1, 2. Ka nyi akaa nahan i saan tsombor u orumace nyiana, man akaa ne ka aa saa nahan, ka í lu se iyol nena?

WANYE ka nana lu a anar u numben a mi man una saa shin una vihi yô, ka nan gber kwelegh nan vaa je i zua ga. Mliam ma nanem mara ka ma kôr kunya ungwan kpen kpen! Kpa, i lu nahan ú nenge er wanye ka nan ember zum u ormaren u nan a hidi nan a kwagh u a saa nan la vee? Alaghga u zuan a anar ugen shin hiden sôron u a vihi la ka kwagh u ikyoogh hen ormaren ga. Kpa wan ti yô, nana lu ember, a kpiligh nan iyol kpaa. Kwagh u a lu inja er nana tsa a kera zua a mi ga ne i hide nan a mi her!

² Yehova, u a lu Ormaren u hemban cii la, ngu a tahav mbu hiden a kwagh u ônov nav mba shin tar mban ve tee ér a saa vindi vindi je ka u vea tsa a kera nenge a mi sha won ga la her. Kpa ka kwagh u mbaanar mba numben a mi se lu ôron heen ga. Ken “ashighe a ican” a á taver yum ne, akaa ka a saa se a á lu a injaa kpishi yô. (2 Timoteu 3:1-5) Akaa a a gbe ior kwagh kpishi inja er ya man ikyáv nahan nga nôngon u saan ishe, ityom kpa kera ngi ga shi iangev kpaa dumbur sha tar. Shi alaghga se ule kpishi aluer se time sha mvihi u i lu vihin uikyasen man akaauma kpishi a lu timin kera been la yô. Nahan cii kpa, kwagh ugen u a nyoon se ken ishima er zum u or u doon se ishima ka nana̱ kpe la yô, ngu ga. Ka i lan se ishima shi ishima ka i̱ lu se ker gbeng je i gande ôron.—2 Samuel 18:33.

3. Ka loho u surun ishima ú nyi ú lu ken Aerenakaa 3:21, man Yehova una er kwagh ne nena?

³ Nahan, u fan kwagh u tahav mbu Yehova mbu sôron akaa la ka kwagh u nan msurshima kpen kpen! Ityough kin kia wase se u fan er akaa a ngee kpishi a Aôndo una fatyô u va hiden ônov nav mba shin tar ne a mi her, shi a we ishima u hiden ve a mi la.  Sha kpôô yô, Bibilo tese ér Yehova wa ishima u ‘sôron akaa cii.’ (Aerenakaa 3:21) Ka Tartor u Mesiya, ú Wan na Yesu Kristu una tema tor ken ú la Yehova una yar tom a ú u eren kwagh ne ye. Ikyav tese ér Tartor ne yange ú hii hemen u ú ken inyom i 1914 la. * (Mateu 24:3-14) Kanyi akaa nahan a hide a mi here? De se time ase sha akaa a Yehova yange sôr hide a mi her sha gbenda u kpilighyol la. Hegen je kpa se fatyô u nengen kwagh ugen ken akaa shon ne. Akaa agenegh aa er a hemba nahan ken hemen.

4, 5. Kanyi yange i̱ er ior mba Aôndo ken inyom i 607 cii shighe u Yesu laa, man ka ishimaverenkeghen i nyi Yehova na ve?

⁴ Kwagh u Yehova a hila hidi a mi her yô, ka mcivir u wang la. U wasen se u kaven inja i kwagh ne yô, de se sav a sav timen nen sha akaa a ngise er ken tar u Yuda la. Aluer se er nahan yô, se zua a mkav u kpilighyol sha iertom i tahav mbu Yehova mbu sôron akaa la.—Mbaromanu 15:4.

