Naterake ta Paris, a Fransa agne raho tamy 1941. Keleiagne tsy le nanam-bola zahay. Tea nianatse raho. Tena nikivy areke raho tamy iraho nifolo taogne, satria nivoa ty tiberikilozy, le tsy maintsy nijanogne tsy nianatse. Nirehafe ze dokotera rezay raho tie tsy mahazo mihetseke am-pandreagne eo raho amy izay tsy sempotse. Namaky ze dikisionera raike zay naho nitsanogne fandaharagne fampianaragne nandeha tamy i Radio Sorbonne areke ty nandaniako ty fotoako tagnate ty volagne maromaro. Ty Oniverisite i Paris ty nanao o fandaharagne iohoe. Tena nifale raho naho fa nirehake i dokotera rey tie sitragne raho sady afake miheregne mianatse indraike. Le hoe raho: ‘Mba soa ty asa o dokoterao!’ Nanomboke tamy izay raho le nagniry hagnasitragne o ndatio amy ty aretegne mahazo aze. Le isake tie magnontane ahy ty babako tie inogne ty raha tea’o hatao naho fa bey, le hoe raho: ‘Hanao dokotera.’ Ty ho dokotera areke ty raha tena lahibey tamy ty fiaignako tamy izay.

Katolika zahay keleian-draike. Faie tsy le nahafantatse raha maro miomba an’Agnahare raho, sady maro ka ty fagnonteneagne tsy nihaiko ty vale’e. Tafara kede ty nianarako ho dokotera tamy i oniverisite ey vaho tena nirese lahatse raho tie nisy namorogne vata’e ze kila raha.

Tamy iraho nagnente ty sela amo o folera tulip io ao tamy ty mikrosikopy voaloha’e, le tena nilatsa raho naho fa nahatrea ty atao ty raha agnate o sela iohoe ao mba hiarovagne ty vata’e amo o hafanagneo naho o nintsigneo. Mihakidikidy i sitopilasima’ey (raha agnate o sela iohoe ao) naho fa atao agnate rano misy sira, fa mihabey reke naho fa atao agnate rano tsotra. Noho ty fanagna o raha kidikidio ze fahaiagne zay naho ty fahaiagne hafa ty mahavy iareo hahavita hiaigne mifagnarake amy ty  fiovaovà ty raha magnodidigne aze. Naho fa nandineke ty hamaro ty pitsopitson-draha amy ty sela tsikiraidraike raho, le nitreako tie tsy nisy hoaze avao ze kila raha.

Vao mainke nitombo ty fiekeako izay tamy i taogne faharoe nianarako ho dokoteray. Naho fa nianatse miomba o vatagneo zahay, le nandineke tie nagnino ty fomba firafy o tagnantikagneo ro mahavy o rambo tagnagneo ho afake hiforetse naho hihitsy. Tena mahalatsa ty fomba ifampitohiza o ozatseo amo o taolagneo naho ty fiaraha-miasa ze kila raha ao. Nianarako ohatse fa misy ozatse mampitohy i tagnantikagney amy ty taolagne faharoe amy i rambo tagnantikagney. Mizara roe o ozatse iohoe naho fa amo o taolagne faharoe io eo sady hoe ragiragy zay ty pozi’e. Io ty ahafaha i ozatse hafa ambane’e aoy, mandeha mbamy i fara i rambo tagnantikagney mbeo. Ireo ka ty mitagne i taola i rambo tagnantikagney rey. Naho tsy nisy ze raha rezay, le ho nijirigagne mahitsy avao o ozatse rehoe, sady tsy ho afake ho niforetse naho nihitsy o rambo tagnantikagneo. Nitreako tamy igne fa misy mpamorogne tena mahay namboatse o vatantikagneo.

Fa mbe tambone izay ty halatsàko ty raha natao i Mpamorogney naho fa nianatse miomba ty raha miseho amo o ajaja vaho aterakeo raho. Tsy mila miaigne o ajajao amy ie mbe an-troke aoy, satria mahazo oksizeny boake amy i rene’e. Izay ty mahavy i kitapo mpisy tioke agnate rabo’e ao rey mbe tsy hisy raha. Faie ie naho fa mihamarine ty fotoagne hiterahagne aze, le misy menake mameno i kitapo mpisy tioke rey. Izao amy izay ty raha miseho naho fa miaigne i ajajay amy ireke vaho aterakey. Mikiteke i loake amy i fo’eỳ, le hafarà i lioy mandeha mbamy i rabo’ey mbeo. Noho i menake agnate i kitapo mpisy tioke rey ao ty mahavy iareo tsy hifampipiteke fa ho feno tioke malaky amo o fotoagne iohoe. Le avy le mahavita miaigne irery areke i ajajay.

