1-2. a) Ino ty itoviza ty raha natrehe o Jiosy noly ta Jerosalema agne reo amy ty antika? b) Rehafo ty olagne natrehe o Jiosio. (Henteo ty efajoro tihoe “ Tamy ty Andro i Hagay, Zakaria Naho i Ezra.”)

 MIVALI-DOHA miomba ty hoavy vao rehe? Va’e nimontso asa rehe le mivali-doha miomba ty raha ilae ty keleia’o. Va’e mampieretseretse azo ka ty raha hanjò ty keleia’o noho ty korontagne ara-politike ndra ty fagnenjehagne naho fandraragne ty asa fitoriagne. Miatreke ty raike amo raha reo vao rehe? Naho izay le hahasoa azo ty fandinehagne ty fomba nagnampea i Jehovah o Israelita talohao naho fa niatreke olagne mitovy amy izay iareo.

² Nitake finoagne tamo o Jiosy nitoboke a Babilona agneo ty hagnenga ty fiaignagne mampiadagne niaigna iareo tagne, le avy eo handeha amy ty tane tsy le fanta iareo soa. Naho fa niavy a Jerosalema agne iareo, le tsy nimora tamy iareo ty nahatrea ty raha nilae ty keleia iareo noho ty olagne ara-toe-karena naho ty olagne ara-politike vaho ty fagnenjehagne nisy. Va’e nisarotse tamy ty ila’e areke ty nifantoke tamy ty fagnoregnagne i Tempoly i Jehovah-y. Noho izay le nandefa i Hagay naho i Zakaria mpaminany ty Jehovah tamy 520 T.K., mba hagnampe i vahoakey hafana fo amy ty fanompoagne aze indraike. (Hag. 1:1; Zak. 1:1) Arake ty hotreantika le nisy voka’e soa ty fampaherezagne nimea i mpaminany roe rey. Kele tsy ho 50 taogne tafara tatoy, le nihegne indraike ty hafanam-po i Jiosy rey. Niavy ta Jerosalema tao ty Ezra mpanao dika mitovy i Lalànay  mba handrisike i vahoakey hanao voalohan-draha ty fanompoagne.​—Ezra 7:1, 6.

3. Ino iaby ty fagnonteneagne hodinehentika? (Ohabolana 22:19)

³ Ty faminania i Hagay naho i Zakaria, le nagnampe i vahoan’Andrianagnahare rey hanohy hatoky i Jehovah avao tagnate i fanoheragney. Magnampe antika amy izao hatoky ka io tie manohagne antika avao ty Jehovah naho fa miatreke raha sarotse tika. (Vakio ty Ohabolana 22:19.) Naho fa handineke ty hafatse nirehafe i Hagay naho i Zakaria vaho ty modely nimea i Ezra tika, le hamale ty fagnonteneagne retoa: Ino ty voka i raha sarotse natrehe i Jiosy noly ta Jerosalema agne rey? Nagnino tika ro toko’e hanao voalohan-draha ty fanompoagne i Jehovah avao ndra tie misy raha sarotse? Akore ty fomba hagnatanjahantika ty fatokisantika i Jehovah naho fa miatreke raha sarotse?

4-5. Ino ty va’e nahavy ty hafanam-po o Jiosio nihegne naho fa namboatse i tempolỳ iareo?

⁴ Naho fa niavy ta Jerosalema agne o Jiosio, le nisy asa maro bey natao iareo. Nagnoregne malaky i alitaray naho i tempolỳ iareo. (Ezra 3:1-3, 10) Faie nihegne ty hafanam-po iareo. Ino ty anto’e? Ankoatse ty fagnoregnagne i tempolỳ, le nila namboatse ty tragno hitoboha’e naho ty tane hambolea’e vaho ze raha nilae ty keleia’e ka iareo. (Ezra 2:68, 70) Ankoatse izay ka le niatreke ty fanohera i fahavalo nikalagne iareo tsy hagnoregne i tempolỳ iareo.​—Ezra 4:1-5.

⁵ Niatreke olagne ara-toe-karena naho ara-politike ka i Jiosy boake a Babilona agne rey. Tambane fahefà ty Fanjakagne Persiana i tane iareoy. Naho fa nimate ty Kyrosy Mpanjaka Persiana tamy 530 T.K., le i Cambyse ty nandimbe aze. Navori’e mba hanafike i Ejipta i maramila’e rey. Tamy reke handeha mba Ejipta mbeoy le nalake hanegne naho rano vaho toeragne hitobohagne tamo o Israelitao iareo. Nagnindra ty raha sarotse natrehe o Israelitao areke zay. Naho vaho nanomboke nanjaka ty Dariosy I, le nisy fitokonagne ara-politike ty tamy ty toeragne nifehe o Persianao agne.​—Hag. 1:2.

