Dala barak vítima husi abuzu seksuál sente moe tebes kona-ba buat neʼebé akontese. Sira sente katak sira mak sala. Hanoin toʼok kona-ba Karen neʼebé agora idade 19, no uluk sai vítima ba abuzu seksuál bainhira nia tinan 6 toʼo 13. Nia dehan: “Buat aat neʼebé haʼu tenke tahan mak sente katak haʼu mak sala. Haʼu hanoin: ‘Tanbasá mak haʼu husik deʼit abuzu seksuál neʼe akontese ba haʼu durante tempu naruk?ʼ”

 Se Ita sente hanesan neʼe kona-ba Ita-nia situasaun, diʼak atu hanoin buat tuirmai neʼe:

•   Labarik sira-nia isin no emosaun seidauk prontu atu halo relasaun seksuál. Sira la komprende relasaun seksuál katak sá no tan neʼe sira la iha kbiit atu konkorda atu halo ida-neʼe. Neʼe katak abuzu seksuál laʼós labarik nia sala.

•   Baibain labarik sira konfia ema boot no la hatene ema aat sira-nia lasu, no tan neʼe labarik sira la iha kbiit atu proteje an. Livru ida (The Right to Innocence) dehan: “Ema neʼebé abuza labarik, matenek loos atu lohi, no labarik sira la iha kbiit atu hasees an husi sira-nia lasu.”

•   Baibain ema neʼebé abuzu labarik iha dalan seksuál, hamosu labarik sira-nia hakarak seksuál. Se neʼe akontese ba Ita, hanoin-hetan katak baibain Ita-nia isin sente hanesan neʼe bainhira ema seluk kaer Ita-nia isin iha dalan seksuál. Neʼe la dehan katak Ita konkorda ho hahalok abuzu seksuál neʼe ka Ita mak tenke lori todan tanba ida-neʼe akontese.

 Sujestaun: Hanoin kona-ba labarik neʼebé Ita koñese no iha idade hanesan ho Ita bainhira Ita hetan abuzu seksuál. Husu Ita-nia an: ‘Justu ka lae atu dehan katak labarik neʼe mak tenke lori todan se nia hetan abuzu seksuál?ʼ

 Karen hanoin kona-ba pontu neʼe bainhira nia serbisu atu tau matan ba labarik naʼin-tolu, no labarik ida tinan neen, neʼe mak tinan neʼebé Karen hetan abuzu seksuál. Karen dehan: “Haʼu rekoñese katak labarik sira la iha kbiit atu proteje an. No haʼu mós labele proteje haʼu-nia an iha idade hanesan neʼe.”

 Faktu: Ema neʼebé abuza labarik iha dalan seksuál mak tenke lori todan neʼe. Bíblia dehan: “Ema laran-aat sei hetan kastigu tanba ninia hahalok aat.”​—Ezequiel 18:20.

 Ita bele sente kmaan se Ita koʼalia ba ema boot neʼebé Ita konfia kona-ba abuzu seksuál. Bíblia dehan: “Belun neʼebé loos hatudu domin iha tempu hotu no nia sai hanesan maun ka alin ida iha tempu susar.”​—Provérbios 17:17.

 Dala ruma, karik Ita sente katak seguru liu atu la koʼalia kona-ba buat neʼebé akontese. Karik nonook deʼit mak sai ona hanesan moru neʼebé Ita harii hodi proteje Ita atu la sai laran-kanek liután. Maibé, hanoin toʼok, moru neʼebé Ita harii ona karik mós bele hanetik Ita atu hetan ajuda.

 Feto joven ida naran Janet sente katak nia hetan kmaan bainhira nia koʼalia sai kona-ba abuzu seksuál. Nia dehan: “Haʼu hetan abuzu seksuál bainhira haʼu sei idade kiʼik loos no ema neʼebé abuza haʼu mak ida neʼebé haʼu koñese no tau fiar. Haʼu subar neʼe ba tempu kleur. Maibé bainhira haʼu koʼalia ho haʼu-nia amá kona-ba neʼe, haʼu sente hanesan naha todan ida hasai ona husi haʼu-nia kabaas.”

 Janet dehan katak nia bele komprende tanbasá mak dala ruma ema balu dada an atu koʼalia sai buat neʼebé akontese. Janet dehan: “Abuzu seksuál mak tópiku neʼebé sensitivu. Maibé haʼu rasik sente laran-kanek ba tempu kleur tanba la koʼalia sai kona-ba buat neʼebé akontese. Diʼak liu ba haʼu atu koʼalia sai lalais duké hein kleur.”

 Tanba hetan abuzu seksuál, karik neʼe hamosu hanoin neʼebé sala kona-ba Ita-nia an rasik. Porezemplu, karik Ita hanoin katak agora Ita la iha folin ona ka Ita-nia moris mak atu halo kontente ema seluk iha dalan seksuál deʼit. Agora Ita iha oportunidade atu sai livre husi hanoin sala sira-neʼe, no hetan benefísiu husi ‘tempu kuraʼ nian. (Eclesiastes 3:3) Saida mak bele ajuda ita atu halo nuneʼe?

 Estuda Bíblia. Bíblia fó sai Maromak nia hanoin, neʼebé iha “kbiit boot hodi bele sobu rahun buat neʼebé metin hanesan moru”, neʼe inklui mós hanoin sala katak ita la iha folin. (2 Korinto 10:4, 5) Porezemplu, lee no hanoin kona-ba eskritura sira tuirmai neʼe: Isaias 41:10; Jeremias 31:3; Malaquias 3:16, 17; Lucas 12:6, 7; 1 João 3:19, 20.

 Orasaun. Bainhira Ita sente katak Ita la iha folin ka sente sala, diʼak atu “entrega [Ita-nia] laran-susar ba Jeová” liuhusi orasaun. (Salmo 55:22) Hanoin-hetan Ita nunka mesak.

 Katuas kongregasaun sira. Mane Kristaun sira-neʼe simu ona treinu hodi sai hanesan “subar-fatin husi anin, no fatin mahon husi udan boot”. (Isaias 32:2) Sira bele ajuda Ita atu iha hanoin neʼebé loos kona-ba Ita-nia an no halaʼo moris hanesan baibain.

 Ransu ho ema diʼak. Haree ba feto ka mane sira neʼebé hatudu hahalok diʼak nuʼudar ema Kristaun. Nota hahalok neʼebé sira hatudu ba malu. Neineik-neineik karik neʼe sei ajuda Ita atu rekoñese katak laʼós ema hotu uza sira-nia podér atu abuzu ema neʼebé sira dehan katak sira hadomi.

 Feto joven ida naran Tanya aprende lisaun importante neʼe. Husi kiʼik kedas, mane oioin abuzu nia iha dalan seksuál. Tanya dehan: “Mane hotu neʼebé haʼu besik, hakanek fali haʼu.” Maibé liutiha tempu balu, Tanya rekoñese katak iha mós mane neʼebé hatudu domin neʼebé loos. Oinsá mak nia hatene ida-neʼe?

 Bainhira nia ransu ho feen-laʼen ida neʼebé hatudu hahalok diʼak nuʼudar ema Kristaun, Tanya komesa troka ninia hanoin. Nia dehan: “Haʼu bele haree husi laʼen neʼe nia hahalok katak laʼós mane hotu mak abuza ema seluk iha dalan seksuál. Laʼen neʼe proteje ninia feen, no neʼe tuir duni Maromak nia hakarak.” a​—Éfeso 5:28, 29.