Mbakristu Mba Tsuaa Man Tindi U Mose La
Mbakristu Mba Tsuaa Man Tindi U Mose La
“Tindi a lu orkuran wase u zan a vese ken Kristu.”—MBAGALATIA 3:24.
1, 2. Mbaiserael mba vea kura Tindi u Mose la lu u vea zua a mbamtsera mbagen mba nyi?
KEN inyom i 1513 C.S.W la, Yehova na Mbaiserael atindi kpishi. Yange kaa a ve wener aluer vea ungwan imo na yô, nahan una ver ve doo doo man uuma vev cii vea lu saan saan shi kwagh kpa una ban ve ga.—Ekesodu 19:5, 6.
2 Atindi a yange i yilan ér Tindi u Mose shin “Tindi” la ka “icighankwagh shi ka kwagh u jighjigh man u doon kpaa.” (Mbaromanu 7:12) Yange kende a aeren a dedoo sha, inja er erdoo man inja i mimi man inja i dedoo man ikyo i wan or u wanndor a we la nahan. (Ekesodu 23:4, 5; Levitiku 19:14; Duteronomi 15:13-15; 22:10, 22) Tindi la shi mgbegha Mbayuda ér ve doo ayol a ve kpaa. (Levitiku 19:18) Heela tseegh ga, lu u vea nungwan vea Atôatyev ga, shin kasev kpaa vea vôson a ve ga gadia ve lu sha ikyev i Tindi ga. (Duteronomi 7:3, 4) Di er “kpekpe” u paven Mbayuda man Atôatyev nahan, Tindi u Mose la pav ior mba Aôndo sha u ve̱ de hôngor ayol a ve sha atesen man aeren a ior mba fan Aôndo ga la ga.—Mbaefese 2:14, 15; Yohane 18:28.
3. Er lu u ma or môm nana fatyô u kuran Tindi la vough ga yô, tindi la lu a iwasen sha nyi?
3 Nahan kpa, Mbayuda mba yange ve ver ishima u kuran tindi la je kpaa ve fatyô u kuran Tindi u Aôndo la vindi vindi ga. Kwagh u Yehova kaa ér ve er ne lu kwagh u yuhwan shinii? Ei. Ityôkyaa i yange i na ve i na Iserael Tindi la yô lu “sha ci u mbamper mba i per tindi la.” (Mbagalatia 3:19) Lu Tindi na ve Mbayuda mba lun a asema a mimi kav er kwagh a gbe ve a Oryiman fele fe fele ye. Shighe u Ngura va nyer yô, Mbayuda mba jighjigh ger a iember. Shighe u á yima ve sha ikyev i ifan i isholibo man ku i mgbôghom ve!—Yohane 1:29.
4. Ka sha nyi gbenda yange Tindi lu ‘orkuran u zan a vese ken Kristu?’
4 Tindi u Mose la lu a lu di hila tsô. Apostoli Paulu ngur ngeren mba ve lu Mbakristu a na imôngo yô, á pase wener Tindi ka ‘orkuran u zan a vese ken Kristu.’ (Mbagalatia 3:24) Tom u orkuran sha ayange a tsuaa la lu u zan a mbayev ken makeranta shi hiden a ve. Ka un jighilii yange lu tica ga; lu di u zan a za a mbayev hen tica tsô. Kape Tindi u Mose la kpaa yange i er un ér a za a Mbayuda mba cian Aôndo hen Kristu je la. Yesu er ityendezwa wener una lu a mbadondon nav “ayange ayange zan zan mkurtar je.” (Mateu 28:20) Yange mba veren nongo u Kristu je tsô, kwagh kera gba sha “orkuran” u lu Tindi la ga. (Mbaromanu 10:4; Mbagalatia 3:25) Kpa, Mbayuda mbagen mba ve lu Mbakristu la fatyô u kaven mimi u injaa ne fele ga cii. Kwagh ne na yô, ve za hemen u kuran Tindi la shin er Yesu nder shin ku shighe kar nahan je kpaa. Kpa mbagenev yô, de u dondon Tindi la. Kwagheren ve ne hingir ikyav i dedoo sha ci wase nyian. De se time ase sha mi.