⁵ Gbidye ase kwar nenge er yange i tim Yerusalem ken inyom i 607 cii shighe u Yesu la ve lu Mbayuda ken ishima yô. I hembe gar shon u doo ve ishima tsung la i haa kera, girgar na kpa i yôhôr. U hemban gban kera je yô, tempel u engem u Solomon maa, lu ijiir i vesen i civir Yehova sha mimi tar sha won cii la kpa, hingir alôgh. (Pasalmi 79:1) Mba ve lagh ve war la kpa i kura ve i yem a ve uikyangen ken Babilon, i undu tar ve hingir ice, lu inyamtoho tseegh lu masen ningir ker ye. (Yeremia 9:11) Nahan sha mnenge u orumace yô, kwagh u eren sha kwagh ne kera lu ga. (Pasalmi 137:1) Kpa Yehova u lu un tsengaôron kwagh u mtim ne tsuaa la, na ishimaverenkeghen ér shighe u sôron akaa ngu van ken hemen.

6-8. (a) Ka nyi kwagh i zer teren ken ngeren mba uprofeti mba Heberu kpur kpur, man akaaôron a profeti shon yange kure sha hiihii la nena? (b) Sha ayange ase ne yô, ior mba Aôndo nenge a m-kur u akaaôron a profeti a sôron akaa la nena?

 ⁶ Sha jighilii yô, uprofeti zer ôron kwagh u mser u hiden sôron akaa la ken ngeren mba ken zwa Heberu kpem. * Yehova er ityendezwa sha ikyev ve ér una hide aa tar la her shi ior a hide a lu sha ú, ua doo iyiav, shi a kura ve sha ikyev i inyamtoho man mbaihyomov kpaa. Yange ôr kwagh u tar ve shon u a hide a ú her la kaa ér ua lu paradiso kuaa je! (Yesaia 65:25; Esekiel 34:25;36:35) U hemban cii je yô, a hide a mcivir u wang her, tempel la kpa a hide a mar. (Mika 4:1-5) Akaaôron a profeti ne na Mbayuda mba ve lu shir la ishimaverenkeghen, shi wase ve u wan ishima ken anyom 70 aa ve lu uikyangen ken Babilon la.

⁷ Ken masejime yô, shighe u hiden sôron akaa la maa va kuma. Yange mba pasen Mbayuda mba dugh ken Babilon kera yô, maa ve hide ken Yerusalem ve va hide ve maa tempel u Yehova. (Esera 1:1, 2) Mcivir ve yange una lu wang di tsô yô, Yehova a ver ve doo doo shi tar ve kpa u doo yiagh shi ú zua a mzehemen kpaa. A kura ve sha ikyev i mbaihyomov vev man sha ikyev i inyamkyume í yange í kar í dumbur ken tar la upuembaanyomov imôngo la. Yange vea ember tahav mbu Yehova mbu sôron akaa hen shighe la je a zua ga! Kpa akaa la lu di mafo u m-kur u akaaôron a profeti a sôron akaa la tsô. Lu u m-kur u vesen yô una va ken hemen “sha ayange a masetyô,” sha shighe wase ne, zum u a ver Oryandyako i Tor Davidi u i tsengaôron kwagh na tor la.—Yesaia 2:2-4; 9:6, 7.

⁸ Yange mba ker Yesu tor sha Tartor u sha ken inyom i 1914 la je tsô, maa gba nengen sha ugbayol mba ken jijingi mba mbaperapera mba civir Aôndo shin tar. Di vough er Shirushi Orpershia u hembanityav la yange pase asande a Mbayuda ken Babilon tuhwa ken inyom i 537 cii shighe u Yesu la nahan, kape Yesu kpa yange pase asande a Mbayuda mba ken jijingi—mba ve dondon un ijime kôôsôô la—ve due sha ikyev i tartor u kwaghaôndo u aiegh u sha tar cii u a lu Babilon u nyian ne tuhwa je la. (Mbaromanu 2:29;  Mpase 18:1-5) Hii ken inyom i 1919 la je zan zan, i hide a mcivir u wang i ver sha ian na ken Mbakristu mba mimi. (Malaki 3:1-5) Hii shighe la je zan zan, ior mba Yehova mbá civir un ken tempel na u ken jijingi la—ka mserakaa u Aôndo a ser a ver sha ci u mcivir u wang je la. Er nan kwagh ne a lu se kwagh u vesen nyiana?

9. Yange shighe u mbaapostoli la karen kera yô, ucôôci mba Mbakristu Mbaaiev er a mcivir u Aôndo nena, kpa Yehova gema er nyi sha ayange a ase nee?

