ክርስትያናትን እቲ ስምን

እቶም ደገፍቲ ልምዲ ዝነበሩ ኣይሁድ: ስም ኣምላኽ ዓው ኢሎም ምድማጽ ዘቋረጽሉን በተን ንኣምላኽን ንልዑል ጐይታን ዝውክላ ናይ እብራይስጢ ቃላት ገይሮም ድማ ዝተክእሉን ግዜ መዓስ ምዃኑ ኣርጊጹ ክዛረብ ዝኽእል ዝዀነ ይኹን ሰብ የለን። ገሊኦም: ቅድሚ ግዜ የሱስ ንስም ኣምላኽ መዓልታዊ ምዝውታሩ ተቛሪጹ ነይሩ ኢዩ ይብሉ። ይኹን እምበር: እታ ቤተ⁠-መቕደስ ብ70 ከ.ኣ.ዘ. ክሳዕ እት⁠ጠፍእ: እቲ ሊቀ ኻህናት ኣብቲ ቤተ⁠-መቕደስ ሃይማኖታዊ ኣገልግሎት ክፍጽም ከሎ—⁠ብፍላይ ድማ ኣብ መዓልቲ ምትዕራቕ⁠—ነቲ ስም የድምጾ ከም ዝነበረ ርግጽ መርትዖ ኣሎ። ስለዚ: የሱስ ኣብ ምድሪ ከሎ ብሰፊሑ ይዝውተር እኳ እንተ ዘይነበረ: ኣደማምጻ ናይቲ ስም ፍሉጥ ኢዩ ነይሩ።

ኣይሁድ ስም ኣምላኽ ምጽዋዕ ዘቋረጹ ስለምንታይ ኢዮም፧ ብኸፊሉ: ነተን ኣብታ ሳልሰ⁠ይቲ ትእዛዝ ዘለዋ “ስም እግዚኣብሄር [“የሆዋ:” NW ] ኣምላኽካ ብኸንቱ ኣይተልዕል” ዝብላ ቃላት ብጌጋ ስለ ዘውዓልወን ክኸውን ይኽእል ኢዩ። (ዘጸኣት 20:7) እዛ ትእዛዝ እዚኣ ስም ኣምላኽ ምጥቃም ከም ዘይትኽልክል እተረጋገጸ ኢዩ። ትኽልክል ነይራ እንተትኸውን: ከም በዓል ዳዊት ዝኣመሰሉ ናይ ጥንቲ ኣገልገልቲ ኣምላኽ ናጻ ዀይኖም እተጠቕሙሉን ጌና ድማ በረ​ኸት የሆዋ ዘስተማቐሩን ደኣ ስለምንታይ ኢዩ፧ ከምኡውን ኣምላኽ ንሙሴ ኣደማምጽኣ ዝነገሮን ሙሴ መን ከም ዝለኣኾ ንእስራኤላውያን ክገልጸሎም ዝነገሮ ደኣ ስለምንታይ ኢዩ፧​—⁠መዝሙር 18:1⁠-​3, 6, 13፣ ዘጸኣት 6:2⁠-​8

እንተዀነ ግን: ኣብ ግዜ የሱስ ነቲ ምኽንያታዊ ዝዀነ ትእዛዛት ኣምላኽ ወሲድካ ብኣ​ዝዩ ዘይምኽንያታዊ ኣገባብ ናይ ምትርጓም ሓያል ዝንባለ ነይሩ ኢዩ። ንኣብነት: ካብተን ዓሰርተ ትእዛዛት እታ ራብዓይቲ: ኣይሁድ ኣብ ነፍሲ ወከፍ ሰሙን: ንሰንበት ከም ናይ ዕረፍቲ መዓ​ልቲ መጠን ከኽብርዋ ትግድዶም ነበረት። (ዘጸኣት 20:8-11) እቶም ደገፍቲ ልምዲ ዝነበሩ ኣይሁድ: ነቲ ብሰንበት ክግበር ዝከኣልን ዘይከኣልን ቍጽሪ ዘይብሉ ንኣሽቱ ተግባራት ዝቈጻጸር ሕግታት ብምግባር: ካብቲ ግቡእ ንላዕሊ ኣኽረርዎ። ካብዚ መንፈስ እዚ ብምብጋስ: ነቲ ስም ኣምላኽ ክረክስ የብሉን ዝብል ምኽንያታዊ ትእዛዝ: እቲ ስም እውን ከይተረፈ ክጽዋዕ የብሉን ብምባል ኣዝዩ ዘይምኽንያታዊ ትርጕም ከም ዝሃብዎ ኣየጠራጥርን ኢዩ። a

