Informasaun iha Bíblia kontra malu ka lae?
Bíblia nia resposta
Lae, Bíblia tomak la kontra malu. Maski eskritura balu husi Bíblia haree hanesan kontra ho eskritura seluk, maibé ita bele komprende versíkulu sira-neʼe ho loloos se ita halo tuir prinsípiu tuirmai:
Haree kontestu. Se lae, ita bele hanoin sala katak hakerek-naʼin nia liafuan kontra malu.
Hanoin kona-ba hakerek-naʼin nia haree ba situasaun. Sasin-naʼin sira neʼebé haree akontesimentu ida bele esplika ho loloos buat neʼebé sira haree, maibé karik sira ida-idak uza liafuan neʼebé la hanesan no fó sai informasaun neʼebé la hanesan.
Hanoin kona-ba faktu tuir istória no kostume iha tempu antigu.
Buka-hatene se liafuan ida iha signifikadu baibain ka reprezenta buat ruma.
Rekoñese katak dala ruma Bíblia dehan ema ida halo buat ruma, maibé tuir loloos laʼós nia rasik mak halo. a
Uza Bíblia neʼebé tradús ho loloos.
Keta koko atu komprende Bíblia nia liafuan hodi tuir relijiaun nia hanorin ka doutrina neʼebé sala.
Ezemplu tuirmai hatudu oinsá ita bele aplika prinsípiu sira-neʼe atu komprende eskritura balu neʼebé haree hanesan kontra malu.
Prinsípiu 1: Kontestu
Se Maromak deskansa iha loron hitu, oinsá mak nia kontinua serbisu toʼo ohin loron? Livru Génesis dehan katak Maromak “hahú deskansa husi ninia serbisu hotu neʼebé nia halo ona”, no kontestu hatudu katak neʼe refere ba ninia serbisu atu kria buat oioin iha rai. (Génesis 2:2-4) Jesus la kontra versíkulu sira-neʼe bainhira nia hatete katak Maromak “kontinua serbisu toʼo ohin loron”, tanba nia koʼalia kona-ba Maromak nia serbisu seluk. (João 5:17) Maromak nia serbisu inklui uza ninia espíritu santu atu ajuda ema hakerek Bíblia no mós dirije no tau matan ema.—Salmo 20:6; 105:5; 2 Pedro 1:21.
Prinsípiu 2 no 3: Hakerek-naʼin nia haree ba situasaun no istória
Jesus kura ema matan-delek iha neʼebé? Livru Lucas hatete katak Jesus kura mane matan-delek bainhira Jesus “besik daudaun Jerikó”, maibé livru Mateus neʼebé konta akontesimentu neʼebé hanesan dehan Jesus kura mane matan-delek naʼin-rua kuandu nia “sai husi Jerikó”. (Lucas 18:35-43; Mateus 20:29-34) Maski informasaun rua neʼe haree la hanesan, maibé neʼe akontese tanba Lucas no Mateus nia haree ba akontesimentu ida mak la hanesan no tuir loloos informasaun neʼe kompleta malu. Kona-ba mane naʼin-hira, Mateus fó sai informasaun espesífiku hodi temi mane naʼin-rua, maibé Lucas fokus ba mane ida neʼebé koʼalia ba Jesus. Kona-ba fatin, evidénsia husi arkeólogu hatudu katak iha Jesus nia tempu sidade Jerikó iha rua. Ida mak sidade antigu Judeu nian no ida seluk mak sidade foun neʼebé ema Roma mak harii, no sidade rua neʼe dook maizumenus kilómetru ida ho balu. Karik Jesus laʼo iha sidade rua neʼe nia klaran bainhira nia halo milagre neʼe.
Prinsípiu 4: Liafuan neʼebé iha signifikadu baibain ka reprezenta buat ruma
Planeta mundu sei lakon ka lae? Eclesiastes 1:4 hatete: “Mundu iha ba nafatin”, maibé ema balu hanoin katak eskritura neʼe kontra malu ho versíkulu neʼebé dehan “rai sei nabeen tanba manas makaʼas”. (2 Pedro 3:10) Maibé tuir loloos, Bíblia uza liafuan “rai” atu refere ba planeta mundu, no mós atu reprezenta ema neʼebé hela iha rai. (Génesis 1:1; 11:1) “Rai” neʼebé sei lakon tuir 2 Pedro 3:10 mak kona-ba “ema aat”, laʼós planeta mundu.—2 Pedro 3:7.
