Ungwan Imoshima You

“Atôatyev a a lu a atindi [a Aôndo] ga la aa eren akaa a sha tindi la sha gbaaôndo u a.”—MBAROMANU 2:14.

1, 2. (a) Ior kpishi wase mbagenev nena? (b) Ka unô i er kwagh ve ken Ruamabera sha u tesen iwasen i ve ne mbagenev laa?

 GUMOR ugen u lun anyom ikyundu yange tile lu keghen igirgi dogo i karen gbenda shin inya, ica i gbe ga yô angev mbu ikyungu kende un maa a gba sha gbenda u igirgi dogo. Orgen u lu her vea ônov nav mbakasev nengen nahan yô, a undu ve a kar a za kôr un a ver shin ijem igen i i lu hen kpe u gbenda igirgi dogo yô, sha er igirgi dogo igen i i lu van ayem ayem u karen za tilen sha hemen ve la ia ta sha na ga yô. Mbagenev yange ve kaa ér or u wase or u gba ikyungu la ngu ityagheror; kpa orti kaa ér: “Gba u or nana er kwagh u a lu u vough yô. Kwagh u m er la lu erdoo tsô. M er mer me ker icivir ga.”

² Alaghga we kpa u fa or u yange nan wase mbagenev je nan wa uma u nan ikyo ga yô. Mbagenev kpishi yange ve yer ior shighe u i lu nôngon Ityav mbi Tar Cii Mbi sha Uhar la. Apostoli Paulu kpa i wase un kua iorov 275 mba tso ur a ve shin zegemnger u ken icile i Melita, ikyua a icile i Sicily la. Ior mba ve lu ikyua la va yima ve, ve er a ve “doo je cier iyol.” (Aerenakaa 27:27-28:2) Wankwase u Iserael ugen kpa yange wase Orshiria ugen ken mba ve yem a na uikyangen la, shin er ver mon na sha ci u uma u or shon ga nahan kpaa. (2 Utor 5:1-4) Shi umbur injakwagh i Yesu ôr sha kwagh u Orsamaria u nenge sha orwanndor la. Yange kwagh gba pristi man Orlevi u wasen Oryuda u lu nôngon ku la ga, nahan kpa Orsamaria gema wase un a ishima i môm. Injakwagh ne kôr ior mba ve dugh sha ajiir kposo kposo ken ishima uderimbaanyomov imôngo hegen.—Luka 10:29-37.

3, 4. Kwagh u se hen ser mbagenev kpishi ka ve ya ican sha u wasen mbagenev la wase se u fan nyi sha kwagh u ityesen i hanma kwagh gba duen tsô laa?

³ Sha mimi yô, se mba ken “ashighe a ican” a “anomaior a bo man mba kwagh u dedoo a doo ve ga” ve lu kpishi yô. (2 Timoteu 3:1-3) Nahan kpa, aluer se ver ishima yô, se ayol a ase kpa se nenge er mbagenev ve eren a vese doo doo yô. Mbagenev ka ve ya ican sha u wasen mbagenev, je yô ior kaa ér imba iwasen la ka “erdoo u sha mhôôn.”

⁴ Hanma nongoior cii gba u ishima u wasen mbagenev shin aluer ka u ua ya ican sha u eren nahan je kpaa. Kwagh ne zua sha kwagh u mbagenev ve kaan ér “hanmaor nana̱ ma atumba a ngô u nan la” ga. Or u timen sha iveghemkwagh i nderan uma, u i yer un ér Francis S. Collins, u yange hemen gomoti u Amerika u tôvon fan iveghemkwagh i nderan uma, i i yer ér (DNA) la kaa wener: “Taver mba ve kaan ér hanma kwagh gba duen abu tsô la u pasen er i hii ve ior ve lu a ishima i wasen mbagenev yô. . . . Aluer or kaa ér se mba a iveghemkwagh i nderan uma ken iyol yase i keren mtsera wase tseegh yô ka mimi ga.” Shi a za hemen ér: “Mbagenev ka ve na ayol a ve u wasen ior mba ve vande fan ve ga, shi kwagh môm kpa a vande zuan ve ga yô. . . . Ityesen i hanma kwagh gba duen la ia fatyô u pasen er i hii ve ior ve wasen ayol a ve nahan ga.”

“Kwagh u Imoshima i Ôr La”

5. Ashighe kpishi ka ieren i nyi ka i nenge ior a mini?

⁵ Ikpurorfantakerada u i yer un ér Collins la ôr kwagh ugen sha kwagh u u wan mbagenev ikyo la ér: “Imo yase i ken ishima ngi kaan a vese ér se wase mbagenev, aluer sea wase ve  vea na se kwagh ga je kpaa.” * Alaghga “imoshima” i Collins a ter la ia umbur se kwagh ugen u mimi, u apostoli Paulu yange ôr var var sha kwagh u imoshima la. A kaa ér: “Zum u atôatyev a a lu a atindi ga la aa eren akaa a sha tindi la sha gbaaôndo u a yô, á hingir tindi sha ci u ayol a a shin er a lu a atindi ga nahan kpaa. Ve mba tesen er i nger ieren i sha atindi ken asema a ve je. Imo ve i ken ishima la kpaa ngi eren shiada, mbamhen vev mba nan ibo ayol a ve, gayô, mba nan ishô ayol a ve.”—Mbaromanu 2:14, 15.

