บทความศึกษา 41
รักษาความซื่อสัตย์เสมอในช่วง “ความทุกข์ยากลำบากครั้งใหญ่”
“ทุกคนที่ภักดีต่อพระยะโฮวา ขอให้รักพระองค์ พระยะโฮวาปกป้องคนที่ซื่อสัตย์”—สด. 31:23
เพลง 129 เราจะอดทนต่อ ๆ ไป
ใจความสำคัญ *
1-2. (ก) อีกไม่นานพวกผู้นำของโลกจะประกาศอะไร? (ข) เราต้องรู้คำตอบของคำถามอะไรบ้าง?
ลองนึกภาพว่าเราอยู่ในตอนที่พวกผู้นำของโลกเพิ่งประกาศว่า “สงบสุขและปลอดภัยแล้ว!” ซึ่งเป็นเหตุการณ์ที่คัมภีร์ไบเบิลบอกล่วงหน้าว่าจะเกิดขึ้น พวกผู้นำของโลกคุยโวโอ้อวดว่าตลอดประวัติศาสตร์มนุษย์ โลกไม่เคยปลอดภัยแบบนี้มาก่อนเลย พวกเขาอยากให้เราคิดว่าพวกเขาควบคุมสถานการณ์และแก้ปัญหาทั้งหมดของโลกได้แล้ว แต่พวกเขาควบคุมสิ่งที่จะเกิดขึ้นต่อจากนั้นไม่ได้เลย คัมภีร์ไบเบิลบอกว่า “ความพินาศจะเกิดกับพวกเขาทันทีโดยไม่ทันรู้ตัว . . . และพวกเขาจะไม่มีทางหนีพ้นได้เลย”—1 ธส. 5:3
2 คำถามสำคัญที่เราต้องรู้คำตอบคือ จะเกิดอะไรขึ้นในช่วง “ความทุกข์ยากลำบากครั้งใหญ่”? พระยะโฮวาอยากให้เราทำอะไรในตอนนั้น? และเราจะเตรียมตัวให้พร้อมตั้งแต่ตอนนี้ได้อย่างไรเพื่อจะรักษาความซื่อสัตย์เสมอในช่วงความทุกข์ยากลำบากครั้งใหญ่?—มธ. 24:21
จะเกิดอะไรขึ้นในช่วง “ความทุกข์ยากลำบากครั้งใหญ่”?
3. จากวิวรณ์ 17:5, 15-18 พระเจ้าจะทำลาย “บาบิโลนใหญ่” อย่างไร?
3 อ่านวิวรณ์ 17:5, 15-18 “บาบิโลนใหญ่” จะถูกทำลาย! อย่างที่บอกตอนต้นของบทความนี้ ชาติต่าง ๆ จะไม่สามารถควบคุมสิ่งที่เกิดขึ้นได้ เพราะอะไร? ก็เพราะว่า “พระเจ้า[จะ]ให้พวกเขาทำตามความคิดของพระองค์” ความคิดนี้คืออะไร? ก็คือการทำลายกลุ่มศาสนาเท็จทั้งหมดในโลกซึ่งรวมถึงคริสต์ศาสนจักร * พระยะโฮวาจะใส่ความคิดของพระองค์ให้กับ “เขา 10 เขา” ของ “สัตว์ร้ายสีแดงเข้ม” “เขา 10 เขา” คือรัฐบาลทั้งหมดที่สนับสนุน “สัตว์ร้าย” ซึ่งก็คือองค์การสหประชาชาติ (วว. 17:3, 11-13; 18:8) เมื่ออำนาจทางการเมืองโจมตีศาสนาเท็จ นั่นเป็นสัญญาณบอกว่า “ความทุกข์ยากลำบากครั้งใหญ่” ได้เริ่มขึ้นแล้ว เหตุการณ์นี้จะเกิดขึ้นอย่างกะทันหันและน่ากลัวมากซึ่งจะมีผลกับทุกคนที่อยู่บนโลก
4. (ก) ชาติต่าง ๆ อาจจะอ้างเหตุผลอะไรในการโจมตีศาสนาเท็จ? (ข) คนที่เคยนับถือศาสนาเหล่านั้นอาจจะทำอะไร?
