1-3. Saida mak akontese antes Jesus hatoʼo ninia diskursu iha tinan 31? Tanbasá mak ninia rona-naʼin sira hakfodak?

 LORON ida iha tinan 31, Jesus Kristu laʼo besik Kafarnaum, sidade ida neʼebé rame tebes, iha parte norte besik tasi-ibun Galileia nian. Nia foin halo orasaun durante kalan tomak iha foho leten ida. Nuʼudar rai komesa naroman, nia halibur dixípulu sira no husi dixípulu sira-neʼe nia hili ema naʼin-12, neʼebé nia bolu nuʼudar apóstolu. Iha tempu neʼebé hanesan, ema barak laʼo tuir nia no halibur an hamutuk iha fatin tetuk ida iha foho leten. Maski sira balu mai husi fatin dook, maibé sira laran-manas atu rona buat neʼebé nia hanorin no atu hetan isin-diʼak. Jesus kumpre duni buat neʼebé sira hakarak.—Lucas 6:12-19.

² Jesus hakbesik ba ema barak neʼe no kura sira hotu neʼebé moras. Ikusmai kuandu la iha tan ema ida neʼebé moras, nia tuur no komesa hanorin sira. a Klaru katak liafuan neʼebé nia hatoʼo iha loron neʼe halo ninia rona-naʼin sira hakfodak. Sira nunka rona ema ida neʼebé hanorin hanesan nia. Jesus la koʼalia hodi temi liafuan sira husi ema nia tradisaun ka husi mestre boot judeu nian. Maibé, atu book ema nia laran, nia temi beibeik liafuan sira husi Eskritura Lia-Ebraiku nian. Ninia mensajen klaru, nia uza liafuan simples, no ema hotu komprende buat neʼebé nia hanorin. Kuandu nia ramata koʼalia, ema-lubun hakfodak. Tuir loloos sira presiza sente hanesan neʼe duni, tanba sira foin  rona ba mane ida neʼebé matenek liu ema hotu neʼebé moris iha rai!—Mateus 7:28, 29.

³ Buat barak neʼebé Jesus hatete no halo, inklui ninia diskursu iha foho, hakerek iha Maromak nia Liafuan. Entaun, diʼak duni atu hanoin kleʼan saida mak Bíblia hatete kona-ba Jesus, tanba iha nia mak ita bele hetan “matenek nia rikusoi tomak”. (Koloso 2:3) Jesus iha matenek atu halo tuir didiʼak buat neʼebé nia hatene. Matenek neʼe, Jesus hetan husi neʼebé? Oinsá mak nia hatudu matenek? No oinsá mak ita bele halo tuir ninia ezemplu?

4. Pergunta saida mak Jesus nia rona-naʼin sira husu? Tanbasá?

⁴ Dala ida kuandu Jesus halaʼo serbisu haklaken, nia vizita sidade Nazaré, fatin neʼebé nia sai boot, no nia hahú hanorin iha sinagoga. Ninia rona-naʼin barak hakfodak no husu: “Nia matenek . . . mai loos husi neʼebé?” Sira hatene ninia inan-aman no alin sira, no sira mós hatene katak nia mai husi família neʼebé kiak. (Mateus 13:54-56; Marcos 6:1-3) Klaru katak sira mós hatene badain-ai neʼe la eskola-boot. (João 7:15) Tan neʼe mak sira hakfodak tebes ho dalan neʼebé Jesus hanorin.

5. Jesus fó sai katak ninia matenek mai husi neʼebé?

⁵ Matenek neʼebé Jesus hatudu laʼós deʼit tanba nia iha neon neʼebé perfeitu. Kuandu nia hanorin ema barak iha templu, Jesus fó sai katak nia simu matenek husi ida neʼebé aas liu hotu. Nia hatete: “Haʼu-nia doutrina laʼós haʼu-nian, maibé mai husi Ida neʼebé haruka haʼu mai.” (João 7:16) Sin, Jesus nia matenek mai husi ninia Aman neʼebé haruka nia mai. (João 12:49) Maibé, oinsá mak Jesus simu matenek husi Maromak Jeová?

6, 7. Iha dalan saida deʼit mak Jesus simu matenek husi ninia Aman?

