ATSANAIOR Nga Hemban Gban A Gba Ican Cii

“Aluer ma ityô ngi a atsanaior man mba kwagh a hemba ve kpishi yô, ia fatyô u zan kera shi lun sar sar ga.”

OR U henen kwagh u tsoko, u i yer un ér Adam Smith la yange ôr mkaanem man ken derianyom u sha 18 la. Ior kpishi na jighjigh ér, mkaanem nam man hemba man mimi nyian cii. Mkposo u hen atô u mbanyarev man atsanaior la hemba ngun tseer tseer ayange ne cii. Ior mba ken tar u Philippines kpishi mba zough a inyaregh ki vea ya kwagh shi vea er akaa agen a mi ka kom Naira 130 ken iyange ga; kpa ken ityar i í lu a kwagh ave yô, ashighe kpishi ior ka ve zua a imba inyar ne nahan ken uminiti kpuaa tseegh. Mzough u Ityar Cii due a ibaver igen i í yer ér Human Development Report 2002 la, ibaver ne kaa ér, “inyaregh ki mbanyarev utaan ken deri mba ve hembe lun a inyaregh tar sha won cii mbara ve zough a mi la tseegh kpa, ki hemba ki mbaibanave utaan ken deri mba i hembe gban ve kera tar sha won cii ve zough a mi la kwa 114.”

Shin er i war kpen ior mbagenev iyol sha ajiir a ve nahan kpa, ior mbagen umiliôn imôngo mba a uyaav ga, nahan ve er atumbe sha ajiir a ve zough a aan cii mba her. Ior mbagen je yô mba a atumbe shon kpaa ga, nahan mba tse sha ugodobi; ka ve samber kwagh hen inya ve yav. Amba ne kpishi nga a nôngo kwagh tsung sha er vea zua a kwaghyan yô—ka ve sangen akaa sha uihyôugh shi ve tôôn ior ikyav gayô ve sangen upanpan shin akpe a vea tee yô.

Mkposo u a lu hen atô u mbanyarev man atsanaior ne ngu ka ken ityar i í lu a kwagh ave ga la tseegh ga; Bam u Ityar Sha Won cii la kaa ér: “Atsanaior nga ken hanma tar cii.” Shin er ior mbagen ve lu a kwagh ave kpishi nahan kpa, hii ken tar u Bangladesh zan zan za ar ken tar u United States kpaa, ior mbá mba í taver ve u zuan a kwaghyan shin ijiir i tsan yô. Ipipaabaver i̱ í yer ér The New York Times la ôr kwagh u ibaver i gbaatom u nengen sha kwagh u iyenge ior u ken tar u United States u i yer ér U.S. Census Bureau yange due a mi ken inyom i 2001 la, ibaver la tese ér mkposo u a lu hen atô u mbanyarev man atsanaior la ngu hemban ngeen a ngee cii. Ibaver shon za hemen ér: “Aluer í kar kwar í pav inyaregh ki ior yange ve zua a mi ken tar u America cica cii ken inyom i i̱ kar la avegher ahar yô, mbanyarev utaan ken deri mba ve hembe lun a inyaregh ken tar u America cii la tseegh yange ve zua a vegher jimin . . . mbaibanave mba i hembe gban ve kera cii ken tar shon la di ve gema ve zua di a anivur côhiin ken vegher ugenegh la.” Ken ityar igen kpaa kape kwagh a lu je ne, man sha ajiir agen je yô, kwagh ne hemba vihin cii. Ibaver igen i Bam u Ityar Sha Won cii a dugh a mi tese ér, iorov 57 ken atô u iorov deri ken iyenge ior i sha tar cii mbá zough a inyaregh ki vea ya kwagh shi vea er akaa agen a mi ka kom Naira 250 sha iyange ga.

 Mzeyol ne hemba vihin a vihi cii, gadia ken inyom i 2002 la ior umiliôn imôngo ungwa abaver a zan ve iyol a á er kwagh u mbavesen mba ikyômpeni mba yange ve zua a inyaregh kpishi sha igbenda i í cimin u fan yô. Aluer yange vea ya a ya inyaregh ga je kpa, ior kpishi nenge kwagh u yange er ne e̱r magazin u i yer ér Fortune la á er nahan ér, mbavesen mba ikyômpeni ne “yange ve gbaa zuan a inyaregh kpishi tsô; bee er mba zwa tswen nahan.” Ior mbagen nenge kwagh u a lu zan hemen shin tar cii ne, nahan kpiligh ve iyol ve pine ér imba inyar i ior ka ve ombo kpishi ve lu a mi je i kuma Naira ubiliôn ubiliôn ne nahan ka shami je kpa, hemban je yô er ior kpishi ve lu atsanaior yô.

Ican Ia Bee Sha Won Je Kpa?

Ngun ka u kaan ér ma or môm ngu nôngon sha kwagh u atsanaior ne ga ze, ga. Sha mimi yô, mbavesen mbagen ken gomoti kua mbamzough mba nan ior iwasen mbagen due a mbamhen mba kôôm mzeyol ne. Nahan cii kpa, kwagh ngu a̱ due ken uiniôngon vev mban u una na ma or ishimasurun ga. Shin er i lu nôngon kwagh sha mimi ér guda a va nahan kpa, ibaver i i yer ér Human Development Report 2002 la kaa ér: “Ityar kpishi ngi ken ican tsung je hemba er yange i lu anyom 10 ken ijime shin 20 shin 30 nahan la.”

Kwagh ne tese ér mbaatsanev mba a ma ishimaveren i kwagh a va lu guda ga shinii? Se mba lôhôn we ser ôr kwaghngeren u a dondo ne; á ôr kwagh u kwaghfan u injaa u una wase ú hegen yô, shi á tese igbenda i been a mzeyol ne i alaghga ú lu a vande fan ga yô.