Niteako ho hay i Andrianagnahare nanao o raha mahagaga rehoey, le nanomboke namaky Baiboly raho sady dinineko soa ze nivakieko. Nigaga raho naho fa nahatrea ty lily miomba ty fahasalamagne nimein’Agnahare o Israelio fa ho 3000 taogne lasa zay. Nisaontsy tamy iareo reke tie toko’e hihaly lavake iareo naho fa hiamontogne, hanasa tagnagne amy ty rano sady toko’e havìke ze ndaty misy aretegne mifindra. (Lev. 13:50; 15:11; Deot. 23:13) Fa ela ty Baiboly ro nirehake tie ireo ty fomba fiarovagne o aretegneo tsy hiparitake. Faie vaho tamy 150 taogne lasa o mpahay siansao ro nahatakatse izay. Nitsapako ka tie nagnampe o Israelitao tsy ho azon’aretegne ty lily amy ty boke Levitikosy ao mirehake tie maloto ze misy ranon’aigne miakatse ty ama’e naho i ampela avy ty lio’e rey. (Lev. 12:1-6; 15:16-24) Nitreako areke fa tean’Agnahare ho salama soa avao o Israelio, le izay ty nahavy aze nagnomey i lily rey sady nitahie’e ze nankatò aze. Nanjare nirese lahatse areke raho fa tena boake aman’Agnahare o Baibolio. Mbe tsy nihaiko moa ty tahina’e tamy izay.

Tamy iraho nianatse ho dokotera tamy i oniverisite ey ty nahatrea ze ampela tanora raike zay. I Lydie ty agnara’e. Niteako reke, le nivaly zahay tamy 1965. Nivaky sasake ty taogne nianarako ho dokotera tamy io. Fa nitelo ty ana’ay amy i Lydie tamy 1971. Fa enegne moa ty ana’ay tie amy izao. Tena nanohagne ahy ty Lydie, ndra tamy ty asako amy ty maha dokotera ahy ndra tamy ty maha loha ty keleiagne ahy.

Niasa tamy ze lapotaly raike zay tagnate ty telo taogne raho taloha ty nagnoregnako kilinike  hoahy manokagne. Ie tsy ela tafara izay, le nisy marare vaovao roe zay, i nirehafeko taloha tagney, niavy tamako agne. Mpivaly moa iareo roe. Naho fa nanoratse ty fagnafoly paliave i vali’e raho le hoe i ampelay: “O dokotera! Miajafady ama’o, tsy asiagne lio e!” Nitaitse raho sady nirehake tie: “To vata’e? Fa nagnino?” Le namale reke tie: “Vavolombelo i Jehovah zahay.” Mbe liako naho naharey ty miomba ze o Vavolombelo i Jehovah zao ndra ty raha inoa iareo miomba ty lio. Nangalake i Baiboli’ey i ampelay, le natoro’e ahike boake ao tie nagnino iareo ro tsy mete hampiliragne lio. (Asa. 15:28, 29) Natoro iareo mirovaly ahy ka naho fa niavy eo ty raha hatao i Fanjakàn’Andrianagnaharey. Agnisa izay tihoe hofoagna’e iaby o fijaleagneo, o aretegneo naho o fateo. (Apok. 21:3, 4) Le nifale raho sady nirehake tie: “Raha nirieko amparake ty nahakede ahy ze o raha rehafe’o zao! Nanao dokotera raho mba hagnafake o fijaleagneo.” Niteako ty raha nirehafe’ay, le tsy nitofa zahay naho tsy niafake lera’e raike sy sasa’e. Tsy nite ho Katolika sasa raho naho fa nandeha i mpivaly rey. Nianarako ka fa managne agnaragne i Mpamorogne tena teakoy le i Jehovah.

Intelo nifankatrea tamy i mpivaly rey raho tamy i kilinikekoy tao. Le naharetse lera’e raike ty debà’ay isake tie nirehake. Nitaoneko ho an-tragnoko agne iareo, amy izay mba afake mirehake raha maro miomba ty Baiboly zahay. Ndra tie nagneke ty hiarake hianatse Baiboly ama’ay aza ty Lydie, le tsy nagneke reke tie diso ty raha ampianare o fivavahagne Katolikao ila’e. Nitaoneko ho ama’ay agne areke ze mompera raike zay. Le niarake nandineke ty fampianara o katolikao zahay sady Baiboly avao ty nampiasa’ay. Nihalegne vaho nitapetse i debà’aỳ. Tafara izay ty Lydie vaho nirese lahatse tie o Vavolombelo i Jehovah-o avao ro mampianatse ty maregne. Le nihanitombo avao ty hatea’ay i Jehovah Andrianagnahare, le nanapa-kevetse zahay roe fa hatao badisa tamy 1984.

Nisy voka’e amy ty raha nihevereko ho tena lahibey amy ty fiaignagne ty raha nianarako miomba ty raha safirien’Agnahare hoahy o ndatio. Ty hanompo i Jehovah ro nanjare nitea’ay amy i Lydie hampiasagne ty fiaigna’ay. Nanapa-kevetse ka zahay fa ho tezae’ay mifagnarake amy ty fitsipy ty Baiboly o ana’ay reo. Nampianare’ay ho tea an’Agnahare naho ty ndaty hafa iareo. Nahavy anay hifandrambe soa zay.​—Mat. 22:37-39.

