U den or kwaghbo ka u yan or u nan er u kwagh u vihin la anyi. Ishember i ken zwa Grika i i gem ken Bibilo ér “mde u asorabo” shin “mde u akaabo” la inja na yô, “ka u den or a kwagh,” er or ka nan de orgen a injô nahan. Yesu yange tese ikyav ne zum u lu tesen mbahenen nav er vea eren msen la, ér: “De se asorabo ase, gadia se kpaa, se mba deen hanma or u nan gbe injô hen vese yô.” (Luka 11:4) Ken injakwagh i Yesu ôr sha kwagh u ortom u banen a mhôônom la kpa, Yesu tôô mde u den or kwaghbo kar sha u den a injô.—Mateu 18:23-35.

 Ka se de mbagenev kwaghbo zum u se we kwagh ishima a ve ga shi se kegh iyol ser ve na se kwagh sha ishimavihin shin ican i ve ne se la ga yô. Bibilo tese ér saa or a doo se ishima a ishima yase cii ve se de nan kwaghbo sha mimi ye, sha ci u dooshima “koson kwagh u bo ken ishima ga.”—1 Mbakorinte 13:4, 5.

U den or a kwaghbo la wa akaa ne ker ga

•   Ka u lumun a kwaghbo shon ga. Bibilo puu mba ve kaan ér ifer ka kwaghbo ga, kpa ka kwagh u dedoo la.—Yesaia 5:20.

•   Ka u yeren or ishima you wer nana de fe ér nan er u kwaghbo ga ze. Aôndo yange de Tor Davidi asorabo a vesen, kpa gema de ér a ya atsan a ieren na la i va un a mi la. Shi Aôndo na i nger akaabo a Davidi ken ruamabera sha er se umbur a nyian yô.—2 Samuel 12:9-13.

•   Ka u nan ian wer ior ve zer nzughul a we ga. U tesen ikyav yô, u gba or injô i inyar, kpa nan za vihi inyaregh kira dang dang, nan kera fatyô u hiden we a mi er yange nan tôndo zwa la ga. Nan vaa afanyô shi nan zamber a we kpaa. Nahan u fatyô u den nan kwaghbo ne sha u dughun kwagh la ken ishima you kera, kera ôron kwagh duen sha mi ga, shi u fatyô u kaa wer nana de kera kimbin we ga kuaa je kpaa. Nahan kpa, u fatyô u tsweren wer u kera na nan injô ga je kpaa.—Pasalmi 37:21; Anzaakaa 14:15; 22:3; Mbagalatia 6:7.

•   Ka u gban den or kwaghbo di tsô ga. Mba ve er kwaghbo sha apera sha ci u oron iyev, shi ve vende u lumun ibo shi ve soo u den inja ve ga shi ve zamber or u ve er nan kwaghbo la ga cii, Aôndo una de ve kwaghbo ga. (Anzaakaa 28:13; Aerenakaa 26:20; Mbaheberu 10:26) Ambaaior a geman ishima ga ne ka a hingir mbaihyomov mba Aôndo, man a soo ér mba un de ve kwaghbo ga la se kpa se de deen ve kwaghbo ga.—Pasalmi 139:21, 22.

   Aluer or er u ifer man nan venda u zamber we shin lumun ibo sha kwagh u nan er la di ye. Bibilo wa se kwagh ér: “De ishima i nyoon, de iyugh.” (Pasalmi 37:8) Er u de nan kwaghbo la ga nahan kpa, ishima i de vihin we a nan yum ga. Na jighjigh wer Aôndo una tsaha nan sha kwaghbo la. (Mbaheberu 10:30, 31) Shi u fatyô u zuan a ishimasurun, aluer u umbur wer shighe ngu van u Aôndo una kar i nyityôkwagh i nan se ishimavihin hegen cii kera yô.—Yesaia 65:17; Mpase 21:4.

•   Ka u hanma ankwagh u cuku u or nan er se cii se nenge ser ka kwaghbo, nahan saa nana zamber ve se de nan ga. Ashighe agen aluer or er se ankwagh u ikyoogh ga yô, se kera hanger ser saa nana zamber keng ve se de nan ga, kpa se nenge ser jighilii yô ityôkyaa ngi i kwagh shon ma a vihi se ga. Bibilo kaa ér: “De nyoon ishima fefa ga, gadia ishima i nyoon tema ken vanger u abumeaior.”—Orpasenkwagh 7:9.

Er se de or kwaghbo yô

1.   Umbur kwagh u a lu u deen or kwaghbo la. U de or kwaghbo yô, tese ér u lumun a kwaghbo la shin u hur kera wer kwagh za iyol ga ze, kpa u gba den nan kera di tsô.

2.   Nenge a mbamtsera mba ve lu ken ieren i den or kwaghbo la. Aluer u ngu wan kwaghbo ken ishima a or ga yô, u lu a mmemshima shi u lu gbong gbong shi u seer lun a msaanyol kpaa. (Anzaakaa 14:30; Mateu 5:9) U hemban cii je yô, u den mbagenev kwaghbo la ka gbenda u hange hange u u kar ve Aôndo kpa una de u kwaghbo yô.—Mateu 6:14, 15.

3.   Zungwen mhôônom. Se cii se yina. (Yakobu 3:2) Er ior ka vea de se kwaghbo ve i doo se nahan, se kpa doo u se hen u den mbagenev a akaabo a ve.—Mateu 7:12.

4.   Faan kwagh ken ishima. Shighe u se lu a zayol cuku vea or yô a gba u se dondo kwaghwan u a lu ken Bibilo ne: “Waan nen ishima a ayol a en.”—Mbakolose 3:13.

5.   Er kwagh fese. Nôngo sha afatyô wou cii deen ior kwaghbo fese, de deen wer ishima i vihi u i za kar ikyaa inya ga.—Mbaefese 4:26, 27.