Iwanger Seer Tan sha Ityesen i Kristu
5. Ka akaawan a nyi yange i wa Peteru ken mpase u sha mnengee, man er nan ve kwagh la yange kondo un iyol yumu?
5 Ken inyom i 36 S.W. la, apostoli u Kristu, Peteru nenge a ivande i kpilighyol ne ken mpase u sha mnenge. Imo yange i due sha ôr kwagh a na ér á sôngo inyon man inyam ii Tindi á tese ér ka i hôngorough la a̱ ya. Kwagh ne kondo Peteru iyol kpen kpen! Gadia mayange je lu “a ya ma kwagh u hôngorough shin kwagh u wang ga nahan ga.” Kpa imo la kaa a na ér: “Kwagh u Aôndo A ser un yô, we de kera kaan wer, ka u wang ga ze.” (Aerenakaa 10:9-15) Peteru yange kera sendegh sha Tindi gbang gbang ga kpaa sôr mnenge na la. Kwagh ne yange za a na za kav mbaawashima mba Aôndo mba kpilighyol.
6, 7. Kanyi yange i wase Peteru u kuren ikyaa wener hegen una fatyô u pasen kwagh ken Atôatyeve, shi alaghga yange seer kuren ikyaa sha akaa ne ér nyi?
6 Ka kwagh u yange er je ne. Iorov u tar za hen iyou i Peteru lu her la sha u za lôhôn un ér a za a ve imôngo ken ya u oripusu, u lu Ortyôtyev u cian Aôndo, u i yilan un ér Korneliu la. Peteru lu ngohol ior mban ken iyou na shi er a ve doo doo kpaa. Mkav u Peteru kav mluainja u mpase u sha mnenge la na yô, kpernan sev mbu aven yô, á dondo ior mban ve za nyôr ken ya u Korneliu. Peteru za nyer ker yô, á er shiada vindi vindi sha kwagh u Yesu Kristu. Ka hen shighe la man Peteru ôr kwagh ne ye; á kaa wener: “Mimi je, m kav, Aôndo ka u sangen a sange ior ga, kpa ken hanma ikurior yô, or u nan cie Un, nan eren perapera kpaa yô, Una rumun nan.” Kwagh ne lu Korneliu tseegh ga kpa anmgbianev nav man ahuraior a na cii na jighjigh ken Yesu, nahan “icighan jijingi haa sha mba ve lu ungwan kwaghôron la cii.” Peteru nengen er uwegh ku Yehova ku lu sha kwagh ne nahan yô, “nahan a kaa er i̱ er ve batisema ken iti i Yesu Kristu.—Aerenakaa 10:17-48.
7 Kanyi yange i na ve Peteru kure ikyaa wener Atôatyev a á ne ayol a ve sha ikyev i Tindi u Mose ga kpa aa fatyô u hingir mbadondon mba Yesu Kristu? Ka mkav u ken jijingi. Er Aôndo tese ken igbar ér un lumun a Atôatyev aa a tsenge ga ne, sha u haan ve jijingi na yô, nahan Peteru kav wener ve kpaa a fatyô u eren ve batisema. Shi sha shighe shon môm, alaghga Peteru yange kav e̱r Aôndo a kera ver ishima wener Atôatyev a á lu Mbakristu la a kura Tindi u Mose cii man a er ve batisema ga nahan. Luun er yange wea lu sha ayange la nahan, ma u gema mnenge wou er Peteru yange lumun u eren nahan la kpa?
Mbagenev Za Hemen u Dondon “Orkuran” la Her
8. Ka mnenge u nyi yange Mbakristu mbagen ken Yerusalem lu tesen u lu kposo a mnenge u Peteru sha kwagh u icôngo, man lu sha ci u nyi?
