Aôndo—Un Ka Ana?
Ityough 4
Aôndo—Un Ka Ana?
1. (a) Ka mbaaôndo mba nyi ior ve civiri? (b) Kanyi mkposo Bibilo i tese hen atô u “mbaaôndo” man “Aôndo”?
TAR CII mbaaôndo ngee mba i civir yô. Ken Shinto, Mbabudi, Mbahindu kua ukwaghaôndo mba sha icombor kohol cii mbaaôndo mba kuma umiliôn imôngo. Mbaaôndo mbashonov yô ka anza er Zeus kua Hermes mba ngise i civir ve sha ayange a mbaapostoli mba Yesu la. (Aerenakaa 14:11, 12) Nahan Bibilo kpa i lumun er “mbaaôndo ngee,” kpa shi i kaa er “kpa her a vese yô, Aôndo ngu môm tsô, ka Ter u akaa cii a dugh her a Na yô.” (1 Mbakorinte 8:5, 6) Aluer i pineu er, ‘Aôndo shon ne yô ka ana?’ nahan u kaa wer ka ana?
2. Ior mba a mbamnenge kposo kposo sha kwagh u Aôndo er nyi?
2 Mbagenev kpishi vea kaa er, ‘Iti na er Ter.’ Shin vea kaa er: ‘Un ka Jijingi u sha.’ Takerada u u ne mpase sha atiakaa la yila Aôndo er: “Uhembanagee.” Shi aluer i pine er: ‘Iti i Aôndo er ana?’ yô shi mbagenev vea kaa er, ‘Yesu.’ Mbagenev hen er Aôndo ka or jim ga, kpa ka tahav mbu mbu lu hanmajiir cii yô. Shi mbagenev mba a akperan u kaan er Aôndo ngu la. Se fatyô u fan shin una lu jim kpa?
MIMI AÔNDO NGU JIM JE
3. Hii nan ya ka a lu?
3 Zum u ka wea nenge a ya u doon nahan, ka i kpiligh we iyol u fan or u nan maa un gaa? Man aluer orgenegh kaa a we er ka or nan maa ya la ga, kpa a gba duen iyol na tsô, nahan u na jighjigh kpa? Maiyange ga cii! Vough er orngeren Bibilo u genegh kpaa a kaa nahan er: “Gadia hanma ya yô, or maa un a maa.” Hanmaor fa nahan. Ka shami, nahan se kera lumun a orngeren Bibilo er a mase kulen er: “Kpa u A maa akaa cii yô, ka Aôndo” la gaa?—Mbaheberu 3:4.
4. Asan aa a lu ubiliôn kpishi ne yange va nena?
4 Yô kenger ase tar cii kua asan a a lu kimi ubiliôn ubiliôn kpishi la. Nahan kpaa ve cii mba zenden sha atindi a i ver ve shami la vough vough. Ngise orgenegh pine er: “Ka an nan gbe akaa ne?” Ikyar i nan sha mpin la kpaa i dooungwan tsô er: “Ka u a dugh a akum a ve sha iyenge ve, man a yer ve cii sha ati ati” la. (Yesaia 40:26, NW ) Nahan alu ibumegh sha u henen er ubiliôn mba asanev mban cii ve er ayolave, shi mba ningir sha akum a ve sha inja sha inja, a or u vanden veren ve shio la!—Upasalmi 14:1.
5. (a) Kanyi an ian i lu u avegher aa injin u burun inyam a mi la aa zua heregh sha tseeneke u á? (b) Kwagh ne tese ikyav sha kwagh u sha man tar wa̱se ne nena?
5 A fatyô u kaan er tar u ú til sha tindi u u vough ne kar ishima gba duen iyol i u tsô ga. Ka keng Orgbanakaa ngu u̱ a lu a tahav mbu vesen kpaa yô. (Upasalmi 19:1, 2) Orkasua u genegh u yange i pine un er i hii man á ne jighjigh er Aôndo ngu yô pase er hen ijiirtom na i varen akaa la ka i tôô wanyekwase ayange ahar u henen u zuan avegher 17 a injin u burun inyam ami la ijiir môm. “Mo m ngu or u eren myôm ma yan kwagh a mi di tsô. Kpa kwagh u mfe yô ka un ne, u fatyô u numun avegher 17 a injin u burun inyam a mi ne haan shin ikyagh ki ôôn ave a mi shi tsongor zan zan anyom ubiliôn 17 kpa maiyange u zua a injin u burun inyam a mi la ga,” kape a kar la. Sha man tar, kua akaa a a lu shin u cii, hemba ngun kperegh kperegh a injin u burun inyam a mi la. Aluer saa or u fan eev keng man naná var inja injin la yô, gba u se kav ser ka Aôndo Uhembanagee la yange gba akaa ne cii ye. Ka un i doo u nan un iwuese sha tom u á er la ga zee?—Mpase 4:11; Aerenakaa 14:15-17; 17:24-26.