⁶ Maromak Jeová nia espíritu santu book Jesus nia laran no neon. Profeta Isaias fó-hatene nanis kona-ba Jesus nuʼudar Mesias, hodi dehan: “Jeová nia espíritu sei tun ba nia,  tan neʼe mak nia sei hatudu matenek no komprende ho didiʼak, nia sei fó konsellu diʼak no nia forte loos, nia sei iha koñesimentu barak no hamtaʼuk Jeová.” (Isaias 11:2) Sin, Jeová nia espíritu hela ho nia no fó matadalan ba nia atu halo desizaun ho loos, no tan neʼe buat hotu neʼebé Jesus hatete no halo sempre haleno matenek neʼebé loos.

⁷ Jesus simu matenek husi ninia Aman iha dalan seluk tan. Hanesan ita aprende ona iha Kapítulu 2, durante tinan rihun ba rihun antes Jesus mai toʼo rai, nia iha oportunidade atu aprende kona-ba ninia Aman nia dalan atu hanoin iha situasaun oioin. Tuir loloos susar ba ita ema atu komprende kona-ba matenek kleʼan neʼebé Oan neʼe simu husi ninia Aman kuandu nia serbí nuʼudar Aman nia “badaen neʼebé matenek”, no sira serbisu hamutuk atu halo buat hotu iha lalehan no rai. Antes Oan neʼe mai iha rai, nia iha naran “matenek” katak ida neʼebé iha matenek loos. (Provérbios 8:22-31; Koloso 1:15, 16) Durante Jesus halaʼo ninia serbisu haklaken iha rai, nia uza didiʼak matenek neʼebé nia hetan kuandu nia hamutuk ho ninia Aman iha lalehan. b (João 8:26, 28, 38) Tan neʼe, ita la hakfodak ho Jesus nia matenek kleʼan neʼebé nia hatudu liuhusi ninia liafuan no liuhusi desizaun neʼebé nia foti.

8. Nuʼudar Jesus nia dixípulu, oinsá mak ita bele simu matenek?

⁸ Nuʼudar Jesus nia dixípulu, ita mós presiza atu sadere ba matenek nia hun, neʼe mak Maromak Jeová. (Provérbios 2:6) Klaru katak Jeová la halo milagre atu halo ita sai kedas ema matenek. Maski nuneʼe, kuandu ita hasoru susar ruma no halo orasaun ho laran atu husu matenek neʼebé ita presiza, nia sei hatán duni. (Tiago 1:5) Ita tenke hakaʼas an atu simu matenek neʼe. Sin, ita tenke kontinua buka ida-neʼe hanesan buka “rikusoin neʼebé subar hela”. (Provérbios 2:1-6) Sai toman atu keʼe kleʼan iha Maromak  nia Liafuan, neʼebé fó sai ninia matenek, no hakaʼas an atu moris tuir buat neʼebé ita aprende. Ezemplu husi Maromak Jeová nia Oan bele ajuda duni ita atu hetan matenek. Mai ita koʼalia kona-ba dalan balu neʼebé Jesus hatudu matenek no mós kona-ba oinsá mak ita bele banati-tuir nia.

9. Saida mak halo Jesus nia hanorin matenek loos?

⁹ Ema barak tebes hakbesik ba Jesus atu rona nia koʼalia. (Marcos 6:31-34; Lucas 5:1-3) Sira halo ida-neʼe tanba liafuan neʼebé matenek suli sai husi Jesus nia ibun. Jesus nia hanorin hatudu katak nia hatene didiʼak Maromak nia Liafuan no mós hatene didiʼak kona-ba matadalan neʼebé loos tuir situasaun ida-idak. Ema husi fatin oioin gosta ninia hanorin, no ninia hanorin mós diʼak ba tempu hotu. Sin, Bíblia fó-hatene nanis katak Jesus mak “Konsellu-Naʼin neʼebé Kmanek”. Agora mai ita hanoin toʼok kona-ba ezemplu balu neʼebé hatudu katak Jesus koʼalia sai liafuan neʼebé matenek.—Isaias 9:6.