8 Peteru moughon hen ya u Korneliu yô, á yem ken Yerusalem. Ibaver i Atôatyev “kpaa ngohol kwaghôron u Aôndo” la za ar a tiônnongo u ken Yerusalem la, nahan kwagh la za Mbayuda mbagen iyol kpishi. (Aerenakaa 11:1-3) Er ve lumun ér Atôatyev kpaa aa fatyô u hingir mbadondon mba Yesu nahan kpa, “mba ve lu ken mbaicôngov” la sendegh her ér ior mba ve lu Mbayuda ga cii saa vea kura Tindi keng keng ve vea zua a myom ye. Heela tseegh ga, ken ajiir a Atôatyev a hemba ngeen, man Mbayuda mba lun Mbakristu ve vese ga la yô, kwagh u icôngo lu kwagh keng keng ga. Mbamnenge mba uhar mban za hemen her kuma er anyom 13 nahan. (1 Mbakorinte 1:10) Nenge imba er kwagh la yange una lu ikyaren i taver kpishi hen Mbakristu mba tsuaa mbara—kpa hemban cii je yô hen Atôatyev a a lu ken atô u Mbayuda la sha wono!
9. Er nan ve yange i lu hange hange u á kure ikyaa i icôngo laa?
9 Kwagh u icôngo ne shi za due ken inyom i 49 S.W. la, kwa ne lu shighe u Mbakristu mba ken Yerusalem mba ve za nyôr ken Antioki u Shiria hen ape Paulu lu pasen kwagh la. Ve hii u tesen Atôatyev a yange hingir mbadondon la ér ve tsôngo sha mtese u Tindi a tese la. Kwagh ne va ve a ahendan man anzughul hen atô ve man Paulu man Barnaba je zua ga! Aluer i cir kwe u yange u pav ne fele ga yô, Mbakristu mbagen, vea lu Mbayuda shin Atôatyev je kpaa, kwagh ne una na ve gbeev. Nahan, i sôr hanma kwagh i ver sha u Paulu man mbagenev kpeghee ve za a kwagh ne hen ishigh ki Mbakristu mba ve lu ken Yerusalem la sha er vea kure kwagh ne yô.—Aerenakaa 15:1, 2, 24.
Anyiman Nga Been Yô,—Mzough Va!
10. Ka igbenda igen i nyi yange mbahemenev mba shin tine nenge sha mi cii ve ve tsua kwagh u a doo u Atôatyev aa erenee?
10 Ken mkombo u yange i kumba la, a shi nan kpa mbagenev lu nyiman ér saa ve tsôngo, kpa mbagenev lu nyiman ér ve de tsôngon ga. Kpa ka mbamhen mba ior lu a mi kposo kposo la yange i̱ yar tom a mi ga. Mba nyiman kwagh gbang yô, apostoli Peteru man Paulu mough pase ve uivande mba kpilighyol mba Yehova a lu eren ken atô u ior mba nan jighjigh mban yô. Ve pase ér Aôndo haa icighan jijingi na sha Atôatyev a á tsenge ga ne. Ve mase pinen ér: ‘Tiônnongo u Kristu ngu a ian i vendan ior mba Aôndo a ngohol ve la he?’ Tsô orhenen Yakobu maa ôr ivur Ruamabera i yange wase ior mba ve lu her la cii u fan ishima i Yehova sha kwagh ne yô.—Aerenakaa 15:4-17.
11. Kanyi kwagh yange i bende a mtsough u tsuan kwagh u a er sha kwagh u icôngo la ga, man kanyi i tese ér Yehova yange lumun a kwagh u yange i tsua u eren laa?
11 Yange i gema ishima cii i ver sha mbahemenev mba shin tine hen shighe la. Mlu u ve lu Mbayuda la una na vea ta ikyaa a icôngo shinii? Ei. Ior mbajighjigh mban kange ishima ér vea dondo kwagh u Ruamabera man icighan jijingi a tese yô. Mba ongo hanma kwagh cii yô, mbahemenev mba shin tine mbara kure zwa môm ér ityôkyaa ngi i sendegh ér saa Atôatyev a á lu Mbakristu la ve tsôngo shi ve wa iyol ve sha ikyev i Tindi u Mose keng ga. Ibaver la za nyer a anmgbianev yô, ve ger a iember, man atôônanongo hii u ‘seer a seer iyenge ayange ayange.’ Mbakristu mba ve lumun ér Aôndo a hemen ve la zua a ikyar i i̱ har sha Ruamabera yô. (Aerenakaa 15:19-23, 28, 29; 16:1-5) Nahan kpa, mpin u hange hange ugen shi inya.