4 เราไม่รู้ว่าชาติต่าง ๆ จะอ้างเหตุผลอะไรในการโจมตีบาบิโลนใหญ่ พวกเขาอาจบอกว่าศาสนาต่าง ๆ เป็นตัวการขัดขวางสันติภาพและแทรกแซงการเมืองตลอดเวลา หรืออาจบอกว่าศาสนาร่ำรวยและมีทรัพย์สินมากเกินไป (วว. 18:3, 7) เมื่อชาติต่าง ๆ โจมตีศาสนา พวกเขาคงไม่ได้ทำลายสมาชิกทุกคนแต่ดูเหมือนว่าพวกเขาแค่ทำลายศาสนาเหล่านั้น ตอนนั้นคนที่เคยเป็นสมาชิกจะรู้ว่าผู้นำศาสนาไม่ได้ทำตามสัญญาที่ให้ไว้ ดังนั้น พวกเขาอาจบอกว่าตัวเองไม่มีส่วนเกี่ยวข้องอะไรเลยกับศาสนานั้น
5. พระยะโฮวาสัญญาอะไรเกี่ยวกับความทุกข์ยากลำบากครั้งใหญ่? และทำไม?
5 คัมภีร์ไบเบิลไม่ได้บอกว่าการทำลายบาบิโลนใหญ่จะนานแค่ไหน แต่สิ่งที่เรารู้คือการทำลายนี้จะใช้เวลาไม่นานมาก (วว. 18:10, 21) พระยะโฮวาสัญญาว่าจะ “ทำให้ช่วงเวลานั้นสั้นลง” เพื่อ “คนที่พระองค์เลือกไว้” จะรอดและศาสนาแท้จะคงอยู่ (มก. 13:19, 20) แต่พระยะโฮวาอยากให้เราทำอะไรในช่วงความทุกข์ยากลำบากครั้งใหญ่จนถึงสงครามอาร์มาเกดโดน?
สนับสนุนการนมัสการแท้ต่อ ๆ ไป
6. นอกจากไม่ยุ่งเกี่ยวกับศาสนาเท็จแล้ว เราต้องทำอะไรอีก?
6 บทความก่อนเรารู้ว่าพระยะโฮวาอยากให้ผู้รับใช้ของพระองค์ไม่ยุ่งเกี่ยวกับศาสนาเท็จ แต่แค่นั้นยังไม่พอ เราต้องตั้งใจสนับสนุนศาสนาแท้ด้วยซึ่งก็คือการนมัสการบริสุทธิ์ของพระยะโฮวา ขอให้เราดู 2 วิธีที่เราจะทำแบบนั้นได้
ขอเราอย่าขาดประชุมแม้จะยากลำบาก (ดูข้อ 7) *
7. (ก) เราจะยึดมั่นกับมาตรฐานทางศีลธรรมของพระยะโฮวาได้อย่างไร? (ข) ทำไมฮีบรู 10:24, 25 บอกว่าเราต้องไปประชุม? และทำไมมันถึงสำคัญโดยเฉพาะในตอนนี้?
7 วิธีแรกคือเราต้องยึดมั่นกับมาตรฐานทางศีลธรรมของพระยะโฮวาต่อไป เราจะไม่ยอมรับค่านิยมและมาตรฐานของโลกเด็ดขาด ตัวอย่างเช่น เราจะไม่ยอมรับการผิดศีลธรรมทางเพศทุกรูปแบบ ซึ่งรวมถึงการแต่งงานระหว่างคนเพศเดียวกันหรือการใช้ชีวิตแบบรักร่วมเพศ (มธ. 19:4, 5; รม. 1:26, 27) วิธีที่สองคือเราต้องนมัสการพระยะโฮวากับพี่น้องคริสเตียนต่อไป ไม่ว่าเราจะอยู่ที่ไหน เราจะนมัสการพระยะโฮวาโดยการประชุมเสมอที่หอประชุม และถ้าจำเป็นเราก็จะประชุมกันที่บ้านส่วนตัวหรือแม้แต่ประชุมกันอย่างลับ ๆ ไม่ว่าจะเกิดอะไรขึ้นเราจะไม่เลิกไปประชุม ที่จริง เราต้องประชุมกัน “ให้มากขึ้นเมื่อเห็นว่าวันนั้นใกล้มาถึงแล้ว”—อ่านฮีบรู 10:24, 25
8. เรื่องที่เราประกาศน่าจะเปลี่ยนไปอย่างไร?