10. Hahalok diʼak saida mak Jesus hakarak ita atu haburas? Tanbasá?

¹⁰ Diskursu iha foho, neʼebé temi uluk, mak Jesus nia diskursu naruk liu iha Bíblia laran. Iha diskursu neʼe, Jesus la fó konsellu deʼit kona-ba koʼalia iha dalan neʼebé diʼak no hatudu hahalok diʼak. Nia hanorin buat neʼebé kleʼan liu. Jesus hatene  katak buat neʼebé ema hanoin no sente kona dalan neʼebé sira koʼalia no sira-nia hahalok. Tan neʼe, Jesus fó laran-manas ba ita atu haburas hahalok diʼak iha ita-nia neon no laran, hanesan hahalok laran-maus, laran-sadiʼa, dame, domin, no hamlaha ba justisa. (Mateus 5:5-9, 43-48) Nuʼudar ita haburas hahalok sira-neʼe iha ita-nia laran, ida-neʼe sei book ita atu hatudu hahalok diʼak no koʼalia iha dalan neʼebé halo kontente Maromak Jeová no mós ajuda ita atu iha relasaun diʼak ho ema seluk.—Mateus 5:16.

11. Kuandu Jesus fó konsellu kona-ba hahalok neʼebé sala, oinsá mak nia esplika sala neʼe nia hun?

¹¹ Kuandu Jesus fó konsellu kona-ba hahalok neʼebé sala, nia mós koʼalia kona-ba sala neʼe nia hun. Nia la fó-hatene deʼit ba ita atu hasees an husi violénsia, maibé nia fó avizu atu la rai odi iha ita-nia laran. (Mateus 5:21, 22; 1 João 3:15) Nia laʼós deʼit bandu kona-ba hahalok sala-foʼer, maibé nia fó avizu katak hahalok sala neʼe komesa husi ita-nia laran. Nia fó konsellu atu la hateke ba ema ida ho hanoin la moos tanba ida-neʼe sei haburas hakarak atu halo sala-foʼer. (Mateus 5:27-30) Sin, Jesus la koʼalia deʼit kona-ba buat neʼebé ema halo, maibé nia fó sai kona-ba hanoin no hakarak neʼebé bele hamosu hahalok aat sira-neʼe.—Salmo 7:14.

12. Oinsá mak Jesus nia dixípulu sira haree ninia konsellu? Tanbasá?

¹² Jesus nia liafuan iha matenek duni! Tan neʼe mak “ema-lubun hakfodak ho nia doutrina”. (Mateus 7:28) Nuʼudar Jesus nia dixípulu, ita haree ninia konsellu neʼebé matenek nuʼudar matadalan ba ita-nia moris. Ita hakaʼas an atu haburas hahalok diʼak neʼebé nia fó sai hanesan laran-sadiʼa, hadame malu no domin, tanba ida-neʼe sei ajuda ita atu hatudu sai hahalok neʼebé halo Maromak kontente. Ita hakaʼas an atu fokit sai husi ita-nia laran hanoin no hakarak neʼebé Jesus dehan katak la diʼak. Porezemplu ita presiza hasai sentimentu hanesan rai odi, no hakarak atu halo sala-foʼer tanba hodi hasai sentimentu sira-neʼe sei ajuda ita atu hadook an husi hahalok sala.—Tiago 1:14, 15.

13, 14. Saida mak hatudu katak Jesus tetu didiʼak kona-ba uza ninia moris?

¹³ Jesus hatudu matenek laʼós deʼit iha ninia liafuan maibé mós iha ninia hahalok. Nia sempre hatudu matenek iha buat hotu iha ninia moris, inklui desizaun neʼebé nia halo, hahalok neʼebé nia hatudu ba ema seluk, no ninia hanoin kona-ba nia an rasik. Hanoin toʼok ezemplu balu neʼebé hatudu katak Jesus halaʼo nia moris tuir “matenek no kbiit atu hanoin”.—Provérbios 3:21.

¹⁴ Matenek inklui kbiit atu tetu didiʼak. Jesus tetu didiʼak kuandu nia halo desizaun kona-ba oinsá atu uza ninia moris. Hanoin toʼok kona-ba buat neʼebé Jesus bele halo ba nia an rasik iha tempu neʼebá. Karik nia bele harii uma, loke bisnis, ka bele sai ema-boot iha mundu neʼe. Maibé Jesus hatene katak hakaʼas an atu buka buat sira-neʼe mak “saugati deʼit, hanesan duni tuir anin”. (Eclesiastes 4:4; 5:10) Tuir loloos, la matenek duni atu moris iha dalan hanesan neʼe. Jesus hili atu halaʼo moris neʼebé simples. Nia lakohi atu buka osan barak ka atu hetan rikusoin barak. (Mateus 8:20) Jesus hateke deʼit ba buat ida, neʼe mak atu halaʼo Maromak nia hakarak, no ida-neʼe tuir buat neʼebé nia rasik hanorin. (Mateus 6:22) Jesus ho matenek uza ninia tempu no ninia forsa atu apoia Maromak nia Ukun. Serbisu neʼe importante liu no mós lori bensaun barak liu fali se kompara ho buka sasán barak. (Mateus 6:19-21) Nia husik hela ezemplu diʼak neʼebé ita bele banati-tuir.

