Ayub nakakoạ si kitẹ makatahěndung bawera su 1 Petrus 5:10?

²¹ I Noakẹ̌, i Daniel, dingangi Ayub měbẹ̌biahẹ̌ su tempo nẹ̌tatěntang. Sigěsạ nikahombangeng i sire lai nẹ̌tatěntang. Katewe, i sire tatapẹ̌ masatia. Apa nikahombangeng i sire nakakoạ si kitẹ makatahěndung bawerang rasul Petrus ini: ”Arawe su l᷊ikudu i kamene masunsara pẹ̌sěngkatempo e, Mawu Ruata . . . sarung mapakatei ringangu mapakatoghas’i kamene ringangu mapakasẹ̌gadi kamene.”​—1 Ptr. 5:10.

22. I kitẹ měngěndung apa su pěngangěndungang tuhụe?

²² Bawera su 1 Petrus 5:10 lai gunang manga ělangu Mawu orasẹ̌ ini. Yehuwa mapulu i kitẹ mangimang i Sie sarung měnoghasẹ̌ manga ělang’E. I kitẹ mapulu Yehuwa mapakatoghasẹ̌ si kitẹ, kụ i kitẹ mapulu turusẹ̌ masatia si Sie. Hakị u ene i kitẹ mapulu mẹ̌těno pangangimang dingangu katatuhụ i Noakẹ̌, i Daniel, dingangi Ayub. Su pěngangěndungang tuhụe, i kitẹ sarung měngěndung i sire botonge tatapẹ̌ masatia si Yehuwa ual᷊ingu kahěngang-hěngang masingkạ si Sie. I sire ’nakaěna’ apa ikẹ̌kapulung Yehuwa bọu i sire. (Baw. 28:5) Kụ i kitẹ lai botonge kere i sire.