AÔNDO KA OR JIM KPA?
6. Ka sha nyi se fa ser Aôndo ka or jimjimi?
6 Shin er ior kpishi ve kaan er ve na Aôndo jighjigh nahan kpaa, shi ior kpishi kera hen e̱r ngu or jim ga. Kpa ngu oro? Sha kwagh u se vande nengen kera yô, hen ape kwaghfan a lu yô mhen kpa ngu heregh. Ikyav i tesen yô, se fatyô u kaan ser, ‘Mo me fatyô u henen nahan ga.’ Man se fa ser hen ape mfe a lu yô mhirinim ma man iyol kpaa. Nahan mfe u vesen u̱ á gbe akaa la ka u Zegeor, Aôndo Uhembanagee. Kpa ngu a iyol i inyam ga, ka iyol i jijingi a lu a mi ye. Jijingi ngu a iyoloo? Een, gadia Bibilo i kaa er: “Aluer iyol i sha marami ngi yô, iyol i sha inja i jijingi kpa ngi.”—1 Mbakorinte 15:44; Yohane 4:24.
7. (a) Kanyi kwagh i tese er Aôndo ngu aa ijiir na jimi? (b) Kanyi kwagh i tese er ngu aa iyolo?
7 Er Aôndo a lu or u lun a iyol i sha jijingi yô, ka keng ijiir kpa ngu a mi. Bibilo i pase se er sha ka ‘ijiir Na i teman’ yô. (1 Utor 8:43) Shi i vande kaan se er “Kristu . . . nyôr . . . sha jim jim, sha u Una ande Sha ishigh ki Aôndo sha ci wase.” (Mbaheberu 9:24) Uumace mbagenev yô á na ve uma sha a Aôndo imôngo, hen shighe la vea ngohol ayol a jijingi. Nahan vea nenge a Aôndo, kape Bibilo i kaa la, shi vea lu er un nahan. (1 Yohane 3:2) Kwagh ne tese er, Aôndo ka or jim, shi ngu a iyol kpaa.
8, 9. (a) Ikyav i injin u a tindin a tahav mbu usugh la i tese tahav mbu Aôndo mbu zan ca mbula nena? (b) Icighan jijingi u Aôndo la kanyi, shi una fatyô u eren nyi kwagha?
8 Kpa orgenegh nana pine er: ‘Aluer Aôndo ka or shi ngu a ijiir sha yô, una fatyô u nengen a hanmakwagh sha hanma ijiir nena? Shi á fa tahav nav mbula sha won cii nena?’ (2 Kroniku 16:9) Agee a Aôndo a vesen la yina sha er a lu or yum ga. Shi doo u panden icivir yase her a Na kpaa ga. (1 Kroniku 29:11-13) Sha u wasen se u kaven kwagh ne yô, hen sha tahav mbu injin u á tindin a usu u yemen ca la.
9 Ka i wa injin u tindin a usu la ikyua shin ken atô u gar. Kpa ikyárusu na la ka i samber hen ningir la, i na iwanger kua tahav kpaa. Kape i lu hen Aôndo je la. Un ngu sha. (Yesaia 57:15; Upasalmi 123:1) Nahan cii kpaa icighan jijingi na, u a lu tahav nav mbu i nengen a mi ga la, a fatyô u kaven mbu hanmajiir, sha won cii. Ka sha icighan jijingi na la yange Aôndo gba usha, kua tar man akaauma cii ye. (Upasalmi 33:6; Genese 1:2; Upasalmi 104:30) Yange gba u Aôndo una mough a za iyolna cii man una mase gban akaa ne ga. Una fatyô u tindin jijingi na, u a lu tahav nav la, sha u za eren hanmakwagh u a soo cii shin er a lu ica nahan kpaa. Ka Aôndo u cieriyol tsô!—Yeremia 10:12; Daniel 4:35.