የሱስን እቲ ስምን

የሱስከ ንኸምዚ ዝበለ ዘይጽሑፋዊ ልምዲ ስዒቡዶ ኢዩ፧ ፈጺሙ ኣይሰዓበን! ከምዚ ምግ​ባር ነቲ ሰብ ዘቘሞ ናይ ኣይሁድ ስርዓት ምጥ​ሓስ ከምኡውን ህይወቱ ኣብ ሓደጋ ምእታው ማለት እኳ እንተ ነበረ: ብርግጽ ኣብ መዓልቲ ሰንበት ንሰባት ካብ ምሕዋይ ድሕር ኣይበለን። (ማቴዎስ 12:9⁠-​14) እኳ ድኣስ: የሱስ ልምድታቶም ክንዮ እቲ መንፈስ ዝነፈሶ ቃል ኣም​ላኽ ስለ ዝሓለፈ ነቶም ፈሪሳውያን ግቡዛት ከም ዝዀኑ ገይሩ ኰኒንዎም ኢዩ። (ማቴዎስ 15:​1⁠-9)  ስለዚ: ብፍላይ ነቲ “የሆዋ ምድሓን ኢዩ” ዝትርጕሙ የሱስ ዝብል ስሙ ርኢኻ: ንስም ኣምላኽ ካብ ምጽዋዕ ድሕር ክብል ዘይመስል ኢዩ።

ኣብ ሓደ ኣጋጣሚ: የሱስ ኣብ ቤት ጸሎት ደው ኢሉ ካብቲ ናይ ኢሳይያስ ጥቕላል ሓደ ክፍሊ ኣንበበ። እቲ ሸዑ ዘንበቦ ክፍሊ: እቲ ሎሚ ኢሳይያስ 61:​1, 2 ኢልና እንጽውዖ ኢዩ: ኣብዚ ድማ ስም ኣምላኽ ካብ ሓደ ግዜ ንላዕሊ ተጠቒሱ ይርከብ። (ሉቃስ 4:16⁠-​21) “ጐይታ” ወይ “ኣምላኽ” ኢሉ ብምትካእ: ነቲ መለኮ​ታዊ ስም ምድማጽ ኣብዩ ድዩ፧ ፈጺሙ ኣይኣበየን። ከምኡ ምግባር ነቲ ቅዱስ ጽሑፋዊ ዘይኰነ ልምዲ ናይቶም ሃይማኖታውያን መራ​ሕቲ ኣይሁድ ምስዓብ ማለት ኢዩ ነይሩ። ኣብ ክንድኡ እኳ ድኣስ “ከም ጸሓፍቶም ዘይኰነስ: ስልጣን ከም ዘለዎ ይምህሮም ነበረ” ዝብል ኢና እነንብብ።​—⁠ማቴዎስ 7:⁠29 ሰያፍ ዝገበርናዮ ንሕና ኢና።

አረ: ከምቲ ኣቐዲምና ዝረኣናዮስ ንሰዓብቱ “ስምካ ይቀደስ” ኢሎም ናብ ኣምላኽ ክጽልዩ ኢዩ ምሂርዎም። (ማቴዎስ 6:​9) ኣብታ ቕድሚ ምቕታሉ ዝነበረት ምሸት ክጽሊ ኸሎ ድማ: ንኣቦኡ “ነዞም ካብ ዓለም ዝሀብካኒ ሰባት ስምካ  ገለጽኩሎም። . . . ቅዱስ ኣቦይ: ነዞም ዝሀብካኒ: . . . ብስምካ ሐልዎም” በሎ።​—⁠ዮሃንስ 17:​6, 11

