Sinagoga fatin neʼebé Jesus no nia dixípulu haklaken

“Hafoin nia hahú laʼo-lemo Galileia tomak hodi hanorin iha sinagoga sira, haklaken liafuan diʼak reinu nian no fó isin-diʼak ba moras sira iha povu nia leet.”—MATEUS 4:23.

KUANDU ita lee Evanjellu sira ita hatene katak dala barak Jesus bá sinagoga. Iha Nazaré, sidade neʼebé Jesus sai boot, iha Kafarnaum, sidade neʼebé nia hela, no iha sidade no knua barak neʼebé nia haklaken durante tinan tolu ho balun, Jesus haklaken beibeik no hanorin Maromak nia Reinu iha sinagoga. Tuir loloos, kona-ba nia serbisu haklaken, Jesus dehan: “Haʼu hanorin beibeik iha sinagoga sira no iha templu, iha neʼebé judeu hotu sira halibur hamutuk.”—Joao 18:20.

Hanesan neʼe mós ho Jesus nia apóstolu no ema kristaun sira iha tempu neʼebá. Sira hanorin beibeik iha sinagoga judeu nian. Maibé, oinsá mak ema judeu sira komesa atu uza sinagoga hodi halaʼo adorasaun ba Maromak? No iha Jesus nia tempu, fatin adorasaun sira-neʼe haree oinsá? Mai ita haree kona-ba neʼe.

Fatin importante ba ema judeu Dala tolu iha tinan ida nia laran, mane judeu sira laʼo rai ba Jeruzalein atu tuir festa iha templu santu. Maibé, ba sira-nia adorasaun  loron-loron nian, sira bá sinagoga neʼebé besik. Tan neʼe, laʼós rai-Palestina deʼit neʼebé iha sinagoga, maibé iha rai seluk neʼebé ema judeu hela iha mós sinagoga.

Bainhira mak sira komesa uza sinagoga? Ema balu dehan katak sira komesa uza sinagoga iha tempu neʼebé judeu sira sai dadur iha Babilónia (tinan 607-537 molok Kristu), iha tempu neʼebá nasaun Babilónia sobu Jeruzalein ho ninia templu. Ema seluk dehan sira komesa uza sinagoga kuandu judeu sira fila husi dadur iha Babilónia, iha tempu neʼebé amlulik Esdras fó laran-manas ba nia povu atu hatene liután Maromak nia ukun-fuan.—Esdras 7:10; 8:1-8; 10:3.

Ema judeu tradús Eskritura ba lia-gregu, no bolu tradusaun neʼe Septuaginta. Iha Septuaginta liafuan “sinagoga” tradús nuʼudar “kongregasaun”. Ikus fali mai ema uza liafuan “sinagoga” nuʼudar fatin ka uma iha neʼebé ema halibur atu adora Maromak. Iha Jesus nia tempu, área barak liu neʼebé nia vizita iha sinagoga ida, sidade sira iha sinagoga balu, no Jeruzalein iha sinagoga barak. Sinagoga sira-neʼe haree oinsá?

Fatin simples ba adorasaun Kuandu ema judeu sira harii sinagoga, baibain sira buka fatin aas no halo uma neʼe nia oin (1) haree ba Jeruzalein. Maibé neʼe laʼós ukun-fuan, tanba dala ruma sira la konsege halo.

Baibain sinagoga mak simples ho sasán balu deʼit. Maibé buat ida neʼebé importante mak arka (2)  ka fatin neʼebé tau buat neʼebé povu hafolin liu, neʼe mak Eskritura Santu. Kuandu sira halibur hamutuk atu halaʼo reuniaun, sira tau arka neʼe iha nia fatin, no kuandu reuniaun hotu sira lori arka no tau fali iha fatin seguru (3).

Ulun-naʼin sinagoga nian no mós bainaka importante sira tuur iha kadeira (4) besik arka, hodi hateke ba rona-naʼin. (Mateus 23:5, 6) Iha sinagoga nia laran iha plataforma, ho kadeira no meza ba oradór (5). Iha plataforma nia sorin-sorin, no iha oin, iha banku ba ema iha kongregasaun (6).

Baibain ema husi kongregasaun ida-idak mak tau matan ba sinagoga. Ema hotu, inklui ema riku no mós ema kiak, fó osan tuir sira-nia hakarak, atu mantein sinagoga neʼe. Maibé, oinsá mak sira halaʼo sira-nia reuniaun?