INJAOR I AÔNDO A LU LA
10. Ka sha gbenda môm u nyi se fa Aôndo a mini?
10 Aôndo ka injaor i se tese dooshima shighe u se gande shi se fe un tsembelee la kpa? Alaghga u kaa wer, ‘Ka pe i lu je la, kpa er se fatyô u nengen a Aôndo ga yô, á hii nan se fa kwagh naa?’ (Yohane 1:18) Bibilo i tese gbenda môm u se fa yô er: “Hii sha igbetar je mba nengen a mlu Na u i nengen a mi sha ashe ga la, inja na yô, ka agee a Na a tsôron man mlu Na u sha inja i Aôndo la, mba nengen a mi sha ashe a ishima ken aeren a Na.” (Mbaromanu 1:20) Nahan akaa a Aôndo a gbe la aa fatyô u wasen se u kaven er Aôndo a lu la, aluer se time sha á shi se hen sha á vie vie yô.
11. Ken akaa a Aôndo á gbe la se hen nyi shamini?
11 Er se vande nengen nahan, asan a sha la nga pasen se tahav mbu Aôndo mbu ngeen tsuung la! (Upasalmi 8:3, 4; Yesaia 40:26) Shi nenge a se tar ne. Aôndo ver u sha cighan vough sha er ua zuan a mtsee man iwanger i iyange yô. Shi nenge sha mzende u mnger. Wura ka u nôô u ndôhôr tar. Mngerem ka ma kua ma za haa shin iagh, shi ma kar ma yem ma za haa shin uifi mbavesen. Iyange ka i kura mngerem mara shin uifi sha tulugh u i la, shi ma hide ma nôô wura ma ndôhor̂ tar. (Orpasenkwagh 1:7) Aôndo ver ashighe a cieriyol kpishi a nan kwaghyan, kua mkunduiyol man akaa kpishi a or man uzendeinya ve soo yô! Nahan akaa ne cii nga pasen se nyi sha mlu u Aôndo laa? Nga pasen se er un ka Aôndo u á mgbough a kwaghfan yô shi ngu a erdoo wuee shi we ikyo sha ityomaveegh na kpaa.—Anzaakaa 3:19, 20; Upasalmi 104:13-15, 24, 25.
12. Iyol you teseu nyi sha kwagh u Aôndo?
12 Shi kenger iyolyou a se. Yange i maa i sha er i lu uma tseegh tsô ga. Kpa i maa i er i ember uma jim jim. (Upasalmi 139:14) Ashe ase nga nengen a kwagh u il man u pupuu tseegh tsô ga kpa kua u lun anza kposo kposo la kpaa, tar kpa mgbogh a uimondon mbaakaa atô kposo kposo sha u nan iember. Se mba ongo ihumakwagh shi kwagh nyohon se kpaa. Kwaghyan kpaa ngu sha ci u gban yan tseegh tsô ga; ngu a inja jimjim. Kwaghfan u sha akaa ne ngu hange hange sha ci u uma ga, kpa ka uiyua mba ve dugh hen Aôndo u dooshima, u nan iyua wuee, shi u lun a mfe kpaa.—Genese 2:9; 1 Yohane 4:8.
13. Sha gbenda u Aôndo a yaren tom sha uumace la ú hen nyi sha kwagh laa?
13 Shi aeren a Aôndo hen uumace la kpa tese mlu u Aôndo. Ngu a kwaghfan u eren vough a ior. Hembe soon mbagenev a mbagenev ga. (Aerenakaa 10:34, 35) Ngu a mhôônom ma zungwen kua erdoo kpaa. Bibilo i pase se kwagh u aeren a na a ikyurior i Iserael, mba yange due a ve ken ya u ikpan ken tar u Igipiti la er: “Kpa Un yô, er mhôônom kôr Un yô . . . A umbur er ve lu ior tsô.” Nahan kpaa Mbaiserael lu taver un ityough heregh, tsô ishima vihi Aôndo a ve. Bibilo i kaa er: “Ve vihi Un ishima . . . ve bam Icighan u Iserael.” (Upasalmi 78:38-41; 103:8, 13, 14) Sha vegher u genegh yô, ka i saan Aôndo iyol shighe u mbacivir un ka vea waan atindi a na ikyo yô. (Anzaakaa 27:11) Shi, Aôndo pase e̱r ishima ka i lu un keregh zum u mbahyomov ka vea eren mbacivir un mbara ican yô er: “U nan bende a ven yô, nan bende hongorshe [wam] je.” (Sekaria 2:8) Aôndo u a lu a ishoon hen uumace mba gban jime tsuung, mba ken akuraior a sha won cii la ishima ia mgbegha u sha u tesen ishoon hen a na ga zee?—Yesaia 40:22; Yohane 3:16.