6. Ino ty raha sarotse hafa natrehe o Jiosio, le ino ty toky nimea i Zakaria iareo arake ty Zakaria 4:6, 7?

⁶ Vakio ty Zakaria 4:6, 7. Ankoatse ty olagne ara-toe-karena naho ara-politike le niatreke fagnenjehagne ka o Jiosio. Tamy 522 T.K., le nahavita nandrese lahatse ty Fitondragne Persiana i fahavalo iareoy mba hampijanogne ty fagnoregnagne i Tempolỳ. Faie nagnomey toky o Jiosio ty Zakaria fa hampiasa ty fagnahi’e masigne ty Jehovah mba hagnampeagne iareo hanohy hanao izay avao ndra tie eo aza i fagnenjehagney. Tamy 520 T.K., le nifoagna i Dariosy Mpanjaka i fandraragney sady nagnomey fagnampeagne ara-bola o Jiosio reke. Nandily o goverinorao ka reke mba hagnampe iareo.​—Ezra 6:1, 6-10.

7. Naho fa nanohy nanao ty zoton’arofo i Jehovah indraike o Jiosio, le ino ty fitahiagne niazo iareo?

 ⁷ Nampitamà i vahoa’ey tamy ty alala i Hagay naho i Zakaria ty Jehovah fa hagnampe iareo naho atao iareo voalohan-draha ty fagnoregnagne i tempolỳ. (Hag. 1:8, 13, 14; Zak. 1:3, 16) Noho ty fampaherezagne natao i mpaminany rey, le nanohy i asay indraike o Jiosio tamy 520 T.K., le nivita ty fagnoregnagne aze dime taogne tafara izay. Satria o Jiosio nanao voalohan-draha ty zoton’arofo i Jehovah avao ndra tie niatreke olagne aza, le nanohagne iareo tamy ty lafi’e ara-nofo naho ara-pagnahy reke. Voka’e le nifale avao iareo tamy ty fanompoagne i Jehovah.​—Ezra 6:14-16, 22.

8. Nagnino ty rehake amy Hagay 2:4 ao ro magnampe antika hifantoke avao amy ty fanoagne ty zoton’arofo i Jehovah? (Henteo i fagnamarehagne ambane pejey.)

⁸ Satria tena fa mihamarine i haoreagne lahibeỳ, le vao mainke mila mankatò i lily miomba ty asa fitoriagney tika. (Marka 13:10) Faie va’e tsy ho mora amantikagne ty hifantoke amy ty fanompoagne naho ohatse tika managne olagne ara-bola ndra miatreke fanoheragne. Ino areke ty hagnampe antika hanao voalohan-draha i Fanjakagney avao? Matokia fa i “Jehovah tompo ty tafike” b le manohagne antika. Hagnampe antika avao reke naho ohatse ty zoton’arofo’e ty ataontika voaloha’e vaho izay ty antika. Tsy misy raha toko’e hatahorantika areke.​—Vakio ty Hagay 2:4.

9-10. Nagnino ty raha niaigna o mpivaly iohoe ro magnamaregne ty reha i Jesosy amy Matio 6:33 ao?

⁹ Dineho ty tantara i Oleg naho Irina c. Mpivaly iareo sady mpisava lalagne. Tafara ty nifindra iareo mba hagnampe ty fiangonagne an-tane hafa agne, le nimontso asa iareo satria nisy olagne ara-toe-karena ty tamy i firenena misy iareoy agne. Ndra tie tsy tagn’asa tagnate ty tao’e raike eo ho eo aza iareo, le nahatsapa ty fanohagna i Jehovah avao tamy ty alala o rahalahy naho rahavaveo. Akore ty niatreha iareo i olagney? Nikivy heike ty Oleg tamy ty voaloha’e, faie hoe reke: “Nibey atao avao tamy ty fanompoagne zahay, le nagnampe anay hifantoke avao amy ty raha tena lahibey zay.” Ndra tie nipay asa aza iareo le mbe nibey atao amy ty fanompoagne avao.

¹⁰ Indraike andro naho fa avy nanompo iareo, le nifanta iareo fa nisy nama iareo nandeha 160 kilometatse mba hanese kitapo roe misy hanegne hoahy iareo. Hoe ty Oleg:  “Tamo o andro iohoe le nahatsapa ty fikarakara i Jehovah indraike tamy ty alala o fiangonagneo zahay. Rese lahatse zahay fa tsy magnaligno ty mpanompo’e ty Jehovah ndra tie le hoe tsy misy fanantenagne aza ty raha iaigna iareo.”​—Mat. 6:33.