8 เรื่องที่เราประกาศในช่วงความทุกข์ยากลำบากครั้งใหญ่อาจจะเปลี่ยนไป ตอนนี้เราประกาศข่าวดีและพยายามไปสอนคนให้เป็นสาวก แต่ในตอนนั้นเราอาจจะต้องประกาศเรื่องที่ตรงไปตรงมาและรุนแรงเหมือนกับลูกเห็บห่าใหญ่ (วว. 16:21) เราอาจต้องประกาศว่าไม่นานโลกของซาตานจะถูกทำลายอยู่แล้ว เมื่อถึงเวลาเราก็จะรู้จริง ๆ ว่าจะประกาศและสอนเรื่องอะไรและใช้วิธีไหน จะเป็นวิธีเดิมที่ทำมาเป็นร้อยปีไหมหรือจะเปลี่ยนเป็นวิธีอื่น? เราต้องรอดูกันต่อไป แต่ไม่ว่าจะอย่างไร เราคงได้สิทธิพิเศษที่จะประกาศคำพิพากษาของพระยะโฮวาอย่างกล้าหาญ—อสค. 2:3-5
9. ชาติต่าง ๆ อาจรู้สึกอย่างไรต่อเรื่องที่เราประกาศ? แต่เรามั่นใจอะไร?
9 มีความเป็นไปได้สูงว่าเรื่องที่เราประกาศตอนนั้นจะยั่วให้ชาติต่าง ๆ พยายามทำให้เราไม่ได้ประกาศอีกต่อไป แต่เหมือนกับที่เราพึ่งพระยะโฮวาให้ช่วยเราทำงานรับใช้ในตอนนี้ ในตอนนั้นเราก็ต้องพึ่งพระองค์เหมือนกัน เรามั่นใจได้ว่าพระยะโฮวาจะให้พลังเราเพื่อจะทำตามความประสงค์ของพระองค์ได้สำเร็จ—มคา. 3:8
เตรียมพร้อมเสมอสำหรับการถูกโจมตี
10. ตามที่บอกไว้ในลูกา 21:25-28 สิ่งที่เกิดขึ้นในช่วงความทุกข์ยากลำบากครั้งใหญ่จะทำให้คนส่วนใหญ่รู้สึกอย่างไร?
10 อ่านลูกา 21:25-28 ในช่วงความทุกข์ยากลำบากครั้งใหญ่ ผู้คนจะช็อคเมื่อเห็นว่าทุกสิ่งที่พวกเขาเคยคิดว่าจะพึ่งได้ตลอดไปกำลังถูกทำลาย พวกเขาจะมี “ความทุกข์เดือดร้อน” และกลัวว่าจะต้องตายในช่วงเวลาที่เลวร้ายที่สุดในประวัติศาสตร์ของมนุษย์ (ศฟย. 1:14, 15) ในตอนนั้นแม้แต่คนของพระยะโฮวาก็จะมีชีวิตที่ยากลำบากมากขึ้น และเพราะเราไม่ได้เป็นคนของโลก เราอาจต้องเจอปัญหาหลายอย่าง เราอาจไม่มีสิ่งจำเป็นอย่างเพียงพอด้วยซ้ำ
11. (ก) ทำไมพยานพระยะโฮวาจะถูกชาติต่าง ๆ เพ่งเล็ง? (ข) ทำไมเราไม่ต้องกลัวความทุกข์ยากลำบากครั้งใหญ่?
11 ในตอนนั้นอาจมีช่วงหนึ่งที่คนของศาสนาที่ถูกทำลายไปแล้วจะโมโหว่าทำไมพยานพระยะโฮวาถึงไม่ถูกทำลาย พวกเขาจะแสดงออกชัดเจนว่าไม่พอใจมาก ซึ่งพวกเขาอาจจะทำแบบนั้นทางอินเทอร์เน็ต ชาติต่าง ๆ และซาตานซึ่งเป็นผู้ปกครองของชาติเหล่านั้นจะเกลียดเรามากเพราะเราเป็นศาสนาเดียวที่เหลือรอดอยู่ ชาติต่าง ๆ ไม่สามารถทำลายทุกศาสนาตามที่ตั้งใจไว้ เราจึงถูกเพ่งเล็ง ในตอนนั้นชาติต่าง ๆ จะสวมบทบาทโกกแห่งมาโกก * พวกเขาจะร่วมมือกันโจมตีคนของพระยะโฮวาแบบสุดตัว (อสค. 38:2, 14-16) ตอนนี้เราไม่รู้รายละเอียดทั้งหมด เราอาจกังวลว่าจะมีอะไรเกิดขึ้นบ้างในตอนนั้น แต่สิ่งหนึ่งที่เรามั่นใจได้ก็คือ เราไม่ต้องกลัวความทุกข์ยากลำบากครั้งใหญ่ พระยะโฮวาจะบอกวิธีที่เราจะรอดชีวิต (สด. 34:19) เราจะสามารถ “ยืดตัวตรงและเชิดหน้าขึ้น” เพราะเรารู้ว่า “พระเจ้าจะมาช่วยให้รอดแล้ว” *
12. “ทาสที่ซื่อสัตย์และสุขุม” เตรียมเราให้พร้อมอย่างไรสำหรับสิ่งที่กำลังจะเกิดขึ้นในอนาคต?