AÔNDO KA YESU SHIN KA MBAUTARA?
14. Ityesen i Mbautar la kanyi?
14 Aôndo u cieriyol ne ka ana? Mbagenev mba kaan er iti na er Yesu. Mbagenev di er ka Mbautar, kpa iti i “mbautar” ne ngi ken Bibilo ga. Ken ityesen i Mbautar la yô mba kaan er, iorov mba utar ken Aôndo môm, inja na yô, ka “Aôndo môm, Ter, Wan man Icighan Jijingi.” Iniongo i ukwaghaôndo kpishi ngi tesen kwagh ne, shin er ve lumun er ka “kwaghcimin” nahan kpaa. Mba mhen mba sha mlu u Aôndo ne mbá shami kpa?
15. Bibilo i tese er Aôndo vea Yesu ka ior ihiar kposo kposo shi mba kwagh môm ga nena?
15 Yesu iyolna yange kaa er un ngu Aôndo jimii? Ei, yange kaa kwagh nahan ga. Ken Bibilo yô i yila un er “Wan u Aôndo.” Shi a kaa er: “Gadia Ter hembam.” (Yohane 10:34-36; 14:28) Yesu iyolna shi kaa er akaa nga a un shin mbatyomov kpaa ve fe a ga yô saa Aôndo tseegh. (Marku 13:32) Shi ken iaven i genegh la Yesu sôn Aôndo kaa er: “Ka ishima Yam ga, i lu ishima You i er ye.” (Luka 22:42) Aluer Yesu ngu Aôndo Uhembanagee la yô, yange ma hide ma sôn kwagh hen iyolna ga, shin yange ma sônôô? Icighanruamabera ôr kwagh sha ku u Yesu kpe la, er: “Ka Yesu shon ne je, Aôndo nder Un ye.” (Aerenakaa 2:32) Nahan yô Aôndo Uhembanagee la kua Yesu mba iorov uhar kposo. Zum u Yesu nder shin ku kôndo yem sha la je kpaa lu kwagh môm a Ter na ga.—1 Mbakorinte 11:3; 15:28.
16. Shin er i tese er Yesu ka “Aôndo” nahan kpaa, kanyi shi i tese er un ka Aôndo Uhembanagee ga?
16 Kpa orgenegh nana pine er, ‘Kpa i yila Yesu er aôndo ken Bibilo gaa?’ Kape i lu je la. Satan kpa mba yer un er aôndo. (2 Mbakorinte 4:4) Ken Yohane 1:1, ape i yer Yesu er “Imo” la, mbamgem mba Bibilo kpishi kaa er: “Sha hiihii je Imo lu; Imo la lu vea Aôndo, man Imo la lu Aôndo je.” Kpa nenge sha ivur i sha 2 la i kaa er Imo la “lu vea Aôndo sha hiihii je.” Shi ior ve nenge a Yesu, kpa ivur i sha 18 la kaa er “Aôndo yô, mayange ma or ngu a nenge a Na ga.” Kwagh u se zough a mi yô mbamgem mbagenev na kwaghô̱ron u mimi u sha ivur i sha 1 la vough er mgem u ken zwa u hiihii la nahan er: “Imo la lu vea Aôndo, man Imo la lu ibeen,” shin lu “aôndo,” inja na yô, Imo la lu tahav mbu ibeen na. (An American Translation) Wanger nahan er, Yesu ka Aôndo Uhembanagee ga. Yesu ôr kwagh yila Ter na er “Aôndo Wam” shi er “Aôndo u mimi tswen.”—Yohane 20:17; 17:3.