11. Ino ty raha hisy naho mifantoke avao amy ty zoton’arofo i Jehovah tika?

¹¹ Tea i Jehovah hifantoke amy i asa fanoagne mpianatse mamonje aigney tika. Arake ty  fehentsoratse 7, le nandrisike o vahoa i Jehovah-o ty Hagay mba hanohy ty famboaragne i tempoly i Jehovah-y. Nampitamà ty Jehovah fa “handefa fitahiagne” naho manao izay iareo. (Hag. 2:18, 19) Afake matoky ka tika fa hitahy ty kezake ataontika ty Jehovah naho ataontika voalohan-draha avao ty asa nanendrea’e antika.

12. Nagnino ty Ezra naho i ndaty niarake tama’e rey ro nila nanagne finoagne matanjake?

¹² Tamy 468 T.K., le niala boake a Babilona agne ho mba Jerosalema mbeo ty Ezra naho ty Jiosy ila’e faharoe. Nila nanagne finoagne maozatse ty Ezra naho i nama’e rey mba hahavitagne ze lia zay. Lalagne mbe tsy nahazatse iareo ty nandehana iareo sady ninday volamena naho volafotsy maro hatao fagnomezagne hoahy i tempolỳ iareo. Va’e ho nanafike iareo areke o malasò. (Ezra 7:12-16; 8:31) Ankoatse izay ka le tsy ho ela le hotrea iareo fa tsy voaro ndra i Jerosalema. Tsy ampe avao ty ndaty nitoboke amy i tanàgney ao sady nila namboaregne i vavahadỳ naho i manday. Ino ty ianarantika boake amy i Ezra naho teantika ty hampitombo ty fatokisantika i Jehovah?

13. Ino ty natao i Ezra mba hahavy aze hatoky i Jehovah avao? (Henteo i fagnamarehagne ambane pejey.)

¹³ Nitrea i Ezra ty fomba fa nagnampea i Jehovah o vahoa’eo naho fa tagnate ty raha sarotse. Tamy ty fanomboha ty taogne 484 T.K., le nitoboke ta Babilona ao ty Ezra naho fa nagnisy tampò i lalàna mandily ty handripahagne ty Jiosy, magneragne ty Fanjakagne Persianay ty Ahasoerosy Mpanjaka. (Est. 3:7, 13-15) Nisy loza areke nandigne i Ezra! Noho ze raha zay, le nifaly hanegne naho nitagny ze Jiosy nagneragne i “faritaney iaby” zane hoe nangatake ty fagnampea i Jehovah. (Est. 4:3) Eretsereto ty raha nitsapa i Ezra naho i Jiosy nama’e rey naho fa i fahavalo iareo rey ro ndra vinono! (Est. 9:1, 2) Nagnampe i Ezra hiatreke ty raha hiseho amy ty hoavy o raha iohoe sady nagnatanjake ty finoa’e fa vita i Jehovah ty miaro i vahoa’ey. d

14. Ino ty lesogne nianara o rahavave iohoe naho fa nikarakara aze avao ty Jehovah tagnate ty raha sarotse?

¹⁴ Naho fa treantika ty fomba nagnampea i Jehovah antika tagnate ty raha sarotse, le vao mainke hihamafe ty fatokisantikagne aze. Dineho ty tantara i Anastasia, mitoboke a Eropa Atignanagne agne. Hoe reke: “Mbe liako naho niaigne tagnate ze o tsy fisiam-bola zao.” Le hoe ka reke: “Faie nengako am-pità i Jehovah eo i olagney mba ho treako ty fomba hikarakara’e ahy. Ndra tie ho montso asa indraike aza raho, le tsy misy mampatahotse ahy. Naho vita i Jehovah ty magnomey ty raha ilaeko androany, le ho vita’e ka ty hagnomey ty raha ilaeko hamaray.”

15. Ino ty nagnampe i Ezra mba hatoky i Jehovah avao? (Ezra 7:27, 28)

¹⁵ Nitsapa i Ezra tamy ty fiaigna’e manokagne fa nagnampe aze ty Jehovah. Azo antoke fa nagnampe i Ezra vao mainke hatoky i Jehovah ty fisaintsaigna’e ty fotoagne fa nagnampea’e aze. Mareho moa fa nampiasa ty voambolagne tihoe reke tie “nagnampe ahy ty  fità i Jehovah Andrianagnahareko.” (Vakio ty Ezra 7:27, 28.) Nampiasa rehake mitovy amy izay ign’enegne ty Ezra amy i boke’ey ao.​—Ezra 7:6, 9; 8:18, 22, 31.

