Mkaanem ma Yehova Ma Uma Je

U Saven Ôron Asember ken Takerada u Rutu

TAKERADA u Rutu ôr kwagh u sagher iyol u kasev uhar mba ve soo ayol a ve je lu kwagh u vea pav sha won ga yô. Shi ú ôr er ior wuese Yehova Aôndo shi ve dondo kwaghwan na yô. Heela tseegh ga, shi ú ôr er Yehova ver ishima sha tsombor u gba u Mesiya una va due her la kpaa. Kwagh ugen yô, ú ôr kwagh u tsombor ugen je kunya kôr; ú ôr er tsombor shon lu saan saan, kpa, kwagh va er ú nahan ú ule tsung yô. Ú zua a akaa ne man akaa agen kpaa ken takerada u Rutu.

Akaa a i er ken takerada u Rutu ne ka akaa a yange er ken atô u anyom 11, “sha ayange a mbaajiriv lu sôron tar” ken Iserael la. (Rutu 1:1) Akaa ne cii er sha shighe u mbaajiriv hii u hemen ica lu a gba ga la. U tesen ikyav yô, ú ôr kwagh u shagbaor Boashi, wan u Rahabi, u lu sha ayange a Yosua la. (Yosua 2:1, 2; Rutu 2:1; Mateu 1:5) A shi nan kpa, profeti Samuel nger takerada ne ken inyom i 1090 C.S.W. la. Ken Bibilo cii, ka takerada u Rutu tseegh i yer ú sha iti i kwase u nan lu mar u Iserael ga ye. Akaa a i er ken takerada ne nga “uma je,” shi nga “tem gbilin” ga.—Mbaheberu 4:12.

“HENPE Ú ZA CII, MO KPAA ME ZA”

(Rutu 1:1–2:23)

Zum u Naomi man Rutu va nyôr ken Betelehem yô, gar cii hingir gbugh gbu gbugh sha ci ve. Kasev mba ken gar la gba pinen ayol a ve ér: “Ka Naomi je ne?” Tsô, Naomi gema kaa á ve ér: “De kera yerem nen ner, Naomi ga, yilam nen ner, Mara; gadia Uhembanagee cii, erem kwagh u vihin yum. Yange m mough hen ijiir ne, m lu ave kiva kiva, kpa TER hide a mo aveve.”—Rutu 1:19–21.

Naomi lu ken Betelehem vea tsombor na, ijen va gbe ken tar u Iserael yô, maa mough vea tsombor na ve yem shir ken tar u Moabi. Hen shighe la, lu “ave kiva kiva,” gadia lu a nom man ônov uhar. Kpa, mba za tem ken Moabi ahô nga kar yô, Elimeleki, nom u Naomi maa sar ku. Shighe karen yô, ônov nav mba uhar mbara vôso kasev, wan na u môm vôso Orpa, ugen di vôso Rutu, ônkasev mba Moabi. Anyom nga kar pue yô, ônov nav mba nomso mbara ver tse ga tso maa sar ku, ve undu kasev mbautar mban cii icôghor. Ken masejime yô, Naomi mough ér una hide ken tar u Yuda, nahan kasev côgholov mba ônov nav mbara kpa mough a na ityô. Mba ker gbenda ave yô, Naomi gema kaa a ve ér guda yô, ve hide ve za vôso noov hen ityô ve. Orpa lumun hide yem. Kpa, Rutu yô, sendegh wener una undu Naomi ga, á kaa wener: “Henpe ú za cii, mo kpaa me za; henpe ú za tsa la, ka her mo kpaa me tsa ye; ior ou ka ior av; Aôndo wou kpaa ka Aôndo wam.”—Rutu 1:16.

Naomi man Rutu, kasev côgholov mban cii hide ken Betelehem sha shighe u ior hii u sundan shair la. Rutu fa er Tindi u Aôndo a ne ian ér i yaren twar yô. Nahan maa gba a mi yaren twar ken sule u igyandenor Boashi, Oryuda, u lu anngô u Elimeleki, nom u Naomi la. Rutu doo Boashi ishima tsung, nahan Boashi na un ian “yaren twar” ken sule na “zan zan sunda u shair man u alakema” kar been.—Rutu 2:23.

