Karik vizaun kona-ba kuda haat neʼe halo ita sente taʼuk ka konfuzaun. Maibé Bíblia no buat oioin neʼebé akontese ohin loron ajuda ita atu komprende kona-ba kuda ida-idak reprezenta saida. No maski vizaun neʼe fó sai susar neʼebé sei mosu iha mundu, maibé neʼe mós lori liafuan diʼak ba Ita. Oinsá? Primeiru, mai ita buka-hatene kuda ida-idak reprezenta saida.

Vizaun neʼe komesa ho liafuan tuirmai neʼe: “Haʼu haree kuda mutin ida; no ida neʼebé tuur iha leten kaer hela rama ida; no Maromak fó ba nia koroa ida no nia bá hodi manán ninia inimigu sira hotu.”​—Apokalipse 6:2.

Sé mak saʼe kuda mutin neʼe? Parte ikus husi livru Apokalipse hatudu ho klaru katak ida neʼebé saʼe kuda neʼe mak “Liafuan Maromak nian.” (Apokalipse 19:11-13) Iha Bíblia laran, títulu “Liafuan” refere ba Jesus Kristu, tanba nia hatoʼo Maromak nia liafuan. (João 1:1, 14) Bíblia mós bolu Jesus nuʼudar “Liurai liurai sira-nian no Naʼi naʼi sira-nian” no mós nuʼudar “Laran-Metin no Lia-Loos”. (Apokalipse 19:11, 16) Jesus iha duni kbiit boot nuʼudar liurai asuwaʼin ida, no nia sempre uza ninia kbiit neʼe atu halo buat neʼebé loos.

Maibé sé mak fó kbiit ba Jesus atu manán ninia inimigu sira? (Apokalipse 6:2) Tuir profeta Daniel nia vizaun ida, Mesias, ka “ida neʼebé hanesan oan-mane husi ema”, simu ‘kbiit nuʼudar liurai, dignidade no ukun’ husi Maromak Jeová, * “Ida neʼebé iha ona horiuluk kedas”. (Daniel 7:13, 14) Sin, Maromak neʼebé Boot Liu Hotu mak fó ba Jesus kbiit no direitu atu ukun no tesi lia. No dala barak Bíblia temi kór mutin atu reprezenta justisa. Tan neʼe, kuda mutin mak símbolu ba funu neʼebé Maromak nia Oan halo ho justisa.​—Apokalipse 3:4; 7:9, 13, 14.

Horibainhira mak kuda sira-neʼe komesa halai? Jesus neʼebé saʼe kuda primeiru komesa halai iha tempu neʼebé nia simu koroa. (Apokalipse 6:2) Bainhira mak Jesus simu koroa no sai Liurai iha lalehan? Neʼe laʼós iha tempu neʼebé nia foin fila fali ba lalehan. Bíblia hatudu katak Jesus presiza hein ba tempu balu atu sai liurai. (Ebreu 10:12, 13) Jesus fó-hatene nanis ba ninia dixípulu sira katak bainhira nia komesa ukun iha lalehan, buat aat oioin sei mosu iha mundu neʼe, hanesan funu, rai-hamlaha no moras oioin. (Mateus 24:3, 7; Lucas 21:10, 11) Lakleur depois Funu Mundiál Primeiru hahú iha tinan 1914, mundu nia situasaun hatudu ho klaru katak iha tinan neʼe mak Jesus sai Liurai iha lalehan, no tempu neʼebé Bíblia bolu nuʼudar “loron ikus sira” hahú ona.​—2 Timóteo 3:1-5.

Maibé se Jesus sai ona Liurai iha tinan 1914, tanbasá mak mundu nia situasaun sai aat liután ba beibeik? Neʼe tanba Jesus ukun iha lalehan, laʼós iha rai. Bainhira Jesus foin sai Liurai, funu ida mosu iha lalehan, no Jesus, ka Miguel, soe tun Satanás no anju aat sira ba rai. (Apokalipse 12:7-9, 12) Husi tempu neʼebá, Satanás hirus tebes tanba hatene katak ninia tempu hela uitoan deʼit. Tuir loloos, lakleur tan, Maromak sei kumpre ninia hakarak ba mundu neʼe. (Mateus 6:10) Entaun, tanba kuda tolu seluk reprezenta situasaun neʼebé mosu daudauk iha mundu tomak, mai ita buka-hatene oinsá mak kuda sira-neʼe bele ajuda ita atu fiar katak ita moris iha “loron ikus sira”.

“Kuda ida seluk sai mai, kuda neʼe kór mean lakan; no ida neʼebé tuur iha kuda neʼe nia leten simu kbiit atu hasai tiha dame husi rai atu nuneʼe ema sei oho malu; no nia simu surik boot ida.”​—Apokalipse 6:4.

Kuda mean neʼe reprezenta funu, neʼebé halakon dame iha mundu tomak, laʼós iha nasaun balu deʼit. Iha tinan 1914, funu mundiál akontese ba dala primeiru iha ema nia istória. Tuirmai, funu mundiál segundu mós akontese no lori susar boot liután. Matenek-naʼin balu hatete katak, husi tinan 1914 toʼo ohin loron, ema naʼin-100.000.000 liu mak mate tanba funu! Liután neʼe, iha mós ema barak tebes neʼebé hetan kanek todan durante funu.

Funu fó impaktu aat duni ba mundu ohin loron. Ho teknolojia modernu, ema halo armas oioin neʼebé bele halakon ema hotu iha mundu neʼe. Maski organizasaun oioin hanesan Nasoins Unidas hakaʼas an atu habelar dame, maibé sira la iha forsa atu hapara kuda mean neʼe.