12 “ทาสที่ซื่อสัตย์และสุขุม” ได้เตรียมเราให้พร้อมที่จะรักษาความซื่อสัตย์ในช่วงความทุกข์ยากลำบากครั้งใหญ่ (มธ. 24:45) พวกเขาทำอย่างนั้นไปแล้วในหลายวิธี ตัวอย่างหนึ่งคือการประชุมภูมิภาคปี 2016-2018 ซึ่งช่วยให้เรามีคุณลักษณะที่จำเป็นต้องมีมากขึ้นเมื่อวันของพระยะโฮวาใกล้เข้ามา เราจะคุยกันสั้น ๆ เกี่ยวกับคุณลักษณะเหล่านี้
พยายามทำสิ่งต่าง ๆ เพื่อจะภักดี อดทน และกล้าหาญมากขึ้น
เตรียมตัวตั้งแต่ตอนนี้เพื่อจะรอดผ่าน “ความทุกข์ยากลำบากครั้งใหญ่” (ดูข้อ 13-16) *
13. เราจะภักดีต่อพระยะโฮวามากขึ้นได้อย่างไร? และทำไมเราต้องทำอย่างนั้นตั้งแต่ตอนนี้?
13 ความภักดี หัวข้อการประชุมภูมิภาคปี 2016 คือ “ภักดีต่อพระยะโฮวาเสมอ” การประชุมนี้สอนเราว่าถ้าเราสนิทกับพระยะโฮวา เราก็จะภักดีต่อพระองค์ เราได้รับการเตือนจากการประชุมนี้ว่า เราจะสนิทกับพระยะโฮวาได้โดยอธิษฐานจากหัวใจและขยันศึกษาคัมภีร์ไบเบิล การทำแบบนี้จะช่วยให้เรามีพลังที่จะเอาชนะแม้แต่การทดสอบที่ยากที่สุด ยิ่งโลกของซาตานใกล้จะถึงจุดจบ เราคาดหมายได้ว่าความภักดีที่เรามีต่อพระเจ้าและต่อรัฐบาลของพระองค์จะยิ่งถูกทดสอบมากขึ้น ผู้คนคงจะเยาะเย้ยเราไม่หยุดหย่อน (2 ปต. 3:3, 4) เรื่องนี้อาจเกิดขึ้นโดยเฉพาะตอนที่เรารักษาความเป็นกลางทางการเมือง เราต้องภักดีให้มากขึ้นตั้งแต่ตอนนี้ เพื่อที่เราจะภักดีต่อพระยะโฮวาในช่วงความทุกข์ยากลำบากครั้งใหญ่
14. (ก) จะมีการเปลี่ยนแปลงอะไรเกี่ยวกับพี่น้องชายที่นำหน้าบนโลก? (ข) ทำไมเราต้องภักดีในตอนนั้น?
14 ช่วงความทุกข์ยากลำบากครั้งใหญ่จะมีการเปลี่ยนแปลงเกี่ยวกับพี่น้องชายที่นำหน้าบนโลก ในช่วงใดช่วงหนึ่งผู้ถูกเจิมทุกคนที่ยังอยู่บนโลกจะถูกรับไปสวรรค์เพื่อร่วมทำสงครามอาร์มาเกดโดน (มธ. 24:31; วว. 2:26, 27) นี่หมายความว่าในตอนนั้นคณะกรรมการปกครองจะไม่อยู่บนโลกกับเราแล้ว แต่ชนฝูงใหญ่ยังจะได้รับการจัดระเบียบอย่างดี พี่น้องที่มีคุณสมบัติซึ่งเป็นแกะอื่นจะนำหน้าพวกเรา ในตอนนั้นเราจะต้องแสดงความภักดีโดยสนับสนุนพวกเขาและทำตามการชี้นำที่พวกเขาได้รับจากพระยะโฮวา ความรอดของเราขึ้นอยู่กับสิ่งนี้
15. เราจะอดทนมากขึ้นได้อย่างไร? และทำไมสำคัญที่เราต้องทำอย่างนั้นตั้งแต่ตอนนี้?