⁹ Time ase sha iaven shon i kwagh ne e̱r la. Mbakristu mba sha derianyom u hiihii la ve zua a averen a ken jijingi kpishi. Kpa Yesu man mbaapostoli tsengakaan ér a va hôngor a mcivir u mimi, una mire kpaa. (Mateu 13:24-30; Aerenakaa 20:29, 30) Ashighe a mbaapostoli la nga karen kera yô, Mbakristu Mbaaiev maa va. Mbahemenev vev gba van a atesen man aeren a mbafanaôndoga ve eren la. Shi ve na yô ican er kpishi u kporom ikyua hen Aôndo, ve kaa ér Aôndo ka Mbautar man ityesen ne taver u kaven kpishi, shi ve tese ior ér ve̱ za pasen asorabo a ve hen upristi shi ve̱ eren msen hen Maria man hen “usent,” i̱ de kera lu hen Yehova ga. Er hôngor ne ú ze hemen hegen uderimbaanyomov ve kar imôngo nahan, Yehova er nyi? Ken tar ú ainge ú icugh i̱ ngee ken kwaghaôndo je i gande, aeren a mbafanaôndoga a dumbur yum ne, Aôndo mough sha hide tím mcivir u wang her! Se fatyô u kaan ser mhidi u i hidi a mcivir u wang her ne ka kwagh ugen u hemban cii u a ze hemen sha shighe wase je ne, man se lu kehen a kehe a kwagh ken zwa ga.

10, 11. (a) Paradiso u ken jijingi ne ngu a avegher ahar a nyi, man kwagh ne bende a we nena? (b) Ka unô ior Yehova a kohol a ver ken paradiso u ken jijingi nee, man kanyi kwagh vea lu a ian i icivirigh i nengen a mini?

¹⁰ Nahan Mbakristu mba mimi mba ember paradiso u ken jijingi nyian. Paradiso ne wa nyi man nyi kere? Ngu a avegher a vesen ker ahar. U hiihii la ka mcivir u wang u Yehova, un u á lu Aôndo u mimi tswen la. A ver se doo doo sha u nan se mcivir u a lu a mbaaie sha mi ga, shi í nzughul a mi kpaa ga yô. Shi ne se kwaghyan u ken jijingi. Kwagh ne wasen se u henen fan kwagh u Ter wase u sha shi eren ishima na shi kporom ikyua hen a na kpaa. (Yohane 4:24) Vegher u sha uhar u paradiso u ken jijingi ne  wa ior ker. Er Yesaia yange tsengapasen nahan, “sha ayange a masetyô” ne, Yehova tese mbacivir un igbenda i bem. A tswer se ityav mbi nôngon. Shi, er se yen tsung nahan kpa, a wase se se ‘haa orhe iyol.’ Veren iniôngon yase la doo doo sha icighan jijingi na, u a ne se lu a aeren a injaa la. (Mbaefese 4:22-24; Mbagalatia 5:22, 23) Zum u ú dondo jijingi u Aôndo yô, mimi je ú ngu ken paradiso u ken jijingi ne.

¹¹ Yehova kohol ambaaior a á doo un ishima la cii a va a ve ken paradiso shon u ken jijingi ne—ior mba a doo ve ishima shi ve soo bem shi ve lu “mbaibanave ken jijingi la” cii. (Mateu 5:3) Ka ambaaior la aa lu a ian i icivirigh i nengen mser u hemban kpilighyol u a va sôr akaa la ye—ka mser u a sôr orumace man tar jimin cii la je la.

12, 13. (a) Er nan ve i lu u akaa a uprofeti ve er sha kwagh u sôron akaa la aa kure ken hemen keng a bunde ga? (b) Er Yehova yange pase ken Eden nahan, awashima na sha ci u tar ne ka nyi, man er nan ve kwagh ne a ne se ishimaveren sha mlu u ken hemene?