Prinsípiu 5: Sé mak halo
Iha Kafarnaum, sé mak lori xefe tropa nia liafuan ba Jesus? Mateus 8:5, 6 hatete katak xefe tropa nian ida mak hasoru Jesus, maibé Lucas 7:3 dehan katak xefe tropa haruka ema Judeu nia katuas balu atu koʼalia ho Jesus. Maski eskritura rua neʼe haree hanesan kontra malu, maibé ita bele komprende neʼe mak xefe tropa nia hakarak, no nia haruka katuas balu atu reprezenta nia.
Prinsípiu 6: Tradusaun neʼebé loos
Ita hotu halo sala ka lae? Bíblia hanorin katak ita hotu moris mai nuʼudar sala-naʼin tanba ema primeiru Adão halo sala. (Roma 5:12) Maibé tradusaun Bíblia balu iha eskritura neʼebé dehan katak ema diʼak “la halo sala”. (1 João 3:6, Liafuan diak ba imi, segunda edisaun) Maibé tuir loloos, verbu iha lian Gregu orijinál neʼebé tradús nuʼudar “sala” iha 1 João 3:6 refere ba hahalok neʼebé kontinua beibeik. Sala neʼebé ita halo la ho neon nuʼudar sala-naʼin la hanesan duni ho sala neʼebé ita halo ho neon, ka kontinua halo buat neʼebé kontra Maromak nia ukun-fuan. Tan neʼe, tradusaun Bíblia balu tradús versíkulu neʼe klaru liu hodi uza liafuan hanesan “la kontinua halo sala”.—Tradusaun Mundu Foun.
Prinsípiu 7: Tuir Bíblia, laʼós tuir doutrina
Jesus ho Maromak hanesan, ka Jesus mak kiʼik liu fali Maromak? Jesus nia liafuan “Haʼu ho Aman ida deʼit” haree hanesan kontra malu ho ninia liafuan “Aman mak boot liu haʼu”. (João 10:30; 14:28) Atu komprende ho loloos eskritura rua neʼe, ita presiza buka-hatene saida mak Bíblia hanorin kona-ba Jeová no Jesus duké koko atu kompara eskritura sira-neʼe ho doutrina Trindade neʼebé la bazeia ba Bíblia. Bíblia hanorin katak Jeová mak Jesus nia Aman no mós ninia Maromak, neʼebé Jesus adora. (Mateus 4:10; Marcos 15:34; João 17:3; 20:17; 2 Korinto 1:3) Jesus la hanesan ho Maromak.
Kuandu Jesus hatete “Haʼu ho Aman ida deʼit”, kontestu hatudu katak nia koʼalia kona-ba nia no ninia Aman Maromak Jeová iha objetivu neʼebé hanesan. Tempu seluk Jesus hatete: “Aman hamutuk ho haʼu no haʼu hamutuk ho Aman.” (João 10:38) Jesus mós iha unidade ho ninia dixípulu sira no iha objetivu ida deʼit, tanba nia halo orasaun ba Maromak kona-ba sira hodi hatete: “Haʼu fó tiha ona ba sira glória neʼebé Ita fó mai haʼu, atu nuneʼe sira bele sai ida deʼit hanesan Ita no haʼu ida deʼit. Haʼu ida deʼit ho sira no Ita ida deʼit ho haʼu.”—João 17:22, 23.
a Porezemplu, informasaun kona-ba palásiu Taj Mahal, livru Encyclopædia Britannica hatete katak “Liurai Shah Jahān husi Mughal mak harii fatin neʼe”. Maibé nia rasik la harii palásiu neʼe, tanba informasaun neʼe hatutan tan katak “iha ema naʼin-20.000 resin mak serbisu” atu halo projetu konstrusaun neʼe.