17. Mhaa u cighan jijingi sha mbadondon mba Yesu la tese er ka or ga nena?
17 Sha kwagh u “Icighan Jijingi,” u i kaan er ka or u sha Utar ken Mbautar la, kwagh u se vande nengen yô un ka or ga kpa ka tahav mbu Aôndo a eren tom a mi yô. Yange Yohane U Eren Batisema kaa er Yesu ngu va eren batisema sha icighan jijingi, di er Yohane yange eren ior batisema sha mnger nahan. Vough er mngerem ma lu or ga nahan, ka pe icighan jijingi kpaa á lu or ga je la. (Mateu 3:11) Kwagh u Yohane tsengaôron la va iv shami vough, e̱r Yesu yange kpe shi nder shin ku kera yô, i haa icighan jijingi sha mbadondon un mba ve kohol imôngo ken Yerusalem la. Bibilo i pase er: “Ve cii i iv ve a Icighan Jijingi.” (Aerenakaa 2:4) Yange i “iv” ve a oro? Ei, yange i iv ve a tahav mbu Aôndo. Akav ne tese waeng er ityesen i Mbautar la ngi ken Bibilo ga. Shi kwagh u yange lu yô, shighe u Yesu lu a va shin tar ne ga la je kpaa i civir mbaaôndo mba lun atihi atar la, shin mbautar, ken ajiir a tsuaa er Igipiti kua Babilon nahan.
ITI I AÔNDO
18. (a) Iti i Aôndo Uhembanagee la er “Aôndo”? (b) Iti na kpôô kpôô er ana?
18 Anyiman nga ga hanmaor u ú fe nan cii nan ngu a iti. Aôndo kpa ngu a iti na jim sha u tesen mkposo na a mbagenev. Kpa orgenegh nana pine er, ‘Iti na er “Aôndo” gaa?’ Ei, sha ci u “Aôndo” ka ititom di tsô, vough er “Pesiden,” “Tor” man “Orjir” kpaa ve lu ati-a-tom nahan. De se hen iti i Aôndo ken Bibilo, ken ape i lu i kom ajiir je er 7,000 nahan la. Ikyav i tesen yô, ken King James Version yô, Upasalmi 83:18 kaa er: “Sha er ior ve̱ fa er we, u i yer iti you tswen er YEHOVA la, u lu uhembansha sha tar cii yô.” Shi, a zua a iti i Aôndo ken Bibilo mbagenev kpishi ken Mpase 19:1-6 hen ipasenkwaghngeren la i kaa er “Aleluya” shin “Haleluya.” Inja na er “wuese Yeh,” ka u yilan Yehova zevela je la.
19. (a) Ka sha ciu nyi ka i kpiligh ior mbagenev iyol u nengen a iti i Aôndo ken Bibilo ve? (b) Bibilo i sha uwegh ku King James Version la u nenge a iti ne hana?
19 Kpiligh mbagenev iyol u nengen a iti i Aôndo ken Bibilo ve. Ka nahan sha er i nger iti i Aôndo ken Bibilo vev ajiir kpeghee tsegh yô. Ken King James Version la, sha ikav i tesen yô, iti i “Yehova” ngi ken Ekesodu 6:3; Upasalmi 83:18 kua ken Yesaia 12:2 man 26:4 tsegh. Kpa, zum u Bibilo ne ka ia geman iti i Aôndo sha iti-tom i “Ter” shin “Aôndo” yô, ka i nger iti-tom ne sha asange a vesen nahan, er “TER” man “AÔNDO,” mnge̱r ne ver í kposo a asemberatii a ka i gba ngeren nahan tsô er “Ter” man “Aôndo” la. Nenge kwagh ne ken Upasalmi 110:1.
20. (a) Ka sha ciu nyi í fe teren iti i Aôndo ga? (b) Gba u ma i ter ii?
20 Kpa alaghga u pine wer, ‘Hii nan iti i Aôndo i kera dugh sha hanmajiir er i lu ken mgem u hiihii u Bibilo la ga? Hii nan i gem i nger ati-a-tom sha ajiir la er TER man AÔNDO nahana?’ Ken mgem u American Standard Version la i na kwaghôron ken mhii sha u pasen e̱r i hii man iti i Aôndo i Yehova la i lu ken mgem ve la yô, shi ityôikyaa i i hii man i kera nger iti la ga gbem yô: “Ior i America mba ve lu eren tom u geman i la, ve nenge vie vie yô, ve cii ve lumun imo môm nahan er mhen u sha mlan u Mbayuda, u yange ve nengen er Iti i Aôndo ka kwagh u icighan je gande u yilan í la, kera ka a inja u una dumbur ken mgem u ken zwa Buter shin ken ma zwa u genegh kpaa ga . . . Icighan iti i i ngee a ati sha ityough ki i ne, i due á i hegen tseer tseer ken icighan ruamabera u anyimanakaa a kera lu shami ga ne.” Een, mba yange ve gema Bibilo shon ken zwa Buter la ve nenge atôakaa a yange i na sha mdugh u dughun iti i Aôndo kera la lu a doon ga. Nahan ve hide ve wa i ken Bibilo sha ajiir la.