Nitrea o ana’ay io tie miharo saigne zahay amy i Lydie. Nateteke zahay mirovaly ro nihehe naho fa nahatsiaro irey. Nihay iareo fa norihe’ay tan-tragno ao i reha i Jesosy tihoey “naho fa ‘Eka’ ty reha’areo le eka, naho fa ‘Aha’a’ le aha’a.” (Mat. 5:37) Naho fa tsy nimey i Lydie handeha hiarake amo o tanora maromaro rezay ohatse i anak’ampela’ay voaloha’ey  tamy ireke ni-17 taogne, le nisy tamy i tanora rey nirehake tama’e tie: “Naho tsy mean-drene’o handeha rehe, le mangataha amy i baba’o.” Le hoe ty navale i anak’ampela’aỳ aze: “Ein einnn! I raha lava mifanohagne avao rey!” Ie, tena natao’ay trea i ana’ay enegne rey fa miharo saigne zahay amy i valiko. Tena mankasitrake i Jehovah zahay satria fa manompo aze ty ankamaroa o keleia’ay io.

Maregne fa nagnova ty raha nihevereko ho lahibey amy ty fiaignagne ty hamarenagne. Faie teako hampiasaegne mba hahasoa o vahoa i Jehovah-o ka ty maha dokotera ahy. Nanolo-tegna hiasa an-tsitrapo amy i Betela i Paris agne areke raho. Ie tafara izay le nifindra tamy i Betela vaovao ta Louviers agney. Fa kede tsy ho 50 taogne ty niasako an-tsitrapo tamy i Betela agne. Maro ty keleia i Betela nanjare ni-mpinamagne amako tagnate ze taogne zay, le eo ho eo amy ty 90 taogne ty ila’e amy iareo. Tena nifale raho naho fa nahatrea ze Betelita vaovao raike zay tie indraike. Iraho manko ty agnisa ty dokotera nagnampe an-drene’e tamy ty andro niterahagne aze 20 taogne taloha izay.

Vao mainke nihanitombo avao ty hateako i Jehovah tagnate ze taogne maro zay, arakarake ty nahatreavako tie mitari-dalagne naho miaro o vahoa’eo amy ty alala i fandamina’e reke. Tamy 1980 tagne ho agne, le namorogne fandaharagne raike zay ty Filan-keve-pitantanagne ta Etazonia agne mba hagnampeagne o dokoterao hahatakatse soa ty anto’e mahavy o Vavolombelo i Jehovah-o tsy magneke hampiliragne lio naho fa tsy salama.

Ie tamy 1988 le nanangagne sampan-draharaha vaovao atao tihoe Fipaliagne Hevetse Miomba ty Lapotaly tamy i Betela ao ty Filan-keve-pitantanagne. Tamy ty voaloha’e o sampan-draharaha iohoe, le nagnara-maso ty Komity Mifandrambe amy ty Lapotaly (KMH). Ta Etazonia agne ty nisiagne o komity iohoe voaloha’e, sady natao mba hagnampeagne o Vavolombelogne marareo hahatrea dokotera vognogne hagnaja ty raha inoa’e io. Naho fa nitaregne magneran-tane o KMH io, le nisiagne ka ty ta Fransa agne. Tena nahalatsa ahy ty nahatrea tie vognogne hanohagne o rahalahy naho o rahavave marareo amy ty fotoagne ilae iareo aze ty fandamina i Jehovah sady hatea ty mandrisike aze hanao izay.

Ty ho dokotera ty raha tena niteako hatao tie taloha. Faie naho fa nandineke raho, le nitreako tie ty mitsabo o ndatio amy ty lafi’e ara-pagnahy ro tena toko’e hataoko voalohan-draha amy ty fiaignako. Ty dika izay, mila ampeagne iareo mba hahafantatse naho hanompo i nifotora o aigneoy, le i Jehovah Andrianagnahare. Naho fa nireterete raho, le nanao mpisava lalagne maharetse zahay amy Lydie, amy izay afake manokagne lera maro mba hitoriagne ty talily soa miomba i Fanjakagney isam-bolagne. Mbe mikezake manao ze vita’ay amo o asa mandrombake aigne iohoe avao zahay hatrake amy izao.

Mbe manao ze azoko atao mba hitsaboagne o ndatio ka raho. Faie tsapako tie ndra ia ndra ia dokotera mahay, le tsy mahavita mitsabo ze kila aretegne ndra mikalagne o ndatio tsy ho mate. Fa tsy ligneko areke ty hiavia i fotoagne tsy hisia ty fanaintaignagne, ty aretegne ndra o fateoy. Naho fa amy tontolo vaovao ho avy tsy ho elay ao raho, le ho afake hianatse nainai’e ty miomba i Andrianagnahare namorogne ze kila rahay, agnisa izay ty fomba namboara’e o vatantikagneo satria mahalatsa ty fomba nanoa’e aze. Kede sisa le ho tanterake i raha nirieko tamy iraho mbe nikedey. Tena matoky raho fa hoavy eo i raha fanjaka tamaeko igne!