ነዚ የሱስ ስም ኣምላኽ ዝጸውዓሉ ጥቐስታት ኣመልኪታ: እታ ደኽ ናመ ጎተስ [ቋንቋ ጀርመን] እትበሃል መጽሓፍ ኣብ ገጽ 76 ከምዚ ብምባል ትገልጽ:- “እቲ ንነዊሕ እዋን ዝጸንሐ ብሉይ ኪዳን: ኣምላኽ ገዛእ ርእሱ ገሊጹ ክበሃል ከሎ ስሙ ገሊጹ ማለት ምዃኑ ዝነበሮ ምርዳእ ክሳዕ መወዳእታ ክፍልታት ናይቲ ብሉይ ኪዳን ዝነበረ ኢዩ: እወ: ክሳዕ እቲ ናይ መወዳእታ ክፍልታት ሓድሽ ኪዳን እውን ዝቕጽል ኢዩ: ንኣብነት ኣብ ዮሃንስ 17:​6 ‘ስምካ ኣፍሊጠዮም አሎኹ’ ዝብል እተጻሕፎ ኣሎ። ነዚ ዘገርም ሓቂ እዚ ኸኣ ክንቅበሎ ኣሎና።”

እወ: የሱስ ብፍላይ ካብቶም ስም ኣምላኽ ዝሓዙ ቅዱሳት ጽሑፋት እብራይስጢ ክጠቅስ ከሎ: ስም ኣምላኽ ካብ ምጥቃም ዓዲ ውዒሉ ኢልካ ምሕሳብ ፈጺሙ ዘይምኽንያታዊ ኢዩ።

እቶም ናይ መጀመርታ ክርስትያናት

እቶም ኣብ ቀዳማይ ክፍለ⁠-ዘበን ዝነበሩ ሰዓ​ብቲ የሱስ ንስም ኣምላኽ ይጥቀምሉዶ ነይ​ሮም ኢዮም፧ ካብ ኵሎም ኣህዛብ ደቀ መዛሙርቲ ክገብሩ ብየሱስ ተኣዚዞም ነይሮም ኢዮም። (ማቴዎስ 28:​19, 20) ብዙሓት ካብቶም ክስበኸሎም ዝነበሮም ሰባት ብዛዕባ እቲ ንኣይሁድ በቲ የሆዋ ዝብል ስሙ እተገለጸሎም ኣም​ላኽ ዝዀነ ይኹን ፍልጠት ኣይነበሮምን። እቶም ክርስትያናት ምስቲ ሓቀኛ ኣምላኽ ብኸ​መይ ኢዮም ከላልይዎም ዝኽእሉ ዝነ​በሩ፧ ንዕኡ ኣምላኽ ወይ ጐይታ ኢልካ ምጽዋዕ እኹል ድዩ፧ እኹል ኣይ​ኰነን። ኣህዛብ ናይ ገዛእ ርእሶም ኣማልኽትን ጐይተትን ነይሮምዎም ኢዮም። (1 ቈረንቶስ 8:⁠5) እቶም ክርስትያናት ኣብ መንጎ እቲ ሓቀኛ ኣምላኽን እቶም ናይ ሓሶት ኣማልኽትን ዘሎ ፍልልይ ብኸመይ ኢዮም ከነጽርዎ ዝኸኣሉ፧ ናይቲ ሓቀኛ ኣም​ላኽ ስም ብምጥቃም ጥራይ ኢዮም ከነጽርዎ ዝኽእሉ ነይሮም።

ስለዚ ድማ ኢዩ: ወደ መዝሙር ያእቆብ ኣብቲ ኣብ የሩሳሌም እተኻየደ ናይ ሽማግለታት ዋዕላ “ኣምላኽ ካብ ኣህዛብ ንስሙ ህዝቢ ምእ​ንቲ ኼውጽእ: ቅድም ከመይ ከም ዝበጽሖም: ስምኦን ኣዘንትዩ አሎ። ምስ እዚ ድማ እቲ ቓል ነብያት ይሰማማዕ” ብምባል ሓሳባት ዝሃበ። (ግብሪ ሃዋርያት 15:​14, 15 ሰያፍ ዝገበርናዮ ንሕና ኢና።) ሃዋርያ ጴጥሮስ: ኣብቲ ብመዓልቲ ጴንጠቆስጠ ዝሃቦ ፍሉጥ ዝርርቡ: “ስም እግዚኣብሄር [“የሆዋ:” NW ] ዚጽውዕ ዘበለ ዅሉ ኺድሕን እዩ” ኢሉ ካብ ቃላት ትንቢት ዮኤል ብምጥቃስ ናይቲ ክርስትያናዊ መልእኽቲ ኣገዳሲ ክፍሊ ሓቢሩ ኢዩ።​—⁠ዮኤል 2:​32፣ ግብሪ ሃዋርያት 2:⁠21