21. Mgem u Bibilo i Mbakatoliko i i yer er Douay Version la kaa er nyi sha kwagh u iti i Yehova nee?
21 Mbagenev mba nyiman er doo u iti i “Yehova” la ma i lu ga sha ci u ka iti i Aôndo jim la ga. Ikyav i tesen yô, mgem u sha ikyev i Mbakatoliko u̱ i yer er Douay Version la, u i nger iti i Aôndo ken atô jim ga la, i gema i na kwaghôron shin ityô na ken Ekesodu 6:3 la er: “Mbagenev hen ayange ne ve gba nyôron a iti i Yehova la tsô . . . myila u vough u ken zwa Heberu la, er i kera yer i ga gbem yum yô, i hungur.”
22. (a) Ka i nger iti i Aôndo ken zwa Heberu nena? (b) Hii nan ican i lu sha u fan er yange i yilan iti i Aôndo tsuaa laa?
22 Een, er Bibilo i Mbakatoliko la i kaa heen nahan, iti i Aôndo la ngi ken ngeren u ken zwa Heberu la, sha ci u ka ken zwa Heberu yange i nger itiakerada i Bibilo i hiihii i 39 la ye. Keregh la i nger agbenger a baacaa anyiin a ken Heberu er, YHWH. Ken ashighe a tsuaa la, yange i ngeren zwa Heberu a asemberakaa a nan ikyenge i kwaghôron shio, asemberakaa er a, e, i, o, man u nahan, ka a ka á wase se u yilan atiakaa ye. Nahan, kwagh u a zeiyol yô se kera fa asemberakaa a ngise Mbaheberu ve waan hen atô u agbenger a baacaa a YHWH la kpee ga.
23. Asange abaacaa a “mgh” sha ityough ki “imaagh” la aa wase se u kaven mtaver u yilan iti i Aôndo nena?
23 U wasen se u kaven kwagh ne yô, nenge sha ishemberti er “imaagh” nahan. Tôô ken ishima wer tsuaa la je yange i ngeren er “mgh,” kpa shighe karen yô, i de u yilan. Nahan, ka sha nyi jim or u anyom a kar i kom 1,000 ne, nana fa u yilan “mgh” shighe u nana nenge á ngeren la? Er nan vande ungwan myila u iti ne ga shi er nan fe asemberakaa a nyôron a mi sha iti ne kpaa ga yô, nana gba fan ga. Kape i lu sha kwagh u iti i Aôndo je la. I fa er yange i yilan i vough ga, shin er mbafantakerada mbagenev ve hen er ka “Yahwe” a lu shami nahan kpaa. Nahan kpaa, myila u “Yehova” la i yila anyom kar uderi kpishi shi i hemba fan i wuee.
24. (a) U eren kwagh vough yô, ka sha ci u nyi i doo u yilan Aôndo sha iti na? (b) Er i tese ken Aerenakaa 15:14 nahan, ka sha ci u nyi i lu a inja u yaren tom aa iti i Aôndo laa?
24 Kpa, er se fe vough er ngise i yilan iti i Aôndo ga nahan kpaa, doo u se yila ii? Se mba yer ati a ior kpishi ken Bibilo, shin er se kera fe u yilan a tsembelee sha myer u ken Heberu la ga nahan kpaa. Ikyav i tesen yô, ken Heberu yô ka i yila iti i Yesu er “Yesh’ua.” Nahan, ka a inja u se yilan iti i Aôndo, er i tese ken Bibilo nahan, aluer sea yila ser “Yahwe,” “Yehova,” shin a lu sha ma gbenda ugenegh ken zwa wase kpaa. Kwagh u a lu shami ga yô ka u den u yilan i la. Sha ciu nyi? Ka sha ci u mbara mba ve yer i ga la a fatyô u fan e̱r ve lu mba Aôndo a “dugh nongo ken a ve sha ci u iti Na” ga. (Aerenakaa 15:14) Ka u se fa iti i Aôndo tseegh tsô ga kpa se wuese un sha ishigh ki mbagenev kpaa, vough er Yesu yange eren shighe u lu hen tar ne la nahan.—Mateu 6:9; Yohane 17:6, 26.