¹² Akaa a uprofeti ve er sha kwagh u sôron akaa la kpishi ôr kwagh hemba di mser u a sôr akaa ken jijingi tseegh la. Ikyav i tesen yô, Yesaia yange nger kwagh u shighe u a bee mbauangev cii iangev vev, a kua mbakeer man mbaapirashe man mbaakondoato kpaa cii, shi ku je kpa a tim ú kera yô. (Yesaia 25:8; 35:1-7) Uityendezwa mbara yange ve kure kpôô kpôô sha ayange a Iserael u tsuaa la ga. Shi, er se nenge a m-kur u uityendezwa mban ken jijingi sha ayange a ase ne nahan kpa, se mba a ityôkyaa i nan jighjigh ser vea kure kpôô kpôô ken hemen, shi vea kure vindi vindi kpaa. Er nan ve se fe ser kwagh ngu nahana?

¹³ Yehova yange pase kwagh u un we ishima sha ci u tar ne la wang ken Eden. A wa ishima wener tsombor u orumace u lun saan saan shi lun gbon gbon shi lun ken mzough kangenaa u̱ tema sha ú. Yange lu u nomsoor man kwase ve̱ wa ikyo sha tar man sha akaa a i gbe sha ú cii, shi ve̱ gema tar cii u̱ hingir paradiso. (Genese 1:28) Zulum tsô kpa mlu u tar ú lu ker hegen ne zulum sha awashima la ga. Nahan kpa, se na jighjigh ser, kwagh u Yehova je a we ishima yô, mayange una kar kpe ga. (Yesaia 55: 10, 11) Ka Yesu, Tor Mesiya u Yehova a ver la, una va a Paradiso shon u una tser tar cii ne ye.—Luka 23:43.

14, 15. (a) Yehova una gema ‘akaa cii a hingir a he’ nena? (b) Uma una lu nena ken Paradiso, man ka nyi kwagh i hembe doon we?

¹⁴ Tôô ase ken ishima wer ú nenge í gema tar cii hingir Paradiso! Yehova ôr kwagh u shighe shon kaa ér: “Nenge M ngu geman akaa cii hingir a he.” (Mpase 21:5) Gbidye ase kwar nenge inja i kwagh la yôô. Yehova una eren tahav nav mbu timin akaa la sha botar u tse ne una been kera cii yô, a mase shin di “Sha u he man tar u he” la tseegh. Inja na yô, gomoti u he una tema shaala una lu nengen sha tar u he, ú a lu ior mba Yehova a doo ve ishima shi ve lu eren ishima na tseegh vea lu ker la. (2 Peteru 3:13) A kar a Satan kera, kua azôv a na kpaa cii. (Mpase 20:3) Ken udubumbaanyomov mba ve kar imôngo mbara cii, á lu hiin je orumace nana kera lu ken uikyangen sha ikyev i tahav mbu mbu iv a ifer shi mbu vihi tu tsung shi mbu ngee a akaabo mbula ga je la. Mpever u ior vea zua a mi la una gande ôron je ka u henen a hen ga.

¹⁵ Hen shighe ne, se mase lun a ian i nengen sha tar u doonashe ne er yange i wa ishima sha hiihii la ér se̱ nengen sha ú nahan. Tar iyol i ú ngu a tahav mbu sôron iyol i ú. Aluer i kar a kwagh u a lu vihin ukungwambamngerev la kera yô, ukungwa mba i vihi ve je kpa vea fatyô u hiden sôron iyol ve; shi gburumaa mba tar ne mba ityav mbi caver a mi kpa vea fatyô u hiden sôron ayol a ve, aluer i de ityav mbi nôngon yô. A doo u eren tom sha atindi a gbaaôndo tsô, shi a doo u sôron tar sha u u̱ hingir sule u doonashe, u̱ hingir Eden u tseren tar cii, lun a akaauma sha mi kpete kpete je ngeen ganden ôron kpen kpen! Orumace una kera tim a tim ishôso man imendenev atô kposo kposo a ityôkyaa shio ga, kpa una de a lu bem bem a akaa a i gbe sha tar la cii. Mbayev mba kiriki je kpa vea kera cia inyamtoho ga.—Yesaia 9:6, 7; 11:1-9.