ሃዋርያ ጳውሎስ: ስም ኣምላኽ ንዕኡ ኣገዳሲ ምዃኑ ዘጠራጥር ነገር ኣይሓደገን። ኣብታ ንሰብ ሮሜ ዝጸሓፋ መልእኽቲ: ነዘን ብነብዪ ዮኤል እተዘርባ ቃላት ጠቒሱ ንክርስትያናት ብጾቱ ካልኦት ሰባት እውን ምእንቲ ክድሕኑ ስም ኣምላኽ ብምስባኽ ነቲ ኣብዘን ቃላት እዚኣተን ዘለዎም እምነት ከርእዩ ኣተባብዖም። (ሮሜ 10:​13⁠-​15) ጸኒሑ ኣብታ ናብ ጢሞቴዎስ ዝስደዳ መልእኽቲ “ስም እግዚኣብሄር [“የሆዋ:” NW ] ዚሰሚ ዘበለ ዅሉ ኸኣ ካብ ዓመጻ ይርሐቕ” ብምባል ጸሓፈ። (2 ጢሞቴዎስ 2:​19) ኣብ መወዳእታ ቀዳማይ ክፍለ⁠-ዘበን ከኣ: ሃዋርያ ዮሃንስ ነቲ መለኮታዊ ስም ኣብቲ ጽሑፋቱ ተጠቒምሉ ኢዩ። እቲ “ምስጋና ንያህ” ዝትርጕሙ “ሃሌሉያ” ዝብል መግለጺ ኣብ መጽሓፍ ራእይ ብተደጋጋሚ ይርከብ ኢዩ።​—⁠ራእይ 19:​1, 3, 4, 6

ይኹን እምበር: የሱስን ሰዓብቱን ኣብታ ክርስትያናዊት ጉባኤ ክሕደት ከም ዝመጽእ ተነብዮም ነይሮም ኢዮም። ሃዋርያ ጴጥሮስ ከምዚ ኢሉ ጸሓፈ:- “ከምኡ ኸኣ ኣብ ማእከልኩም መምህራን ሓሶት ኪትንስኡ እዮም።” (2 ጴጥሮስ 2: 1፣ ከምኡውን ማቴዎስ 13:​36⁠-​43፣ ግብሪ ሃዋርያት 20:​29, 30፣ 2 ተሰሎንቄ 2:​3፣ 1 ዮሃንስ 2:​18, 19 ርአ።) እዚ መጠንቀቕታታት እዚ ተፈጺሙ ኢዩ። ሓደ ካብቲ ውጽኢቱ ድማ ስም ኣምላኽ ንጐድኒ ዕሽሽ ተባህለ። ካብቲ ቅዳሓትን ትርጕማትን መጽሓፍ ቅዱስ እውን ከይተረፈ ኣልገሰ! እዚ ከመይ ኢሉ ከም እተፈጸመ እስከ ንርአ።

[እግረ-ጽሑፋት]

[ኣብ ገጽ 14 ዘሎ ስእሊ]

እዚ ብቛንቋ እብራይስጢ “ቅድስና ናይ የሆዋ ኢዩ” ዝብል ትርጕም ዝሓዘ ምልክት ኣብ መጠምጠምያኡ ዘለዎ: ናይ ሓደ ኣይሁዳዊ ሊቀ ኻህናት ስእሊ: ኣብ ቫቲካን ኣሎ

[ኣብ ገጽ 15 ዘሎ ስእሊ]

እዚ ብ1805 እተዳለወ ናይ ቋንቋ ጀርመን ትርጕም መጽሓፍ ቅዱስ ከም ዝሕብሮ: የሱስ ኣብቲ ቤት ጸሎት ኰይኑ ካብ ናይ ኢሳይያስ ጥቕላል ከንብብ ከሎ: ንስም ኣምላኽ ዓው ኢሉ ኣንቢብዎ ኢዩ።​—⁠ሉቃስ 4:​18, 19

[ኣብ ገጽ 16 ዘሎ ስእልታት]

ጴጥሮስን ጳውሎስን ካብ ትንቢት ዮኤል ክጠቕሱ ከለዉ ስም ኣምላኽ ተጠቒሞም ኢዮም።​—⁠ግብሪ ሃዋርያት 2:21፣ ሮሜ 10:⁠13