1, 2. Er nan ve or u yange eren kwagh akuma akuma ne, va hingir u Yehova una venda unu? (Nenge foto u a lu sha mhii u ngeren ne la.)

TOR SAULU u Iserael u sha ayange a tsuaa la yange hii hementor na sha u lun or u eren kwagh akuma akuma, nahan lu a icivir iyolough. (1 Sam. 9:1, 2, 21; 10:20-24) Kpa va hingir tor ica i gbe ga yô, a er akaa kposo kposo a tesen iyolgengese. Kwagen la, profeti u Aôndo Samuel, fatyô u van ken Gilgal sha shighe u ver la ga, nahan ishima yina Saulu. Mbafiliti lu kohol iyol i utya, nahan Mbaiserael kpishi yevese undu Saulu. Alaghga tsô Saulu kaa ken ishima na ér, ‘Doo u me er kwagh sha ikyaa ne fese.’ Nahan na Aôndo naagh, man lu tom u i na un ian ér a er ga yô. Kwagh u er ne doo Yehova ga.—1 Sam. 13:5-9.

² Tsô Samuel va nyer ken Gilgal yô, a zôhô a Saulu sha kwagh u er la. Er Saulu ma lumun mkôôm yô, gema lu keren ishô shi gberen ibo nan mbagenev, shi nenge ér kwaghbo u un er la ka u vesen ga. (1 Sam. 13:10-14) Hii shighe la je Saulu er akaa agen kpishi a tesen iyolgengese. Nahan Yehova venda un u shi lun tor. (1 Sam.  15:22, 23) Shin er Saulu yange hii doo nahan cii kpa, va kure vihi je gande.—1 Sam. 31:1-6.

3. (a) Ior kpishi nenge ieren i eren kwagh akuma akuma la nena? (b) Ka mbampin mba nyi i gbe u a na mbamlumun sha mi?

³ Ior kpishi nyian shin tar ne gesa u gban doo ve ishima, nahan ve soo ér vea hemba mbagenev sha er vea za ikyura yô. Sha nahan yô, alaghga vea ban a ieren i eren kwagh akuma akuma la kuaa je. Ikyav i tesen yô, shighe ugen la, orgen u a eren film u i fe un tsembelee, ua va hingir orpatii yô, kaa ér: “M eren kwagh akuma akuma ga, shi m hen mer mayange me lu a ieren ne iyange i môm kpaa ga.” Kpa er nena ve i gbe kpee u Orkristu nana eren kwagh akuma akuma? Ieren i akuma akuma ka nyi, man ka nyi i lu ieren ne ga? Er se lu tagher a mbamtaver shi mbagenev ve lu kighir se nahan kpa, se er nena ve se za hemen u lun a ieren i akuma akuma laa? Ken ngeren ne se na mbamlumun sha mbampin uhar mba hiihii mbara. Mpin u sha utar la di se na mlumun sha mi ken ngeren u dondon la.

4. U fatyô u pasen wer iyolgengese ka nyi?

⁴ Bibilo pav ieren i akuma akuma la ver kposo a iyolgengese. (Ôr Anzaakaa 11:2.) Davidi yange er kwagh sha kwaghfan nahan kaa a Yehova ér: “Kura wanakiriki Wou [Davidi] sha asorabo a sha apera,” ka iyolgengese je la. (Ps. 19:13) Ka nyi i lu iyolgengese? Iyolgengese ka u eren kwagh u i ne u ian i eren ga la, alaghga a lu sha ci u mban u ishimawan shin ihyagh. Er se ye dyako u isholibo yô, se cii ashighe agen ka se er kwagh sha iyolgengese. Kpa er ikyav i Tor Saulu la i tese nahan, aluer hingir ikye yase u norom ikyaa yô, ica a gba ga je tsô se hingir u lun ityough gondo a Aôndo tsung. Pasalmi 119:21 ôr kwagh u Yehova ér: “U zehe a mba ve gengese ayol” la. Ka a er nahan sha ci u nyi?

5. Iyolgengese ka ieren i vihin tsung sha ci u nyi?

⁵ Kwagh u hiihii yô, shighe u se er kwagh sha iyolgengese yô, ka se tese ser se mba a icivir sha Yehova, un u a lu Aôndo man Tor wase la ga. Kwagh u sha uhar yô, aluer se er kwagh hemba tahav mbu i ne se la ken inya yô, alaghga kwagh la una na se hingir u lun iyongo a mbagenev. (Anz. 13:10) Man kwagh u sha utar yô, aluer mbagenev va kav wang ér se er kwagh sha iyolgengese yô, alaghga se hee shin se ya kunya je kpaa. (Luka 14:8, 9) Ka sea eren kwagh sha iyolgengese yô, i due se i doo ga. Er Ruamabera a tese nahan, hanma shighe yô, ieren i akuma akuma la, ka i lu gbenda u vough.