Mbamlumun sha Mbampin mba í Pin ken Ruamabera La:

1:8—Er nan ve Naomi kaa a kasev mba ônov nav mbara ér ve hide hen ya u uter vev ga, kpa gema kaa a ve ér ‘hanmô ve nana̱ hide hen ya u ngô u nana?’ Ter u Orpa yange una lu uma hen shighe la kpa, or fa ga. Kpa ter u Rutu yô, lu uma. (Rutu 2:11) Nahan, alaghga Naomi tér ya u ungôôv vev sha u umbur ve erdoo u ngô ka a er a wan doo doo la. Kwagh u Naomi ôr ve ne lu kwagh  u una sur ve asema tsung, gadia ve ule kpishi sha ci u gba u vea kera lu imôngo a Naomi, u doo ve ngô ishima tsung la ga. Gayô, kwaghôron la tese ér er Naomi lu a or ijime ga nahan kpa, alaghga ngô u Rutu man Orpa lu a ior hen tsombor ve mba vea nenge sha ve doo doo yô.

1:13, 21—Lu Yehova na Naomi ishimavihin shi na ve akaa tser un ye, shinii? Ei. Naomi iyolna na Aôndo ibo sha kwagh môm ga. Er akaabo ta sha na kpishi nahan kpa, hen di tsô wener alaghga Yehova gema ijime a na. Nahan, ishima vihi un, shi ule tsung. Kwagh ugen yô, ior mba sha ayange la tôô ér wan u a dugh ken sagh ka iyua i Aôndo a ne yô, kpa kwase u nan mar ga yô, ve nengen nan ér nan ngu a ifan iyol. Nahan, er Naomi lu a wan u wan na môm tsô kpaa ga, shi ônov nav uhar mba wen iyol na mar kpa ve saa ku yô, alaghga yange una hen wener ka Yehova je a ve un a iheen ne ye.

2:12—Kanyi injar i “kuman gbing gbing” Yehova na Rutu? Rutu mar wannomso, nahan á ya gwa u civirigh, sha ci u lu môm ken mba ve mar hen tsombor u vesen u Yesu Kristu una due heregh yô.—Rutu 4:13–17; Mateu 1:5, 16.

Ityesen hen Avese:

1:8; 2:20. Akaa a vihin kpishi yange er Naomi, kpa, lu a vangertiôr sha erdoo u Yehova dông. Doo u se dondo ikyav na la, hemban cii je yô, zum u se tagher ishigh a atsan a vesen yô.

1:9. Mayange je, ya a de lu ijiir i tsombor yan kwagh shi yaven her tseegh tsô ga. Kpa, a lu ijiir i bem a lu her man ijiir i á kpe hanmaor iyol yô.

1:14–16. Orpa “hide hen ityô na kua hen aôndo na.” Kpa Rutu yô, var a Naomi. Rutu undu akaa a dedoo man mkpeyol u hen ityô na, nahan za hemen u civir Yehova sha mimi. Se kpaa, aluer Aôndo doo se ishima sha mimi, shi se mba hemban wan kwagh wase iyol yase ikyo tseegh ga yô, kwagh ne una wase se nahan asaren a ase aa dan se ga, shi se lu “mbahirenjime sha u za saan ishe” kpaa ga.—Mbaheberu 10:39.

2:2. Rutu fa dedoo er i na mbavannya man mbaatsanev ian ér ve yaren twar nahan. Kpa, er soo u za yaren twar yô, pine ian cii mase zan ye. Rutu lu kwase u hiden a iyol jime. Nyian kpaa, aluer Orkristu u nan lu ken ibanave nan zua a iwasen sha ikyev i ma anmgbian shin sha ikyev i gomoti je kpaa nana de gengeseiyol ga.

2:7. Rutu lu a ian i yaren twar hanma shighe u a soo cii, kpa vande pinen ian cii ve za ye. (Levitiku 19:9, 10) Kwagh ne tese ér lu ishima legh legh. Nahan, doo u se kpaa se lu a “ishima i legh legh,” gadia “mbaasemaleghlegh yô, vea ya dyako u tar, á saan ve iyol sha mngee u bem.”—Sefania 2:3; Pasalmi 37:11.

2:11. Rutu tese Naomi wener un ngu anngô na tseegh tsô ga. Kpa tese wener un ngu huror na u ishima ishima. (Anzaakaa 17:17) Yange ve kôr ikyar taver, sha ci u ve kôr i̱ sha dooshima, shi ve eren kwagh sha mimi, shi ve zungwen mhôônom ayol a ve, ve wasen ayol a ve, shi ve tangen iyol kpaa ga. Kwagh u hemban cii yô, akaa a ken jijingi gba ve ishima—ve lu a isharen i civir Yehova shi lun imôngo a mbacivir Un kpaa. Se kpaa se mba a aan a injaa a se fatyô u kôron ikyar i mimi a anmgbianev yô.