Mbayuda Mba Ve Lu Mbakristu la Di Ye?
12. Ka mpin u nyi yange i na ikyar sha mi ga?
12 Mbahemenev mba shin tine mbara tese wang ér ityôkyaa ngi i Atôatyev a a hingir Mbakristu la vea tsôngo keng ga. Kpa Mbayuda mba ve lu Mbakristu la di ye? Mbahemenev mba shin tine mbara kera za zwa jighilii sha mpin la ga.
13. Er nan ve u kaan ér Tindi u Mose ngu hange hange sha u zuan a myom la i lu kwagh u shami ga?
13 Mbakristu mba ve lu Mbayuda mba ve lu mba “veren ishima sha atindiakaa tsung” yô, za hemen u tsôngon ônov vev shi dondon agbaa a Tindi agen her. (Aerenakaa 21:20) Mbagen za hemen u sendegh her ér ka kwagh u hange hange u Mbayuda mba ve lu Mbakristu la ve dondon Tindi sha er vea zua a myom yô. Ve tsume kpishi sha gbaa ne. Ikyav i tesen yô, a er nan ve ma Orkristu nana fatyô u nan naagh sha inyam sha ci u mde u asorabo? Naagh ku Kristu kar a imba naagh la kera. Tindi u yange i wa u yangen Mbayuda u zuan imôngo vea Atôatyev la di ye? Yange ma taver Mbakristu mbaivangeli mba tseen asema u dondon atindiakaa ne vindi vindi shi zan hemen a ityom i tesen Atôatyev akaa cii a Yesu lu tese ve la. (Mateu 28:19, 20; Aerenakaa 1:8; 10:28) * Ma ikyav ngi i tesen ér mzough u mbahemenev mba shin tine la na ikyar sha kwagh ne ga. Kpa, yange i undu tiônnongo ken ime ga.
14. Uwashika mba Paulu nger la lu iwasen i paase gbenda sha kwagh u Tindi nena?
14 Iwasen za va, lu sha washika u ngeren u mbahemenev mba shin tine nger ga, kpa lu uwashika mba jijingi mgbegha mbaapostoli u ngeren la. Ikyav i tesen yô, apostoli Paulu tindi a loho u kuman ken ato ne hen Mbayuda man Atôatyev a a lu ken Roma la. Ken washika na ne, á pase wener Oryuda jim jim yô “ka u nan lu Oryuda ken ishima la je nan lu Oryuda ye, icôngo i mimi kpaa, ka kwagh u ken ishima, ka kwagh u ken jijingi.” (Mbaromanu 2:28, 29) Ken washika shon la, Paulu yar tom a injakwagh i tesen ér Orkristu kera ngu sha ikyev i Tindi ga. Á nyiman wener kwase a fatyô u vôson noov uhar shighe môm ga. Kpa, aluer nom u nan kpe yô, nan ngu a ian i hiden shi vôson nom ugen. Paulu maa yar tom a injakwagh ne sha u tesen wener Mbakristu mba i shigh ve mkurem vea fatyô u lun sha ikyev i Tindi u Mose shi sha shighe shon môm lun sha ikyev i Kristu ga. Á gba u vea “kpe sha kwagh u atindigh” sha er vea fatyô u zuan iyol i môm vea Kristu yô.—Mbaromanu 7:1-5.
Ve Kav Fele Ga
15, 16. Er nan ve Mbayuda mbagen mba ve lu Mbakristu la fatyô u fan er i gbe u vea kera dondo Tindi ga la ga, man kwagh ne gema tese se ér doo u se lu tsevaa ken jijingi sha nyi?