15 ความอดทน หัวข้อการประชุมภูมิภาคปี 2017 คือ “อย่ายอมแพ้!” การประชุมนี้ช่วยให้เราอดทนการทดสอบดีขึ้น เราได้เรียนว่าการที่เราจะอดทนได้มากขึ้นไม่ได้ขึ้นอยู่กับสถานการณ์แต่ขึ้นอยู่กับการไว้ใจพระยะโฮวา (รม. 12:12) ขอเราอย่าลืมที่พระเยซูสัญญาว่า “คนที่อดทนจนถึงที่สุดจะได้รับการช่วยให้รอด” (มธ. 24:13) นี่หมายความว่าเราต้องรักษาความซื่อสัตย์ไม่ว่าเราจะเจอปัญหาอะไรก็ตาม ถ้าเราอดทนการทดสอบทุกอย่างได้ตั้งแต่ตอนนี้ ความเชื่อของเราก็จะเข้มแข็งขึ้นก่อนที่ความทุกข์ยากลำบากครั้งใหญ่จะเริ่มขึ้น
16. ความกล้าหาญมาจากไหน? และเราจะกล้าหาญมากขึ้นตั้งแต่ตอนนี้ได้อย่างไร?
16 ความกล้าหาญ หัวข้อการประชุมภูมิภาคปี 2018 คือ “ขอให้กล้าหาญ!” การประชุมนี้ช่วยให้เราจำไว้เสมอว่าความกล้าหาญไม่ได้เกิดจากความสามารถของเราเอง ความกล้าหาญแท้ก็เหมือนกับความอดทนซึ่งเกิดจากการไว้ใจพระยะโฮวา เราจะไว้ใจพระยะโฮวามากขึ้นได้อย่างไร? โดยการอ่านคัมภีร์ไบเบิลทุกวัน และคิดใคร่ครวญว่าในอดีตพระยะโฮวาช่วยคนของพระองค์อย่างไรบ้าง (สด. 68:20; 2 ปต. 2:9) เมื่อชาติต่าง ๆ โจมตีเราในช่วงความทุกข์ยากลำบากครั้งใหญ่ เราต้องกล้าหาญและไว้ใจพระยะโฮวามากกว่าที่เคยเป็นมา (สด. 112:7, 8; ฮบ. 13:6) ถ้าเราไว้ใจพระองค์ตั้งแต่ตอนนี้ เราจะมีความกล้าหาญที่จำเป็นเมื่อถูกโกกโจมตี *
ตั้งตาคอยการช่วยให้รอด
อีกไม่นาน พระเยซูกับกองทัพสวรรค์จะเข้าสู่สงครามอาร์มาเกดโดนและทำลายศัตรูของพระเจ้า (ดูข้อ 17)
17. ทำไมเราไม่ต้องกลัวอาร์มาเกดโดน? (ดูภาพหน้าปก)
17 อย่างที่บอกในบทความก่อน เราส่วนใหญ่มีชีวิตอยู่ในสมัยสุดท้ายมาตลอด แต่เราหวังว่าจะรอดผ่านความทุกข์ยากลำบากครั้งใหญ่ด้วย สงครามอาร์มาเกดโดนจะทำลายโลกชั่วจนหมดสิ้น แต่เราไม่ต้องกลัว ทำไม? เพราะนี่เป็นสงครามของพระยะโฮวา เราไม่ต้องต่อสู้เอง (สภษ. 1:33; อสค. 38:18-20; ศคย. 14:3) เมื่อพระยะโฮวาสั่ง พระเยซูคริสต์จะนำกองทัพสวรรค์เข้าสู่สงคราม ท่านจะต่อสู้เคียงบ่าเคียงไหล่กับผู้ถูกเจิมพร้อมกับทูตสวรรค์ที่มีมากมายมหาศาลเพื่อสู้กับซาตาน ปีศาจ และกองทัพของมันที่อยู่บนโลก—ดนล. 12:1; วว. 6:2; 17:14
18. (ก) พระยะโฮวารับรองอะไร? (ข) วิวรณ์ 7:9, 13-17 ช่วยคุณอย่างไรให้มั่นใจเกี่ยวกับอนาคต?