AÔNDO U LUN AA AWASHIMA
25. (a) Ka akaa aa Aôndo a nyi alaghga a taver se u kavena? (b) Kanyi yange i mgbegha Yehova ve yange hii u gban akaa?
25 Ka kwagh u taver kpishi je u se kaven kwagh ne, Yehova ngu a mhii ga shi ngu lun a mkur kpaa ga. Un ka “Tor u tsôron.” (Upasalmi 90:2; 1 Timoteu 1:17) Yehova vande lun sha tswen, cii man a hii u gban akaa ye. Nahan cii kpaa yange saa ken mtswenem mera ga, gadia ngu a m-iv ken a na makwagh ban un ga. Ka dooshima kpaa yange na un hii u gban akaa, sha u nan mbagenev kpaa uma sha u ve̱ ember ye. Akaa a Aôndo hii u gban yô lu ior mba ken jijingi mba lun er un nahan. Vande lun a zege nongo u ônov nav mba shaav cii á mase sôron tar sha ci u̱ uumace ye. Yange Yehova wa ken ishima er ve̱ zua a msaanyol ken uma ve kua ken tom u á ne ve u eren la kpaa.—Yobu 38:4, 7.
26. Ka sha nyi se fa ser awashima u Aôndo sha ciu tar ne una kule shami keng-e?
26 Er Yehova ser tar been kera yô, a ver nomsoor vea kwase, ka Adam vea Ifa je la, ken veghertar u á vande sôron hingir paradiso la. Awashima na lu sha u ve̱ mar ônov mba vea lu wan un ikyo shi civir un kpaa, shi vea lu samber a paradiso la sha u a̱ tser tar cii yô. (Genese 1:27, 28) Er se vande henen kera nahan, kwagh genegh va nzughul a awashima la. Adam vea Ifa ve tsua u hemban Aôndo ato, nahan awashima na la ngu a iv shami ga. Kpa una va iv, sha ci u a lu mhembe aluer Yehova kera kule tom sha awashima na la ga yô. Kpa mayange una gba den nahan ga! “Me er kwagh u a doom ken ishima u eren la cii,” kape a pase je la. “M ôr kwagh, Me kure un sha mi vough kpaa.”—Yesaia 46:10, 11.
27. (a) Se mba aa kwaghôron sha ishigh ki Aôndo sha ciu nyi? (b) Kanyi mpin i lu i se hen shami taveraa?
27 U nenge hen ape u kom vough ken awashima u Aôndo la kpa? Ka u gban eren hanmakwagh u ishima you i kaau u eren a u fan ishima i Aôndo shio ga. Ka kwagh u Satan man Adam vea Ifa yange ve er je la. Yange ve fa ishima i Aôndo kpa ve kera yar tom shami ga. Nahan Aôndo pine ve kwagh. Nahan se kpaa Aôndo una pine se kwagha? Een, sha ci u Aôndo ka Hwembe u uma wase. Uma wase har sha a na. (Upasalmi 36:9; Mateu 5:45) Kpa se eren a uuma asev sha er ve̱ dondo awashima u Aôndo, se kighir nena? Gba u se hen sha kwagh ne dedoo, sha ci u ian yase i zuan a uma u tsôron la har shami.
ER A CIVIR YEHOVA LA
28. Mbagenev mba civir Aôndo sha iwasen i nyi?
28 Gbenda u se civir Yehova la ka kwagh u injaa kpishi. Ka u se civir sha gbenda u a kaa la, aluer ka kposo a gbenda u i vande tesen se la kpaa. Ikyav i tesen yô, ka ieren i ior mbagenev u lun a ieev ken mcivir vev. Alaghga vea kaa er ka eev mbula ve lu civir ga, kpa u nengen shi benden mbi ave la mbi wasen ve u civir Aôndo. Kpa Aôndo soo er se̱ civir un sha iwasen i ieev mbi gbanaa?
29. Bibilo i tese er u civir a ieev ka shami ga nena?
29 Ei, a soo ga. Ka sha ityôikyaa ne kpaa yange Mose kaa a Mbaiserael er Aôndo ve hen a ve sha ma gbenda u nengen a na sha ashe ga ye. (Duteronomi 4:15-19) Sha kwagh ne yô, môm ken Atindiakaa aa Pue la ta icin er: “De gbe eev ga, shin kwagh u a bee ma kwagh . . . De gur ve inya ga, shi de civir ve kpaa ga.” (Ekesodu 20:4, 5) Ka Yehova tseegh a civir un ye. Bibilo ngi tesen shi kimbir hanma shighe e̱r i lu shami ga u gban eev shin u gulen mbu inya, shin u civir maor shin makwagh u genegh kpaa ga saa Yehova tseegh.—Yesaia 44:14-20; 46:6, 7; Upasalmi 115:4-8.