15. Oinsá mak ema neʼebé tuir Jesus hatudu katak sira buka uluk Maromak nia Ukun? Tanbasá mak matenek atu halo ida-neʼe?

¹⁵ Ohin loron, ema neʼebé tuir Jesus hatene katak sira hatudu matenek hodi halo sira-nia matan simples, ka buka uluk Maromak nia Ukun iha sira-nia moris. Tan neʼe sira kuidadu atu la hatodan sira-nia an hodi empresta osan neʼebé tuir loloos sira la presiza, no sira mós la uza tempu no forsa barak liu atu halo buat neʼebé ladún importante. (1 Timóteo 6:9, 10) Ema balu halo desizaun ho matenek  hodi halo sira-nia moris simples, hodi nuneʼe sira bele uza tempu barak liután iha serbisu haklaken no mós karik serbí nuʼudar pioneiru regulár. Sin, kuandu ita tau uluk Maromak nia hakarak iha ita-nia moris, ida-neʼe matenek liu no sei halo ita sente kontente duni.—Mateus 6:33.

16, 17. (a) Iha dalan saida deʼit mak Jesus hatudu katak nia haraik-an no hatene katak nia la bele halo buat hotu? (b) Oinsá mak ita bele hatudu haraik-an hodi hatene katak ita la iha kbiit atu halo buat hotu neʼebé ita hakarak?

¹⁶ Bíblia esplika katak atu hatudu matenek ita mós presiza hatudu haraik-an, ida-neʼe inklui hatene didiʼak kona-ba buat neʼebé ita bele no la bele halo. (Provérbios 11:2) Jesus mak ema haraik-an no hatene katak nia mesak la bele halo buat hotu. Jesus hatene katak laʼós ema hotu neʼebé rona ninia liafuan sei simu ninia mensajen. (Mateus 10:32-39) Nia mós hatene katak nia deʼit la bele fó sasin ba ema hotu. Tan neʼe, nia hatudu matenek hodi entrega serbisu atu halo dixípulu ba sira neʼebé tuir nia. (Mateus 28:18-20) Ho haraik-an Jesus dehan katak sira sei “halo hahalok [ka “serbisu”, MF] boot liu fali” buat neʼebé nia halo, tanba sira sei haklaken ba ema barak liu, iha rai barak liu, no ba tempu naruk liu. (João 14:12) Jesus mós hatene katak dala ruma nia rasik presiza ajuda. Nia simu ajuda husi anju sira kuandu nia iha rai-fuik maran, no iha mós anju ida neʼebé hametin nia iha Getsémani. Sin, kuandu Maromak nia Oan hasoru susar neʼebé boot liu, nia husu nia Aman atu fó ajuda.—Mateus 4:11; Lucas 22:43; Ebreu 5:7.

¹⁷ Ita mós presiza hatudu haraik-an hodi hatene katak ita la iha kbiit atu halo buat hotu neʼebé ita hakarak atu halo iha ita-nia moris. Klaru katak ita hotu hakarak atu hakaʼas an ho laran tomak atu halo serbisu haklaken no halo dixípulu. (Lucas 13:24; Koloso 3:23) Iha tempu neʼebé hanesan, ita labele haluha katak Maromak Jeová la kompara ita-nia serbisu ho ema seluk, no ita mós la lakohi kompara ita-nia an ho ema seluk. (Galásia 6:4) Ita bele hatudu matenek hodi halo planu sira tuir ita-nia situasaun no forsa.  Liután neʼe, ema neʼebé kaer responsabilidade boot bele hatudu matenek hodi hatene katak sira la iha kbiit atu halo buat hotu, no mós katak dala ruma sira presiza ajuda. Ho haraik-an sira prontu atu simu ajuda, tanba sira hatene katak karik Jeová bele uza maluk kristaun atu “fó ksolok” ba sira.—Koloso 4:11.