6, 7. Ka nyi i lu iyolhiden a mi ijime, man ieren i akuma akuma la gba zua vea iyolhiden a mi ijime nena?

⁶ Ieren i akuma akuma la gba zua vea i iyolhiden a mi ijime la sha hanma gbenda cii. Ken Bibilo yô, ka a ôron kwagh u iyolhiden a mi ijime yô, mba we ihyagh man icihi ker ga. Bibilo kaa a vese jighilii ér: “Hide nen ayol a en ijime.” (Fil. 2:3) Or u nan hidi a iyol ijime yô, shi ka nan lu or u eren kwagh akuma akuma kpaa. Ka nan fa ape tahav mbu nan mbu za kighir la, shi nan lumun ibo sha akaa a nan er sha mi ga la, shi nan kegh iyol u ngohol kwaghwan hen mbagenev kpaa. Ka or a hiden a iyol i nan ijime yô, kwagh u nan a doo Yehova ishima kpishi!

⁷ Bibilo tese ér or u eren kwagh akuma akuma yô, ka nan fa iyol i nan shi nan kav kwagh u nana fatyô u eren la man u i ne nan ian i eren ga la kpaa. Nahan kwagh ne a wase nan u eren kwagh a mbagenev sha icivir man kundu kundu.

8. Ka akav agen a nyi aa wase u fan aluer u kera ngu eren kwagh akuma akuma ga?

⁸ Se er nan ve se fa aluer se mba kera eren  kwagh akuma akuma ga? Ka akav a agen a a wase se u fan je ne: Alaghga se lu nengen ayol ase shi aan a tom a se lu sha mi la za karen ikyaa inya. (Rom. 12:16) Shin alaghga se lu keren icivir hen mbagenev sha igbenda i vough ga. (1 Tim. 2:9, 10) Gayô, alaghga se lu suen mhen u bo ugen, sha ci u ian yase man ior mba se fe ve la shin mhen u ken ishima yase. (1 Kor. 4:6) Ashighe kpishi ka sea eren akaa nahan kpa alaghga se fa ga. Nahan se hingir u tan ieren i akuma akuma la kera, tôôn iyolgengese.

9. Ka nyi yange i na mbagenev hingir u gengese iyolo? Tese ikyav i ken Bibilo.

⁹ Hanmô or cii nana fatyô u kera eren kwagh akuma akuma ga, aluer nan de ér asaren aa iyol i nan i i yen ne a ya tor sha a nan sha anshighe kpuaa yô. Awashima u kpee man isharen i vough ga kua ishimanyoon i za karen ikyaa inya la yange i na yô, ior mbagenev kpishi hingir u eren akaa sha iyolgengese. Ior mbagenev ken Bibilo, er Abesalom man Ushia man Nebukadinesar nahan yange ve de aeren a iyolough ya tor sha a ve, nahan iyolgengese ve la na yô, Yehova hide a ve ijime.—2 Sam. 15:1-6; 18:9-17; 2 Kron. 26:16-21; Dan. 5:18-21.

10. Doo u se palegh u gban kuren ikyaa sha kwagh u or er shin nan ôr la sha ci u nyi? Tese ikyav i ken Bibilo.

¹⁰ Nahan cii kpa, atôakyaa agen nga ken Bibilo a alaghga a na or nana er kwagh akuma akuma ga yô. Nenge ase akav aa i ter ken Genese 20:2-7 man ken Mateu 26:31-35 ne. Yange lu asaren a bo na ve Abimeleki man Peteru er akaa aa lu inja er ka sha iyolgengese ne yee? Shin ior mban yange ve er kwagh a mfe shio gayô sha lana? Er se fetyô u fan kwagh u a lu or ken ishima ga yô, aluer se gba kuren ikyaa sha ma kwagh u or nan ôr shin nan er yô, a lu sha mi ga. Shi kwagh la una tese ér se ban a kwaghfan man dooshima.—Ôr Yakobu 4:12.