16. Ka mserakaa u nyi una bende a hanma orperapera cii ken Paradiso?

¹⁶ Se ayol a ase je kpa a sôr se. Armagedon una karen kera cii yô, mba vea war la vea nenge a uivande mba a bee ior angev tar sha won cii la. Er Yesu yange er zum u a lu shin tar la nahan, una yar tom aa tahav mbu Aôndo a ne un la una bugh mbaapirashe ashe, mbaakondoato kpa una sôr ve, shi mbakeer kua mba ve lu gbon gbon ga kpa una sôr ve. (Mateu 15:30) A saan mbabeenyol iyol  sha ci u vea hide a lu a gbon gbon u igyumior la, shi ukorkor vev mba ken iyol kpa vea bee cica cii. (Yobu 33:25) Adivir aa kar kera vindi vindi, shi alegh kpa aa kôôm a hingir jighilaa, shi igbila kpa ia hide a lu a agee. Mbaperapera cii vea fa je ér akaa a isholibo man myen a ve a mi la nga been kera kure kure. Hen shighe la se wuese Yehova Aôndo sha tahav nav mbu sôron akaa la kpen kpen! De se time nen sha vegher u hemban sagher iyol cii u shighe shon u sôron akaa ne.

17, 18. (a) Kanyi yange i̱ na ve Yesu kôôm Mbasadushi? (b) Kanyi kwagh yange i̱ er ve Eliya sôn Yehova ér a̱ nder or shin kuu?

¹⁷ Ken derianyom u hiihii la, mbahemenev mba kwaghaôndo mbagenev lu i yilan ve ér Mbasadushi, ve na jighjigh a mnder u shin ku ga. Yesu kôôm ve sha mkaanem man nahan ér: “Ne tsume er ne fe icighanruamabera man agee a Aôndo kpaa ga yô.” (Mateu 22:29) Een, Ruamabera pase sé ér Yehova ngu a tahav mbu sôron akaa sha imba gbenda la. Sha nena?

¹⁸ Gbidye ase kwar nenge kwagh u yange er sha ayange a Eliya la. Kwasecôghol ugen kôr wan na u môm môm sha ave gbeda gbeda. Wan la lu kpenegh. Yange a kpiligh profeti Eliya iyol kpishi, un u lu orvannya u kwase la je ayange kar la. Cii man shighe ne yô, Eliya vande wasen wan ne war ijen. Alaghga je yô, kwagh u wanakiriki ne doo Eliya ishima kpaa. Ku ne vihi ngô na je ule kpishi. Gadia lu un tseegh mase shin her u umbur un nom na u vande kpen kera la ye. Alaghga lu a ishimaveren ér yange una beeyol yô, wan na la una nengen sha a na. Ishima ta kwasecôghol ne akperan, tsô a gba henen ken ishima na ér alaghga tsô ka mtsaha je un zough a mi sha ci u asorabo a yange un er la ye. Ijungwen ne maa hemba gban a gba kera cii, tsô Eliya kera fatyô u wan ishima a í ga. A shiligh a kôr ikyom la shin ikyum i ngô na a ngohol, a unde a yem a í sha iyou na, a za sôn ér Yehova Aôndo a̱ hide wan la a uma na her, a̱ hingir uma.—1 Utor 17:8-21.

19, 20. (a) Aberaham yange tese ér un na tahav mbu Yehova mbu sôron akaa la jighjigh nena, man imba jighjigh u nan na la yange har sha nyi kwagha? (b) Yehova yange na Eliya injar sha jighjigh u nan na la nena?

¹⁹ Lu Eliya hii nan kwagh u mnder u shin ku jighjigh ga. Aberaham  vande nan jighjigh uderimbaanyomov imôngo ér Yehova ngu a imba utaha i sôron kwagh nahan la—man lu sha ityôkyaa je. Zum u Aberaham lu anyom 100, Sara di lu anyom 90 yô, Yehova hide ve a alegh a mar a yange lu kpenegh la her, nahan ivande i kpilighyol er Sara, a mar wannomso. (Genese 17:17; 21:2, 3) Ken masejime, wan la vesen we ikyondo cii yô, Yehova kaa a Aberaham ér a̱ kôr wan na la a̱ za na naagh a mi. Aberaham tese jighjigh u nan, fa ken ishima na je wener Yehova una fatyô u hiden a Isaka, wan na u ishima ishima la her uma. (Mbaheberu 11:17-19) Alaghga á lu jighjigh u nan taveraa la yange na ve Aberaham kaa a mbayev nav zum u a wa iyol u unden sha uwo za nan naagh sha wan na la wener, un vea Isaka vea hide imôngo ye.—Genese 22:5.

