Jesus nia aman-hakiak mak José, badain-ai ida iha Nazaré. Maibé ita hatene ka lae, sé mak José nia aman? Tuir informasaun kona-ba Jesus nia beiʼala sira iha livru Mateus, José nia aman mak Jacob, maibé livru Lucas dehan katak José mak “Heli nia oan”. Tanbasá informasaun husi livru rua neʼe la hanesan?—Lucas 3:23; Mateus 1:16.

Mateus dehan: “Jacob nia oan mak José.” Liafuan orijinál iha lia-gregu fó ideia katak Jacob mak José nia aman rasik. Mateus koʼalia kona-ba José tuir liña jerasaun husi liurai David hodi hatudu katak Jesus iha direitu atu sai liurai.

Maibé, livru Lucas hatete katak José mak “Heli nia oan”. Iha lia-gregu, liafuan “oan” iha mós arti katak “mane-foun”. Ezemplu ida mak Salatiel. Maski ninia aman rasik mak Jekonias, Lucas 3:27 dehan katak nia mak “Neri nia oan”. (1 Crônicas [Tawarikh] 3:17; Mateus 1:12) Neʼe hatudu katak karik Salatiel kaben ho Neri nia oan-feto. Nuneʼe mós ho José, nia kaben ho Maria, Heli nia oan-feto. Lucas koʼalia kona-ba Jesus nia beiʼala sira tuir ninia inan Maria nia jerasaun. (Roma 1:3) Loos duni, Bíblia fó sai kona-ba Jesus nia beiʼala sira husi inan nian no mós aman-hakiak nian.

Ema barak halo hena husi bibi-fulun ka kuda-kamelu nia fulun. Hena neʼebé ema barak liu uza mak halo husi bibi-malae nia fulun, no Bíblia temi beibeik bibi-malae, tesi bibi-fulun, no roupa husi bibi-fulun. (1 Samuel 25:2; 2 Reis [Raja-Raja] 3:4; Jó [Ayub] 31:20) Iha mós hena liñu, ka linen, neʼebé halo husi duʼut oin ida iha rai-Ejitu no Izraél. (Gênesis [Kejadian] 41:42; Josué [Yosua] 2:6) Karik iha tempu Bíblia, ema Izraél seidauk kuda ai-algodaun atu halo hena katun, maibé iha rai-Pérsia iha ona hena neʼe. (Ester 1:6) Bíblia mós temi kona-ba hena seda, ka sutra, neʼebé karun tebes, karik ema lori hena neʼe husi rai dook hanesan Índia ka Xina.—Apokalipse 18:11, 12.

Tuir livru ida (Jesus and His World), “bibi-fulun bele iha kór hanesan mutin, metan no xokolate”. Liután neʼe, ema mós aumenta kór oioin ba hena husi bibi-fulun. Porezemplu, sira halo hena ho kór-uvas neʼebé karun hodi uza sipu-tasi nia isin, no sira mós uza ai-abut, ai-tahan no animál kiʼik oioin atu halo kór mean, kinur, azúl no metan.