11. Ieren i akuma akuma la ka i wase se u fan ian yase ken nongo u Aôndo nena?

¹¹ Or u nan eren kwagh akuma akuma yô, ka nan fa ian i nan ken nongo u Aôndo. Er Aôndo a lu u nzughul nzughul ga yô, a na hanmaor ian i nan ken tiônnongo. Nahan er hanmaor nan lu a ian i nan kposo yô, kwagh gba sha a vese cii. Mlumun u sha mhôôn u Yehova la na yô, a na hanmô wase iyua i nan, mbagenev a na ve mfe, mbagenev di a na ve agee shin tahav. Se fatyô u eren tom a uiyua mban sha u wuese Aôndo shi wasen mbagenev. (Rom. 12:4-8) Yehova na se tom u u ve se a icivir shi ka u na ior ve lumun a vese yô.—Ôr 1 Peteru 4:10.

12, 13. Aluer mba musan se iantom ken nongo u Aôndo sha ashighe ashighe kpa, doo u a kpiligh se iyol ga sha ci u nyi?

¹² Nahan kpa, ian i se lu a mi ken nongo u Aôndo la ia fatyô u lun gbekeke ga. Nenge ase ikyav i Yesu ne. Sha hiihii la lu vea Aôndo tseegh. (Anz. 8:22) Kpa shighe kar yô, wase Aôndo u gban mbatyomov mbagenev kua sha man tar, ken masejime yô, gba uumace kpaa. (Kol. 1:16) Shighe shi kar yô, i na Yesu iantom i he shin tar, hiihii yô lu anikyundan, ken masejime yô, hingir organden. (Fil. 2:7) Yesu yange va ne naagh sha iyol na kera yô, hide yem sha za hingir or u ken jijingi, sha er una hingir Tor u Tartor u Aôndo ken inyom i 1914 la yô. (Heb. 2:9) Kpa ka a musan un iantom i de ga. Hemen u Anyom Dubu u Yesu la ua va been kera yô, una gema Tartor na la una na Yehova sha er “Aôndo Una hoghom cii ken hanma or cii yô.”—1 Kor. 15:28.

¹³ Se kpa se ver ishima ser a musan se aan a tom sha ashighe ashighe, alaghga a lu sha ci u akaa a se tsough u eren ken uma la. Ikyav i tesen yô, yange u lu kwav kpa u va er kwasee? U hii u maren mbayevee? Nahan anyom nga karen yô, u pande akaa ken uma sha er u er tom u pasen kwagh hanma shighe la yôô?  Akaa a yange u tsua u eren ne cii va u a averen man ityom igen kpaa. Mbamlu asev ka vea geman yô, kwagh la a pande se tom shin a seer se tom. U ngu gumor shin u ngu organdena? U ngu gbong gbong shin u ngu uange? Hanma shighe yô, Yehova ka a fa ian i i hembe doon i una ver se sha mi ken nongo na yô. Keren ér se er kwagh i za hemba agee ase ken inya ga, nahan ka a wuese hanma iniôngon yase cii.—Heb. 6:10.

14. Aluer se mba a mnenge u akuma akuma yô, kwagh la una wase se se zua a mkom shi a saan se iyol ken hanma mlu u se lu ker la nena?

¹⁴ Yange Yesu zua a msaanyol ken hanma tom u i na un yô, kape se kpa kwagh wase una lu je la. (Anz. 8:30, 31) Or u nan eren kwagh akuma akuma yô, iantom i nan lu sha mi ken tiônnongo la ka i gba nan kwagh. Ishima i nyian nan sha kwagh u ityom igen i nan soo u zuan a mi, shin sha aan a tom a mbagenev ve lu sha mi la ga. Kpa ka nan nenge ér ka Yehova a ne nan tom u nan lu a mi la ye, nahan nan hemba veren ishima u eren akaa a van nan a msaanyol. Shi ka nan tese icivir sha aan a tom a Yehova a ne mbagenev la sha mimi. Ieren i akuma akuma ka i wase se u nan mbagenev icivir i i lu i ve la shi suen ve saan saan.—Rom. 12:10.

15. Se fatyô u henen nyi ken ieren i akuma akuma i Gidion laa?

¹⁵ Gidion yange ver ikyav i dedoo sha kwagh u ieren i akuma akuma la. Shighe u ortyom u Yehova ande hen a na la, Gidion pase un mlu u tsombor na sha mimi man a iyolhiden a mi ijime kpaa. (Mbaj. 6:15) Gidion yange lumun tom u Yehova na un la yô,  nenge ér doo u una fa hanma kwagh sha kwagh u tom na ne, nahan de Yehova ér a hemen un. (Mbaj. 6:36-40) Gidion yange taver ishima shi cian kwagh ga. Nahan kpa, eren kwagh sha kwaghfan. (Mbaj. 6:11, 27) Yange gema iantom na la hingir un kwagh u kumen shagba a mi ga. Kpa yange eren tom u Yehova na un la been yô, hide yem hen ya na saan saan.—Mbaj. 8:22, 23, 29.