15 Atôakyaa a Paulu na sha kwagh u Tindi la gande u nyiman. Kpa, er nan ve kwagh la yange taver Mbayuda mbagen mba ve lu Mbakristu la u kaven yumu? Kwagh u hiihii yô, ve lu a mkav u ken jijingi ga. Ikyav i tesen yô, yange ve de u yan kwaghyan u taver u ken jijingi la. (Mbaheberu 5:11-14) Shi ve van mbamkombo mba Mbakristu tsèré-tsè-tsère kpaa. (Mbaheberu 10:23-25) Alaghga mlu u Tindi la jim kpa una lu ityôkyaa igen i yange i na ve mbagen fatyô u kaven kwagh ne ga yô. Yange har sha akaa a á fatyô u nengen a mi shi benden á ave shi fan er a lu kpaa yô, imba er tempel man tom u pristi nahan. Hen or u nan yen zar ken jijingi yô, hemba kan ican ga u dondon Tindi aa u ngohol atesen a kwaghaôndo u Mbakristu, u a har sha akaa aa á fatyô u nengen a mi ga la.—2 Mbakorinte 4:18.
16 Ken washika u Paulu nger hen Mbagalatia la, á pase ityôkyaa igen kpaa i yange i na ve sase ior mba ve lu kaan ér ve mba Mbakristu la iyol u dondon Tindi yum yô. Á pase wener ior mban soo ér i nengen ve ér ve mba ior mba civirigh er i eren a ior mba ken kwaghaôndo mba vesen nahan. Aa u duen tilen tseer tseer hen ityô ér ve mba Mbakristu yô, ve gema ve lu eren hanma kwagh u ve fetyô la cii sha ci u i lumun a ve hen ityô her yô. Mlumun u ior lumun ve la hemba gban ve ishima aa mlumun u Aôndo la.—Mbagalatia 6:12.
17. Ka hanma shighe yange i mase zuan a mkav wang sha kwagh u dondon Tindii?
17 Mbakristu mba kaven kwagh mba ve time sha akaa a jijingi na Paulu nger la, man akaa agen vie vie yô kure ikyaa vough sha kwagh u Tindi la. Nahan kpa, lu ken inyom i 70 S.W. la man Mbayuda mba ve lu Mbakristu mase kaven kwagh u Tindi u Mose la wang ye. Kwagh la yange er shighe u Aôndo na ian í tim gar u Yerusalem man tempel na man ungeren mba tesen icombor i upristi cii hia kera la. Kwagh ne na yô, taver u shi or a kura agbaa a Tindi la.
U Yaren Tom a Kwagh u Se Hen La Nyian
18, 19. (a) Ka aeren a nyi i gbe u saa se lu a mi man ka aeren a nyi se palegh á sha u se lu her gbong gbong ken jijingi? (b) Ikyav i Paulu la tese se nyi kwagh sha kwagh u dondon gbendatesen u anmgbianev mba ve hemen se ve ne laa? (Nenge ken akwati sha peeji 18)
18 Ú time sha akaa a yange er ne u been kera yô, alaghga u gba kpilighyol wer: ‘Luun er yange mea lu sha shighe la nahan, yange ma m er nan shighe u Aôndo lu pasen awashima na kure kure laa? Yange ma m kôr ave sha kwagh u m vande fan la gbang gbang naa? Shin yange ma m washima ma m kegh shighe u hanma kwagh una va due wang laa? Man er yange va due wang nahan, yange ma m lumun a ishima i môm u dondon kwagh la kpa?’
19 Nahan kpa er yange se lu sha shighe la ga yô, se fatyô u ôron jighilii kwagh u yange ma se er la ga. Kpa se pine ayol a ase ser: ‘M nengen iwanger i ka ia va ta sha mkav u ken Bibilo nyian ne nena? (Mateu 24:45) Zum u ka a tese gbenda u ú har sha Ruamabera la nahan, ka m nôngo u yaren tom sha ú kpa, ka m dondon i lu di ngeren u tindi la tseegh tsô ga, kpa ka m dondo i lu inja i Tindi la kpa? (1 Mbakorinte 14:20) M we ishima gbang gbang m keghen shighe u i lu inja er Yehova ngu ngôôr u nan ikyaa sha mbampin av la kpa?’ Ka a inja kpishi u yaren tom sha inja a kwaghyan u ken jijingi u i lu nan se nyian ne, sha ‘u se̱ kuwa se kar ihongo ga yô.’ (Mbaheberu 2:1) Shighe u Yehova a tese gbenda u a kar sha kwagh ken Mkaanem nam man sha ikyev i jijingi na man nongoior na u shin tar ne yô, de se dondon nen kwagh la. Aluer se er nahan yô, Yehova una na se uma u been mayange ga, u lun saan saan shi lun a mkom kpaa.