18, 19. (a) Oinsá mak Jesus hatudu laran-diʼak ba ninia dixípulu sira? (b) Tanbasá mak importante ba ita atu hatudu laran-diʼak no buka buat diʼak husi ita-nia maluk? Oinsá mak ita bele halo ida-neʼe?

¹⁸ Tiago 3:17 dehan: “Matenek husi lalehan . . . laran-kmaus.” Jesus koʼalia hodi hatudu laran-maus no laran-diʼak ba ninia dixípulu sira, no la hein atu sira halo buat hotu ho loloos. (João 1:47) Nia hatene ho loos kona-ba sala neʼebé nia dixípulu sira halo, maibé nia haree buat diʼak iha sira-nia an. Nia hatene katak sira sei halai husik hela nia iha kalan neʼebé ema mai atu kaer nia, maski nuneʼe nia la duvida kona-ba sira-nia fiar-metin. (Mateus 26:31-35; Lucas 22:28-30) Apóstolu Pedro nega Jesus ba dala tolu, maibé Jesus harohan ba nia diʼak no mós koʼalia kona-ba Pedro nia laran-metin. (Lucas 22:31-34) Iha Jesus nia kalan ikus iha mundu, kuandu nia halo orasaun ba ninia Aman, Jesus la koʼalia kona-ba dixípulu sira-nia sala. Duké halo ida-neʼe, nia temi buat diʼak neʼebé sira halo, hodi dehan: “Sira moris tuir ona Ita-nia liafuan.” (João 17:6) Maski sira halo sala balu, maibé Jesus entrega ba sira responsabilidade atu haklaken no halo dixípulu sira. (Mateus 28:19, 20) Sin, Jesus hatudu katak nia tau fiar ba ninia dixípulu sira, no klaru katak ida-neʼe hametin sira atu halaʼo serbisu neʼebé nia fó ba sira.

¹⁹ Ita nuʼudar dixípulu sira, iha razaun duni atu tuir Jesus nia ezemplu diʼak neʼe. Maromak nia Oan, neʼebé la halo sala ida, hatudu pasiénsia ba ninia dixípulu sira neʼebé sala-naʼin. Nuneʼe, importante liu ba ita neʼebé sala-naʼin atu hatudu pasiénsia ba malu. (Filipe 4:5) Duké hanoin deʼit kona-ba maluk kristaun sira-nia fraku, diʼak liu ita buka buat diʼak husi sira. Keta haluha katak Maromak Jeová mak dada sira. (João 6:44) Klaru katak Jeová haree buat diʼak iha sira, no  ita mós hakarak atu halo buat neʼebé hanesan. Hodi halo nuneʼe sei ajuda ita atu “la hanoin fali kona-ba ema nia sala”, no liután neʼe atu buka hahalok diʼak iha ema seluk hodi gaba sira. (Provérbios 19:11) Sin, hodi hatudu katak ita tau fiar ba ita-nia irmaun-irmán sira, ida-neʼe sei ajuda sira atu serbí Jeová ho laran tomak no ho ksolok.—1 Tesalónika 5:11.

20. Ita presiza halo saida ho rikusoin neʼebé ita hetan iha Evanjellu sira? Tanbasá?

²⁰ Iha Evanjellu sira ita bele lee kona-ba Jesus nia moris no ninia serbisu haklaken. Livru sira-neʼe hanesan rikusoin ida, loos ka lae? Entaun, ita sei halo saida ho rikusoi sira-neʼe? Kuandu Jesus ramata ninia diskursu iha foho nia fó laran-manas ba ninia rona-naʼin atu la rona deʼit ba ninia liafuan neʼebé matenek, maibé atu halo tuir. (Mateus 7:24-27) Hodi troka ita-nia hanoin, ita-nia laran, no ita-nia hahalok tuir Jesus nia liafuan no ezemplu neʼebé matenek, ida-neʼe sei ajuda ita atu moris kontente iha tempu agora, no atu laʼo nafatin tuir dalan moris rohan-laek nian. (Mateus 7:13, 14) Sin, hodi laʼo tuir Kristu mak dalan neʼebé diʼak liu no matenek liu atu halaʼo ita-nia moris!