16, 17. Shighe u or u eren kwagh akuma akuma nan lu henen sha kwagh u vesen ken jijingi yô, doo u nana gbidye kwar sha mbampin mba nyi?

¹⁶ Aluer or ngu eren kwagh akuma akuma yô, tese ér gba u nana ker tom shin nana ngohol aan a tom agen a i ne nan la ga ze. Ruamabera taver se cii asema ér se vese ken jijingi. (1 Tim. 4:13-15) Kpa saa a na u tom u he keng ve a tese ér u ngu zan hemen yee? Ka nahan kpee ga! Sha iwasen i Yehova yô, se fatyô u vesen ken jijingi sha hanma iantom i se lu a mi ave la cii. Se cii se fatyô u seer lun a aeren a dedoo a Orkristu la shi seer mfe wase u Yehova a ne se la, sha er se hemba fan u civir un shi wasen mbagenev yô.

¹⁷ Cii man or u eren kwagh akuma akuma nan ngohol ma iantom yô, ka nan ker u fan kwagh u i gbe u nana er la. Maa nan gbidye kwar nan nenge mlu u nan la sha mimi. Aluer nan ngohol tom ne nahan shi nana fatyô u eren akaa agen a hange hange la kpa? Nana fatyô u nan mbagenev ityom i nan igen, sha er nana zua a ian i eren tom u nan u he la kpa? Ikyar i nan ne sha mbampin mba uhar mban ne ia wase nan u fan aluer ka u nana fatyô u eren tom u i ne nan la shin nan orgen u nan lu sha ian i dedoo i eren tom shon hen shighe la yô. Aluer se er msen shi se gbidye kwar sha mlu wase la sha mimi yô, kwagh la una wase se u palegh u wan ave sha ityom i i gande agee ase la shi se per akighir a ase kpaa ga. Or u eren kwagh akuma akuma yô, alaghga nana venda u ngohol ma iantom ken tiônnongo je kpaa.

18. (a) Aluer se mba a ieren i akuma akuma la ken a vese yô, ia wase se u eren nyi sha tom u he u i ne se laa? (b) Mbaromanu 12:3 la, una wase or u nan eren kwagh akuma akuma la nena?

¹⁸ Shighe u se ngohol tom u he yô, doo u ikyav i Gidion la ia umbur se ér saa Yehova una hemen se, shi una ver se ve se za ikyura ye. Kera je kpa, Yehova lôhô se ér se ‘hide a iyol ijime se zenden vea Aôndo wase.’ (Mika 6:8) Sha nahan yô, hanma tom u se ngohol cii, gba u se sôn Yehova ser a wase se shi se gbidye kwar sha kwagh u a er a vese ken Mkaanem nam man sha ikyev i nongo na la kpaa. Gba u se nyôôso zende wase sha er se dondo hemen u Yehova u tenger ga la yô. Nahan yô, doo u se umbur ser ka iyolhiden a mi ijime i Yehova la i ne ve se ‘gbe ikyôr’ ye, ka agee a ase ga. (Ps. 18:35) Aluer se tsua u zenden vea Aôndo a iyolhiden a mi ijime yô, kwagh la una wase se se nenge iyol yase a hemba er ma se nenge la ken inya ga shi a yina kpaa ga.—Ôr Mbaromanu 12:3.

19. Ka atôakyaa a nyi a ne ve i doo u se lu a ieren i akuma akuma laa?

¹⁹ Er Yehova a lu Orgban se kua Tor u Hemban sha Won Cii yô, or u eren kwagh akuma akuma la ka nan na un icivir i i kom sha na yô. (Mpa. 4:11) Ieren i akuma akuma la ka i na iantom i se lu sha mi ken tiônnongo la i gba se kwagh, shi se eren akaa a a wase mbagenev yô. Ieren i akuma akuma la ka i wase se u nan mbagenev icivir, nahan kwagh la a na mzough a lu hen atô u ior mba Yehova. Ieren i akuma akuma la ka i na se nenge ser mbagenev hemba se shi i mgbegha se u eren kwagh sha kwaghfan, nahan se palegh akaabo a vesen je kpaa. Sha atôakyaa ne yô, gba u ior mba Aôndo cii vea eren kwagh akuma akuma, sha ci u ieren ne doo Yehova kpishi je! Kpa shighe u i lu kighir se di ye? Ngeren u dondon ne una wase se u fan er se za hemen u eren kwagh akuma akuma, zum u se tagher a mbamlu mba taver yô.