2:15–17. Er Boashi soo wener Rutu a yar twar a iyol nyoon shio nahan kpa, “yar twar zan zan iyange bee un ken sule.” Rutu lu kwase u hwe ga. Nahan, Orkristu kpaa, doo u nana lu or u hwe ga.

2:19–22. Yange Naomi man Rutu vea tema imôngo aikighe yô, i maa ve iyol u lamen sha akaa a a taver ve asema yô. Zum u Rutu una ôron Naomi, u lu tamen a na la akaa a un er yô, i doo Naomi ungwan je i zua ga. Hanmô ve yô, í maa nan iyol u pasen ugen mhen u nan man er ishima i lu nan ker  yô. Kape í doo u icombor i Kristu ia eren vough je ne ga he?

2:22, 23. Rutu hemban biishi a mbacivir Yehova. Lu er Dina, wan u Yakob nahan ga. Á ver se ikyav i dedoo kpen kpen.—Genese 34:1, 2; 1 Mbakorinte 15:33.

NAOMI HINGIR “AVE KIVA KIVA”

(Rutu 3:1–4:22)

Naomi kar mar, gadia á beeyol. Nahan á kaa a Rutu ér a vôso or sha ityough nagh, nana lu orpaan na. Rutu ungwa imo i Naomi, tsô á mough á za kohol Boashi á kaa a na ér a lu orpaan na. Boashi wa iyol kegh a kegh u paan un. Nahan kpa, orpaan ugen gema lu, u gba u una paa Rutu yô, lu Boashi ga.

Tsô, Boashi vihi shighe sha ikyaa ne ga. Kpernan sev mbu aven yô, á kohol mbatamen mba ken Betelehem cii ve kumba imôngo a orpaan u gba u una paa Rutu la. Tsô, ve pine un aluer a soo ér una paa Rutu yô. Kpa, venda. Boashi maa paa Rutu, shi vôso un. Shighe karen yô, Rutu maa mar Obedi, tertamen u Tor Davidi. Kwagh ne doo kasev mba ken Betelehem, tsô ve kaa a Naomi ér: “I̱ wuese TER . . . Una taver uma wou shi una koson we ken iyolbeen you kpaa; gadia kwase u wan wou, u u doo un ishima la, u a hembe u ônov mba nomso utaankaruhar ne, a mar un.” (Rutu 4:14, 15) Er Naomi hide ken Betelehem “aveve” nahan kpa, hide shi lu “ave kiva kiva”!—Rutu 1:21.

Mbamlumun sha Mbampin mba Í Pin ken Ruamabera La:

3:11—Er nan ve ior cii fa Rutu ér lu “kwase u injaa”? Ityôkyaa yô, lu sha ci u ‘gbatyou u gban shin u wan akaa a hweegh a zenaria shin akondo a zeren’ a Rutu zeren la ga. Kpa, lu sha ci u “or u ken myer u ken ishima” na la—inja na yô, lu mtil na u tile sha mimi la, man dooshima u lu a mi la, shi lu kwase u hiden a iyol ijime shi lu ishima legh legh kpaa, heela tseegh ga, lu kwase u hwe ga, shi tangen iyol kpaa ga. Hanma kwase u nan civir Aôndo, u nan soo ér i fa nan er Rutu nahan yô, gba kpee u nana lu a aeren a Rutu la.—1 Peteru 3:3, 4; Anzaakaa 31:28–31.

3:14—Hii nan ve Rutu man Boashi mough sha use dindee? Ú ngu wer yange ve er ma kwagh u shin iyol tugh ve, ve lu yeren ior a mi ga. A shi nan kpa, myav u Rutu yav hen angahar a Boashi zan zan sha use la, lu ieren ityôô i kwase u nom u nan a sar ku man nan soo ér nana vôso anngô u nom u nan, nana er je la. Nahan, kwagh u Rutu er la lu sha iniezwa i Naomi. Kwagh ugen yô, ieren i Boashi kpa tese wang ér Rutu er kwaghbo ga. (Rutu 3:2–13) Nahan, a shi nan kpa, kwagh u na ve Rutu man Boashi ve mough sha use yô, ve soo ér ior ve de va henen ér ve er ma kwagh ugen kposo ga.