30. (a) Kanyi yange Yesu man mbaapostoli nav ve kaa i tese er u lun aa ieev ka shami ga? (b) Sha kwaghôron u ken Duteronomi 7:25 la, gba u á er aa ieev nena?
30 Er ishima yase kpaa i vande tesen nahan, yange Yesu luun a ieev ken mcivir na ga. “Aôndo ka jijingi je,” ka pe a pase la, “mba ve civir Un yô, ka u ve̱ civir ken jijingi kua ken mimi.” (Yohane 4:24) U eren kwagh sha kwaghwan ne yô, maor ken mbadondon mba Yesu môm yange nan lu a ieev sha u wasen nan ken mcivir u nan ga. Ka mimi je, apostoli na Paulu nger er: “Gadia ka sha jighjigh u nan se lu zenden ye, ka sha mnenge a nenge ga.” (2 Mbakorinte 5:7) Shi apostoli na Yohane ta icin er: “Kemen nen ayol sha akombo.” (1 Yohane 5:21) Hii nan ú nenge ken iyou you shi ú pin iyolyou aluer wea lu dondon kwaghwan ne ga?—Duteronomi 7:25.
31. (a) Aluer shin sea kav inja i tindi u Aôndo u genegh ga je kpaa, kanyi ia mgbegha se u wan ikyo shami? (b) Kanyi se nôngo sha u erene, shi ka myila u nyi se vengesee?
31 Aluer se mba civir Yehova, Orgbanakaa, sha gbenda u a tese la yô, kwagh la una va se a msaanyol u mimi. (Yeremia 14:22) Bibilo i tese er uiniezwa nav cii ka sha ci u mdoo wase, a ishimaverenkeghen mkpeiyol u tsôron la. Ka mimi, ashighe kpishi je ka se kera kav mdoom ma tindi u Aôndo hen avese, shin er tindi la a lu yaren tom sha ci u mdoo wase ga, kpa ka i lu nahan sha ci u myina u kwaghfan shin myina u vandefan wase la. Kpa jighjigh wase u nan hen Aôndo ser á hembafan a vese la una mgbegha se u ungwan un a ishima i môm je. (Upasalmi 19:7-11) Yô, de se nôngo nen sha afatyô wase cii, sha u henen kwagh u Yehova, sha u vengese myila na kpaa er: “Va, sé gure, sé civir, sé ngurum nen, sé gure nen inya sha ishigh ki TER u A gbe se la. Gadia Wen ka Aôndo wase je, man se se mba ior Nav mba A koson se yô, man ilev mbi sha ikev Na.”—Upasalmi 95:6, 7.
[Mbampin Mba Ngeren u Henen]
[Box on page 42]
Ajiir anyiin hen ape iti i Aôndo i dugh ken King James Version la kpaa nga heen
Ekesodu 6:3
3 Man M ande hen Aberaham, hen Isaka, man hen Yakob, sha iti i Aôndo Uhembanagee, kpa sha iti yam i YEHOVA ne yô ve fa M ga.
Upasalmi 83:18
18 Sha er ior vea fa er we, u iti you tswen i lu YEHOVA la, ú ngu uhembansha sha tar cii.
Yesaia 12:2
2 Nenge, Aôndo ka myom wam; Me suur man me cia ga: gadia TER YEHOVA ka agee am kua icam yam; shi a hingir myom wam kpaa.
Yesaia 26:4
4 Suur nen sha TER gbem sha won: gadia ken TER YEHOVA ka vande u tsôron je.
[Pictures on page 34, 35]
Aluer ya ngu a ormaan un yô, . . . kape tar u u hembe lun kpereghkperegh ne kpaa u lu a Ormaan u je la
[Foto u sha peeji 39 la]
Er yange Yesu er msen hen Aôndo, lu pinen er, i er ishima i Aôndo, i de lu ishima na ga nahan, ve uhar vea lu or môm ga
[Foto u sha peeji 40, 41 la]
Icighan jijingi una lu or nena, aluer yange iv ken mbahenen 120 sha shighe môm yô?
[Foto u sha peeji 45 la]
Ka shami u lun a ieev ken mcivir wou-wee?