Adorasaun iha sinagoga Adorasaun iha sinagoga inklui kanta hahiʼi, orasaun, lee Eskritura, no mós hanorin no haklaken. Kongregasaun komesa reuniaun hodi dekor Shema, ka deklarasaun ba sira-nia fiar. Liafuan Shema mai husi liafuan primeiru husi eskritura neʼebé sira dekor: “Rona bá [Shema], Oh Izraél: Jeová, ita-nia Maromak, Jeová mak mesak ida deʼit.”—Deuteronômio 6:4.

Depois neʼe, sira lee no hatoʼo diskursu husi Torah, katak livru lima primeiru husi Bíblia, neʼebé Moisés hakerek. (Apostolu 15:21) Tuirmai sira lee liafuan husi profeta sira (haftarahs), sira esplika no aplika eskritura sira-neʼe. Dala ruma bainaka mós halaʼo  parte ida-neʼe, hanesan Jesus halo neʼebé temi iha Lucas 4:16-21.

Iha tempu neʼebá, eskritura neʼebé ema fó ba Jesus atu lee la iha kapítulu no versíkulu hanesan Bíblia agora nian. Entaun, ita bele hanoin toʼok, karik Jesus loke eskritura ho liman karuk, no lulun ho nia liman loos toʼo nia hetan liafuan sira neʼebé nia atu lee. Baibain, kuandu lee hotu sira lulun fali.

Dala barak sira lee husi lia-ebraiku no tradús ba lia-aramaiku. Iha kongregasaun neʼebé ema koʼalia lia-gregu, sira uza tradusaun Septuaginta.

Importante ba moris loron-loron Sinagoga mak importante ba moris loron-loron nian ba ema judeu. Sira uza sinagoga no mós uma balu neʼebé besik atu halo buat barak. Dala ruma sira uza atu tesi lia, atu halaʼo reuniaun ba komunidade, no mós atu han hamutuk kuandu halaʼo reuniaun boot. Dala ruma ema neʼebé vizita mós bele hela iha neʼebá.

Baibain sinagoga mós uza nuʼudar eskola. Hanoin toʼok, karik salaun neʼe nakonu ho alunu sira, neʼebé aprende lee letra neʼebé mestra hakerek iha kuadru kiʼik. Tanba iha eskola hanesan neʼe, ema judeu iha tempu neʼebá hatene lee, no ema baibain mós hatene diʼak eskritura sira.

Maibé, razaun importante ba sira atu uza sinagoga mak atu adora Maromak. Tan neʼe, reuniaun sira neʼebé ema kristaun halaʼo iha apóstolu nia tempu iha buat barak neʼebé hanesan ho reuniaun sira neʼebé ema judeu sira halaʼo iha sinagoga. Ema kristaun no mós ema judeu halaʼo reuniaun atu adora Maromak Jeová hodi kanta hahiʼi, halo orasaun, lee no hanorin husi Maromak nia Liafuan. Iha buat seluk tan neʼebé hanesan. Hanesan ho ema judeu, ema kristaun tau matan ba sira-nia reuniaun-fatin hodi fó osan tuir sira-nia hakarak. Iha sinagoga, no mós iha kongregasaun kristaun iha tempu uluk, la iha ema boot ho títulu espesiál atu lee no hanorin Maromak nia Liafuan. Iha sinagoga judeu, no mós iha kongregasaun kristaun, iha katuas sira neʼebé tau matan no dirije reuniaun sira.

Ohin loron Testemuña ba Jeová hakaʼas an atu tuir ezemplu husi Jesus no nia dixípulu sira iha tempu neʼebá. Reuniaun neʼebé sira halaʼo iha Salaun Reinu iha mós buat balu neʼebé hanesan ho reuniaun iha sinagoga tempu antigu. Loos, hanesan ho ema neʼebé hadomi lia-loos iha tempu uluk, Testemuña sira halibur hamutuk tanba hakarak atu “hakbesik ba Maromak”.—Tiago 4:8.

[Dezeñu iha pájina 16, 17]

Modelu tuir Sinagoga Gamla iha apóstolu nia tempu

[Dezeñu iha pájina 18]

Eskola iha sinagoga hanorin labarik-mane husi tinan 6 toʼo 13