3:15—Mkar u Boashi kar shair uikyaren ataratar na Rutu la ngu a inja nena? Alaghga kwagh ne tese ér er yange í er tom ayange ataratar, a̱ kôron sha iyange i sha utaankaruhar la yô, i mem nahan, iyange i̱ memen i̱ Rutu lu mgbôghom. Inja na yô, Boashi lu veren ashe gbenda shighe u Rutu una ‘mem’ hen ya u nom na yô. (Rutu 1:9; 3:1) Gayô, kwaghôron la tese ér uikyaren mba shair ataratar mbara lu mba Rutu una fatyô u tôôn hiden a mi ken ya cii je la.

3:16—Sha kwaghôron u ken zwa Heberu yô, Naomi yange pine Rutu wener: ‘Ka an wama?’ Er nan ve pine un nahana? Yange kav er a lu kwase u wan na ga shinii? Kwagh a fatyô u lun nahan. Sha ci u, shighe u Rutu hide hen ya la, lu aôndoaimegh. Kwagh ugen yô, alaghga Naomi soo wener una tôv un una fa aluer a zua a or u nana paa un yô.

 4:6—Lu sha nyi gbenda nahan orpaan nana “vihi” dyako u nana? Kwagh u hiihii yô, yange icanor nana̱ tee orpaan sule u u lu dyako u nan la yô, orpaan la nan ôr anyom a a mase shin her cii ve inyom i Jubili i i dondo la i hii ye, nahan nan fa ishe i nana yam sule shon yô. (Levitiku 25:25–27) Nahan, er orpaan la nan paa sule la je, nan pande icivir i dyako u nan la. Nahan aluer Rutu mar wan nomso yô, a lu wan la nana ya dyako u sule u Elimeleki, nom u Naomi la ye, a lu ma anngô u orpaan la ga.

Ityesen hen Avese:

3:12; 4:1–6. Boashi yange dondo kwaghwan u Yehova vough vough. Se mba dondon akaawan a Aôndo a lu wan se la vough vough kpa?—1 Mbakorinte 14:40.

3:18. Naomi na Boashi jighjigh. Nahan, se kpaa doo u se na anmgbianev asev imba jighjigh la ga he? Rutu yange wa iyol u vôson anngô u nom na u sar ku la, kpa í tér iti i or shon ken Bibilo ga. (Rutu 4:1) Er nan ve soo u vôson unu? Ityôkyaa yô, lu a vangertiôr sha gbenda u Aôndo lumun ér i̱ eren kwagh nahan ne. Se mba a vangertiôr er Rutu nahan kpa? Zum u se lu keren or u se vôso yô, se er sha kwaghwan u i we se ér se vôso or “ken Ter tseegh” la kpa?—1 Mbakorinte 7:39.

4:13–16. Rutu lu wan Moabi, vanden civir aôndo u Kemoshi. Kpa, va hingir u zuan a iveren i vesen. Kwagh ne kôr sha mkaanem ma í er ér, “kera ka kwagh u or u i sar nan la shin or u nan nenge ngegh la ga, kpa ka sha mhôônom ma Aôndo” la.—Mbaromanu 9:16.

“Shighe á Va Kuma Vough” yô, Aôndo ‘Una Kende a We Sha’

Takerada u Rutu pase ér Yehova Aôndo eren erdoo a mba asema a ve a lu jighilaa her a Na la. (2 Kroniku 16:9) Aluer se hen sha averen a Rutu zua a mi la yô, se nenge ser doo u se na Aôndo jighjigh, se ta abusan ga, se lu a vangertiôr hen a na ser “ngu, man shi Un ne mba ve lu keren Un la injar.”—Mbaheberu 11:6.

Rutu man Naomi kua Boashi cii ve dondo kwaghwan u Yehova a ishima i môm, nahan Aôndo ver ve doo doo. Nyian kpaa, “mba Aôndo A doo ve ishima yô,” eren ‘akaa cii sha u i̱ lu ve a inja yô, ka ve mba i yer ve sha awashima Na je la.’ (Mbaromanu 8:28) Nahan, se er nen sha kwaghwan u Peteru a we se ne, ér: “Hide nen a ayol a en ijime er uwegh ku Aôndo ku ageegh ku lu sha a ven nahan, sha er shighe á va kuma vough yô Una kende ne sha. Gema nen ishima i nyian yen la cii, haa nen sha a Na, gadia ka Un A lu koson ne ye.”—1 Peteru 5:6, 7.

[Picture on page 3]

Ú fa er i hii ve Rutu venda ér una undu Naomi ga kpa?

[Picture on page 4]

Hii nan ve ior cii fa Rutu ér lu “kwase u injaa”?

[Picture on page 5]

Kanyi “injar i kuman gbing gbing” Yehova na Rutu?