“Haʼu haree kuda metan ida; no ida neʼebé tuur iha kuda neʼe nia leten kaer hela dasin iha nia liman. No haʼu rona lian ida husi anju haat nia klaran, dehan: ‘Trigu kilograma ida iha folin denáriu ida no sevada kilograma tolu iha folin denáriu ida; no keta estraga mina oliveira nian no tua-uvas.’”​—Apokalipse 6:5, 6.

Kuda neʼe reprezenta hamlaha. Lian ida hatete katak trigu kilograma ida nia folin mak denáriu ida. Iha Bíblia nia tempu, atu manán denáriu ida, ema presiza serbisu ba loron tomak! (Mateus 20:2) Maski denáriu ida bele sosa sevada kilograma tolu tanba sevada mak baratu liu fali trigu, maibé neʼe mós la toʼo ba família boot. Ema mós hetan avizu atu labele gasta arbiru mina oliveira no tua-uvas. Tanba mina oliveira no tua-uvas mak buat neʼebé ema uza loron-loron iha Bíblia nia tempu, avizu neʼe hatudu katak ema sei hasoru susar boot.

Iha ka lae, evidénsia ruma neʼebé hatudu katak kuda metan neʼe halai daudauk? Iha! Husi tinan 1901 toʼo 2000, maizumenus ema naʼin-70.000.000 mak mate tanba hamlaha. Tuir relatóriu ida, “husi tinan 2012 toʼo 2014, ema naʼin-805.000.000 (maizumenus porsentu 11 husi mundu nia populasaun) mak hetan susar tanba malnutrisaun”. Relatóriu seluk mós fó sai katak “tinan-tinan, ema neʼebé mate tanba hamlaha mak barak liu fali ema neʼebé mate tanba AIDS, malária no tuberkuloze”. Maski organizasaun barak hakaʼas an atu halakon hamlaha, maibé kuda metan neʼe kontinua halai.

“Haʼu haree kuda ida neʼebé kamutis; no ida neʼebé tuur iha leten naran Mate. No Rate laʼo tuir nia. No sira simu kbiit ba rai baluk ida, hodi oho ho surik naruk, ho rai-hamlaha, ho moras neʼebé halo mate, no ho animál fuik iha rai.”​—Apokalipse 6:8.

Kuda ikus reprezenta mate tanba moras ka razaun seluk. Lakleur depois tinan 1914, ema rihun ba rihun mate tanba flu Españól. Ema neʼebé kona moras neʼe mak maizumenus naʼin-500.000.000, neʼe mak porsentu 33 husi mundu nia populasaun iha tempu neʼebá!

Maibé iha mós moras aat seluk tan. Matenek-naʼin sira hatete katak husi tinan 1901 toʼo 2000, ema naʼin-300.000.000 liu mak mate tanba moras varíola. Toʼo ohin loron, maski doutór sira-nia matenek aumenta ba beibeik, maibé moras aat oioin hanesan AIDS, tuberkuloze no malária kontinua habadak ema barak nia moris.

Funu, hamlaha no moras halo ema barak mate. No tuir vizaun iha livru Apokalipse, Rate laʼo tuir kuda ikus hodi halibur vítima sira.

Lakleur tan, tempu susar neʼe sei ramata. Ita aprende ona katak, iha tinan 1914, Jesus komesa “manán ninia inimigu sira”, no soe tun Diabu Satanás husi lalehan ba rai. Maibé nia seidauk manán ninia inimigu sira iha dalan neʼebé kompletu. (Apokalipse 6:2; 12:9, 12) Lakleur tan, iha funu Armajedón, Jesus sei kesi metin Satanás no halakon ema aat hotu neʼebé apoia nia. (Apokalipse 20:1-3) Laʼós neʼe deʼit, Jesus mós sei halakon kuda tolu neʼe no hadiʼa fali mundu nia situasaun aat. Oinsá? Haree toʼok Bíblia nia promesa balu.

Sei la iha tan funu, maibé iha dame. Jeová “sei hapara funu sira iha rai tomak. Nia halo tohar rama no harahun diman.” (Salmo [Mazmur] 46:9) Ema neʼebé hadomi dame “sei hetan ksolok boot tanba iha dame barak”.​—Salmo 37:11.

Sei la iha tan hamlaha, maibé iha ai-han barak. “Sei iha ai-han barak iha rai; foho-tutun sira sei nakonu ho ai-han.”​—Salmo (Mazmur) 72:16.

Sei la iha tan moras no mate, no ema hotu sei haksolok ho saúde diʼak no moris ba nafatin. Maromak “sei hamaran sira-nia matan-been hotu husi sira-nia matan, no mate sei la iha tan, no ema sei la tanis tan ka laran-susar ka laran-triste”.​—Apokalipse 21:4.

Bainhira Jesus iha rai, nia hatudu nanis situasaun diʼak neʼebé ema sei hetan iha futuru iha ninia ukun okos. Nia hanorin ema atu buka dame. Nia mós halo milagre oioin, hanesan fó-han ema rihun ba rihun, kura ema neʼebé moras, no halo ema mate moris fali.​—Mateus 12:15; 14:19-21; 26:52; João 11:43, 44.

Testemuña ba Jeová kontente atu hatudu ba Ita husi Bíblia oinsá mak Ita rasik bele prepara an ba tempu neʼebé Jesus sei halakon kuda tolu neʼe. Ita hakarak hatene liután kona-ba neʼe ka lae?