[Footnote]
^ Zum u Peteru za ken Antioki u Shiria yô, lu imôngo saan saan vea Atôatyev a nan jighjigh la. Nahan kpa, zum u Mbayuda mba ve lu Mbakristu za mough ken Yerusalem mba va nyer yô, Peteru “pav iyol na kposo, lu cian mba ve lu ken icôngo yô.” Gbidye kwar tsô ú nenge er kwagh la yange una nyoon Atôatyev a va hingir mbahenen la tsung shighe u apostoli u ve na un icivir la venda u yan kwagh a ve yô.—Mbagalatia 2:11-13.
Ú Na Mlumun Wer Nena?
• Tindi u Mose la lu er ‘orkuran u zan a vese ken Kristu’ nahan sha nyi gbenda?
• Pase igbenda i Peteru man “mba ve lu ken mbaicôngov” yange ve gema mbamnenge vev sha akaa a i va sôr sha ci u mkav u mimi u i va zua a mi la?
• Mpase u Yehova a lu pasen mimi nyian la tese ú nyi kwagha?
[Study Questions]
[Box/Picture on page 18]
Paulu Tagher a Ikyaren a Iyol Hiden a Mi Ijime
Paulu za zende u pasen kwagh doo doo za been yô, á za ken Yerusalem ken inyom i 56 S.W. la. Keera la ikyaren lu keghen un. Ibaver za ar a tiônnongo u lu ker la ér ngu tesen wener kwagh kera gba sha Tindi ga. Mbatamen lu cian ér Mbayuda mba ve sember hingir Mbakristu la vea va nôngo gbeev sha kwagh u Paulu lu pasen wanger wanger sha kwagh u Tindi la man alaghga ve mbahev mban vea kure ikyaa ér Mbakristu mba we ikyo sha mserakaa u Yehova ga. Mbayuda mba ve lu Mbakristu unyiin ken tiônnongo yô lu a iceghzwa iyol, alaghga á lu iceghzwa i Naseri la. Lu u vea za ken tempel sha er vea za mase kuren akaa a i gbe u or u nan lu a iceghzwa iyol nana er la yô.
Mbatamen kaa a Paulu ér a za vea ior mba unyiin mbara ken tempel shi á kimbi ve injaa kpaa. Paulu vande ngeren uwashika je kuma uhar nahan sha u sendegh wener myom kera har sha Tindi u kuran ga. Nahan kpa, wa ikyo sha imoshima i ior mbagenev. Á vande ngeren kwagh wener: “Mba ve lu sha tindi yô, m hingir ve er ka or u sha atindi nahan, sha u me kôr mba ve lu sha atindi la.” (1 Mbakorinte 9:20-23) Er Paulu nenge wener kwagh la ka u hiden ijime sha atindiakaa a Ruamabera ga yô, á lumun u dondon mhen u mbatamen mbara. (Aerenakaa 21:15-26) Lu kwaghbo lu eren ga. Kwagh môm ngu ken ruamabera u tesen ér i per tindi u mserakaa u iceghzwa la ga, shi tempel kpa lu sha ci u mcivir u wang, lu sha ci u civir akombo ga. Er Paulu soo u nan or môm gbeev mbu nôngon ga yô, nahan á er sha er yange i kaa á na la. (1 Mbakorinte 8:13) Paulu tese iyol hiden a mi ijime je ka ashe tugh ga, man ka kwagh u a ne ve se hembe wuese un kpaa je ne.
[Picture on pages 16, 17]
Mbamnenge kposo kposo lu zan hemen ken Mbakristu sha kwagh u Tindi u Mose je kuma anyom imôngo