²⁰ Yehova war Isaka, nahan kera gba u a nder un a nder shin ku hen shighe la ga. Nahan kpa sha shighe u Eliya la yô, wan u kwasecôghol ne vande kpen kera—kpa ica lu a̱ gba ga. Yehova kimbi profeti la injar sha jighjigh u nan na la sha u nderen wan la shin ku! Eliya maa gema wan la na ngô na, kighir un mkaanem ma doon sha mi ér: “Nenge, wan wou ngu uma!”—1 Utor 17:22-24.

21, 22. (a) Er nan ve i nger mbamnder mba shin ku ken Ruamabera? (b) Ken Paradiso yô, a nder ior shin ku a za kighir nan je, man ka an nana er kwagh nee?

²¹ Ka ijiir i hiihii i Bibilo i̱ tese ér Yehova yar tom aa tahav nav sha u hiden nderen or shin ku je ne. Ken masejime yô Yehova shi na Elisha tahav, kua Yesu man Paulu man Peteru kpaa, u nderen mbakpenev shin ku. Sha mimi yô, mba i nder ve shin ku la kpa ken masejime yô, shi ve hide ve kpe kera. Nahan kpa, i nger akaa ne ken Bibilo sha u tesen se er akaa aa va lu ken hemen yô.

²² Ken Paradiso yô, Yesu una kure tom na u á lu “mnder man uma” la. (Yohane 11:25) Una nder ior umiliôn umiliôn, una na ve ian i lun uma gbem sha won ken Paradiso shin tar. (Yohane 5:28, 29) Nenge imba iember i ior vea ember zum u vea hide a nenge a azende ve a doon ve ishima kua anmgbianev vev mba yange ku pav ve ica i gba, vea hide a lu kuven ve ember la sha wono! Hanma orumace cii nana wuese Yehova sha ci u tahav nav mbu sôron akaa la.

23. Kanyi yange i̱ lu gbenda u hemban cii u Yehova yange tese tahav nava, man kwagh ne tese a akperan shio ér ishimaverenkeghen yase i sha kwagh u ken hemen la ngi gbilin ga nena?

 ²³ Yehova na se ibumun i̱ i̱ lu a ahon a gban sha mi ga yô, ér ishimaverenkeghen ne ngi gbilin ga. Yange tese tahav nav sha gbenda u hemban cii sha u nderen Wan na Yesu shin ku, sha u a̱ hingir ityagher or u ken jijingi, shi a̱ cir ken un Yehova jighilii. Yesu shon u i nder un shin ku ne ande hen ior uderi imôngo je. (1 Mbakorinte 15:5, 6) Hen mbatanakperan je kpa, imba ikyav i tesen ne gande ve u tunan. Yehova ngu aa tahav mbu hiden a uma her.

24. Er nan ve se fatyô u lun a vangertiôr ser Yehova una nder mbakpenev keng a bunde ga, man ka ishimaverenkeghen i nyi hanmô wase nana fatyô u lun a mi?

²⁴ Ka tahav mbu nderen mbakpenev shin ku tseegh Yehova a lu a mi ga, ngu a isharen i eren kwagh ne kpaa. Aôndo yange mgbegha orjighjigh Yobu ôr kwagh u Yehova ér ngu a isharen i nderen mbakpenev shin ku. (Yobu 14:15) Sar ú u kporom ikyua hen imba Aondo u i girim un iyol u yaren tom aa tahav nav mbu sôron akaa sha imba gbenda u dooshima ne ga he? Kpa umbur wer, mnder u shin ku ne ka di vegher môm u zege tom u sôron akaa u Yehova una va er la tsô. U nguren kporom ikyua a na seer a seer yô, kusu ishimaveren i civirigh i ú lu a mi wer ú fatyô u lun her nengen er Yehova una ‘gema akaa cii aa hingir a he’ la lu a mi gban.—Mpase 21:5.