18 พระยะโฮวารับรองว่า “ไม่มีอาวุธอะไรที่สร้างขึ้นมาต่อสู้เจ้าจะทำร้ายเจ้าได้” (อสย. 54:17) “ชนฝูงใหญ่” ซึ่งเป็นผู้นมัสการที่ซื่อสัตย์ของพระยะโฮวาจะรอด “ผ่านความทุกข์ยากลำบากครั้งใหญ่” หลังจากนั้นพวกเขาจะทำงานรับใช้ที่ศักดิ์สิทธิ์ให้พระองค์ต่อไป (อ่านวิวรณ์ 7:9, 13-17) คัมภีร์ไบเบิลทำให้เรามีเหตุผลมากมายที่จะมั่นใจในเรื่องอนาคต เรารู้ว่า “พระยะโฮวาปกป้องคนที่ซื่อสัตย์” (สด. 31:23) ตอนนั้น ทุกคนที่รักและสรรเสริญพระยะโฮวาจะมีความสุขที่ได้เห็นพระองค์พิสูจน์ว่าชื่อที่บริสุทธิ์ของพระองค์สมควรได้รับการยกย่อง—อสค. 38:23
19. อีกไม่นาน เรามีความหวังที่ยอดเยี่ยมอะไร?
19 คิดดูสิว่าข้อความใน 2 ทิโมธี 3:2-5 จะเป็นอย่างไรถ้าพูดถึงผู้คนในโลกใหม่ซึ่งไม่ได้รับอิทธิพลของซาตาน (ดูกรอบ “ ผู้คนสมัยนั้นจะเป็นอย่างไร?”) พี่น้องจอร์จ แกงกัส *ที่เป็นสมาชิกคณะกรรมการปกครองบอกว่า “โลกนี้จะน่าอยู่ขนาดไหนถ้าทุกคนนมัสการพระยะโฮวา อีกไม่นานคุณจะมีสิทธิพิเศษได้อยู่ในโลกใหม่ คุณจะอยู่นานเท่าที่พระยะโฮวามีชีวิตอยู่ เราจะมีชีวิตตลอดไป” นี่เป็นความหวังที่ยอดเยี่ยมจริง ๆ
เพลง 122 ขอให้มั่นคงไว้ อย่าหวั่นไหว
^ วรรค 5 เรารู้ว่าอีกไม่นานทุกคนจะต้องเจอกับ “ความทุกข์ยากลำบากครั้งใหญ่” ในตอนนั้นจะเกิดอะไรขึ้นกับผู้รับใช้ของพระยะโฮวา? พระยะโฮวาอยากให้เราทำอะไร? และคุณลักษณะอะไรบ้างที่เราต้องมีมากขึ้นในตอนนี้ เพื่อจะรักษาความซื่อสัตย์ในช่วงความทุกข์ยากลำบากครั้งใหญ่ได้? เราจะได้คำตอบในบทความนี้
^ วรรค 3 อธิบายคำศัพท์ คริสต์ศาสนจักร หมายถึงศาสนาต่าง ๆ ที่อ้างว่าเป็นคริสเตียนแต่ไม่ได้สอนผู้คนให้นมัสการพระยะโฮวาตามมาตรฐานของพระองค์
^ วรรค 11 อธิบายคำศัพท์ โกกแห่งมาโกก (เรียกสั้น ๆ ว่าโกก) หมายถึง กลุ่มชาติต่าง ๆ ที่ร่วมมือกันซึ่งจะโจมตีผู้นมัสการของพระยะโฮวาในช่วงความทุกข์ยากลำบากครั้งใหญ่
^ วรรค 11 สำหรับรายละเอียดเกี่ยวกับเหตุการณ์ต่าง ๆ ที่จะเกิดขึ้นก่อนสงครามอาร์มาเกดโดน ดูหนังสือราชอาณาจักรของพระเจ้าปกครองแล้ว! บท 21 ส่วนรายละเอียดเกี่ยวกับการโจมตีของโกกแห่งมาโกกและวิธีที่พระยะโฮวาจะปกป้องคนของพระองค์ในช่วงอาร์มาเกดโดน ดูหนังสือการนมัสการที่บริสุทธิ์ของพระยะโฮวาได้รับการฟื้นฟู! บท 17 และ 18
^ วรรค 16 การประชุมภูมิภาคปี 2019 หัวข้อ “ความรักจะคงอยู่ตลอดไป!” ช่วยให้เรามั่นใจว่าเราจะปลอดภัยตลอดไปเพราะพระยะโฮวาจะปกป้องเราด้วยความรัก—1 คร. 13:8
^ วรรค 19 ดูบทความ “ผลแห่งกิจการที่เขาได้กระทำจะติดตามเขาไป” ในหอสังเกตการณ์ 1 ธันวาคม 1994