16. Amy ty raha manao akore ty ahatreavantika fa magnampe antika ty fità i Jehovah? (Henteo i sarey.)

¹⁶ Afake magnampe antika ka ty Jehovah naho fa miatreke raha sarotse tika. Ohatse zao naho mangatake fotoagne tsy iasagne amy ty sefontikagne tika mba hagnatrehagne havoriambey ndra ka teantika hahegne ty fotoagne fiasantika mba hahafahantika magnatreke fivoriagne, le hoe magnomey fahafahagne i Jehovah mba hagnampe antikagne tika amy izay. Va’e ho tampoke antika ty raha hisy naho fa avy eo sady hagnatanjake ty fatokisantika i Jehovah ze raha zay.

17. Akore ty nampisehoa i Ezra fa niambane reke naho fa niatreke raha sarotse? (Henteo ty sare amy ty fogno ty gazete toy.)

¹⁷ Niambane ty Ezra le nangatake ty fagnampea i Jehovah. Naho fa nivali-doha noho ty andraiki’e ty Ezra, le nangatake ty fagnampea i Jehovah. (Ezra 8:21-23; 9:3-5) Satria ty Ezra niantehetse tamy i Jehovah, le nandrisike ty hafa hanohagne aze naho hitsikombe ty finoa’e zay. (Ezra 10:1-4) Naho fa mivali-doha miomba ty raha ilaentika ndra miomba ty raha hanjò ty keleiantikagne tika, le toko’e hiantehetse amy i Jehovah amy ty alala ty vavake.

18. Ino ty hagnampe antikagne hampitombo ty fatokisantikagne i Jehovah?

¹⁸ Naho miambane tika, le mangatake ty fagnampea i Jehovah sady magneke ty fagnampea o rahalahio, le hihamafe ty fatokisantikagne an’Andrianagnahare. Rene managne anake telo ty Erika sady nikezake natoky i Jehovah avao reke naho fa niatreke haoreagne. Tagnate ty fotoagne fohe le tsy niazo ty ana’e natera’e sady nimate ka ty vali’e. Hoe reke miomba o raha niseho rehoe: “Tsy fanta’o mialoha ty fomba hagnampea i Jehovah azo. Va’e ho tampoke azo ty raha hatao’e. Nitreako fa ty ankamaroa i vavake nataoko rey, le voavale tamy ty alala ty rehake naho ty raha natao i namako rey. Naho fa nirehafeko tamy iareo ty raha niseho, le avy le nagnampe ahy iareo.”

19-20. Ino ty raha ianarantika boake amy i Jiosy tsy niafake niheregne ta Jerosalema agne rey?

¹⁹ Afake miana-draha boake amo o Jiosy tsy niafake noly ta Jerosalema agne reo ka tika. Tsy afake nandeha ty ila’e amy iareo satria fa antetse ndra narare mafe ndra ka tsy namela iareo ty raha niaigna iareo. Faie ndra tie teo  zay, le nagnomey fagnomezagne iareo mba hanohagnagne ty famboaragne i tempolỳ. (Ezra 1:5, 6) Eo ho eo amy ty 19 taogne tafara tatoy, le mbe nandefa fagnomezagne mba Jerosalema mbeo avao i aze nijanogne a Babilona agne rey.​—Zak. 6:10.

²⁰ Ndra tie voafetra avao aza ty raha vitantika amy ty fanompoagne i Jehovah, le afake matoky tika fa ankasitraha i Jehovah ty kezake ataontika mba hampifaleagne aze. Akore ty ahafantarantika izay? Tamy ty andro i Zakaria, le nasae i Jehovah namboaragne satroboninahitse volamena naho volafotsy i fagnomezagne boake a Babilona agne rey. (Zak. 6:11) O “satroboninahitse” iohoe, le ho “fahatsiarovagne” ty hasoa fagnahy i nanao fagnomezagne rey. (Zak. 6:14, fap.) Afake matoky areke tika fa tsy haligno i Jehovah ty kezake ataontikagne mba hanompoagne aze amy ty fo ndra tie agnate ty raha sarotse aza.​—Heb. 6:10.

21. Ino ty hagnampe antika hiatreke am-pahatokiagne ty raha hiseho amy ty hoavy?

²¹ Tsy isalasalagne fa mbe hiatreke raha sarotse avao tika amo ze andro fara’e zao sady vao mainke hihamafe aza zay amy ty hoavy. (2 Tim. 3:1, 13) Faie tsy toko’e hinekoneko tika. Tadidio ty saontsy i Jehovah hoahy i vahoa’ey tamy ty andro i Hagay: “Magnampe anareo raho ... Le ko matahotse.” (Hag. 2:4, 5) Afake matoky ka tika fa hagnampe antika avao ty Jehovah naho manao ze fara’e soa vitantika amy ty fanompoagne aze tika. Naho fa mampihatse ty lesogne nianarantika boake amy ty faminania i Hagay naho i Zakaria vaho ty ohatse miomba i Ezra tika, le hihamafe avao ty fatokisantika i Jehovah ndra inogn’ino ty raha sarotse hatrehentika amy ty hoavy.