6. Hanma or nana va ôr Orgbanakaa kwagh u nan sha ci u nyi?

⁶ Ken washika u Paulu nger Mbaromanu la, a tese ér uumace vea va ôr Aôndo kwagh u ve er yô, sha ci u se fatyô u nengen a mlu Na kua aeren a na ken akaa a a gbe la. Kwagh ne “hii sha igbetar je.” (Mbaromanu 1:18-20; Pasalmi 19:1-4) Mbagenev kpishi undu Orgban ve yem eren uma u jimbagh u sha asaren a ve je ka ashe tugh ga. Nahan cii kpa, awashima u Aôndo yô ka u ve nenge a perapera na shi ve gema asema ve de aeren a ve a bo la. (Mbaromanu 1:22–2:6) Mbayuda yange ve lu a ityôkyaa i eren nahan, gadia i na ve Atindi a Aôndo sha ikyev i Mose. Mba “i na ve akaaôron a Aôndo sha ikyev” ga je kpa gba u ma ve fa ér Aôndo ngu.—Mbaromanu 2:8-13; 3:2.

7, 8. Ieren i eren kwagh u vough la ngi wuee nena, man kwagh ne tese ér nyi?

⁷ Ityôkyaa i vesen i i ne ve i gbe u ior cii vea fa ér Aôndo ngu shi vea tese sha aeren a ve yô ka kwagh u a lu ken atô u or, u a pasen kwagh u shami man u shami ga la. Mfe u se fe ser doo u eren kwagh u vough la tese ér se mba a imoshima. Tôô ken ishima wer: Mbayev mba kiriki wa nongo u eren iniumbe. Môm ken mba ve lu shin ijime la maa kar za hemen nongo, a wa mba ve vande lun sha nongo a na la ikyo ga. Eren nahan yô, mbagenev kpishi ken mbayev mbara gba kaan ér, ‘Kwagh la doo ga.’ Pine ase iyol you wer, ‘Er nan mbayev mba kiriki mban nahan kpa ve fe kwagh u shami man u shami ga?’ Ieren ve la tese ér mba a imoshima. Paulu nger ér: ‘Zum u atôatyev a a lu a atindi ga la aa eren akaa a sha tindi la sha gbaaôndo u a’ yô. Yange kaa ér, “Aluer,” er ka kwagh u a fe eren ga ze. Kpa kaa ér “zum,” u tesen kwagh u a eren gbem gbem yô. Inja na yô, ior mba “eren akaa a sha tindi la sha gbaaôndo,” man kwagh ne tese ér ka imo ve i ken ishima la i mgbeghan ve ve, ve eren sha akaa a se ôron ken atindi a Aôndo la ye.

⁸ Imba ieren ne ngi sha ajiir kpishi. Ikpurorfantakerada ugen ken yunivasiti i Cambridge nger ér ieren i Mbababilon man Mbaigipiti man Mbagrika i “vendan ieren i kighir mbagenev man i wuan ior man ieren i koron ior ndiar ave kua icugh la ngi kwagh môm a ieren i marnya mba ken tar u Australia man mba ken tar u Amerika la. Heela tseegh ga, ieren ne wa u eren a mbabeenyol sha dooshima kua mbayev man mba tahav mbu yen ve la kpa ker.” Shi Ikpurorfantakerada Collins nger wener: “Hanma ijir cii ior fa kwagh u dedoo man u bo.” Mkaanem man umbur we kwagh u a lu ken Mbaromanu 2:14 la ga he?

Imoshima You Ngi Eren Tom Nena?

9. Imoshima kanyi, man ka i wase or cii ve nan er kwagh nena?

⁹ Bibilo tese ér imo i ken ishima ka kwagh u ken atô u a nengen ieren you shi a gbidi kwar sha mi yô. Ka i lu inja er imo i ken atô u ishima you ngi ôron we ér kwagh u ú we ishima u eren la ka u bo shin ka u bo ga nahan. Paulu kpa ôr kwagh u imo i ken ishima ne. A kaa ér: “Imo i ken ishima yam kpaa ngi eren shiada a mo imôngo ken Icighan Jijingi.” (Mbaromanu 9:1) U tesen ikyav yô, shighe u u soo u eren kwagh u bo shin u dedoo yô, alaghga imoshima you ia vande ôron we kwagh u vough u ú er yô. Imoshima you ia wase u u gbidyen kwar sha kwaghbo shin kwagh u dedoo u una due  ken ieren you la shi ia tese u er ú er kwagh shon ve a lu u ken ishima la.

10. Imoshima ka i er tom shighe gen nena?

¹⁰ Imoshima you ngi hembe ôron we kwagh shighe u u er kwagh u bee kera la. Shighe u Davidi lu yevese Tor Saulu la, lu a ian i eren a tor u Aôndo tsua ne caveraa, shi er nahan kpaa. Ken masejime yô, “ishima na Davidi ibo.” (1 Samuel 24:1-5; Pasalmi 32:3, 5) I ter ishember i “imoshima” la hen ivur ne ga; kpa lu imoshima i Davidi jighilii na un ibo ye. Se cii imba kwagh ne eren se, imoshima yase ngi ne se ibo sha kwagh. Ka sea er kwagh a karen kera cii yô ishima i za se iyol sha kwagh u se er la. Mba yange ve ta kpandegh vev ga yô, ishima za ve iyol zan zan ve kar za tan kpandegh vev. Imoshima i mbagenev za ve iyol je yô, ve pase ikyar ve u ken ivese idya i yange ve er yô. (Mbaheberu 13:4) Nahan or ka nana ungwa imoshima i nan yô, nan zua a mkom man bemshima.

11. Er nan i lu kwaghbo u den ser ‘imoshima yase i hemen se’ hanma shighe ciilii? Tese ikyav.

¹¹ Nahan kpa, doo u se suur sha ‘imoshima yase hanma shighe ciili’? Ka kwaghbo u ungwan imoshima yase ga, kpa ashighe agen kwagh u í er se la una fatyô u tsumen a vese. Sha kpôô yô, imo i “or wase u kimi ne” ia fatyô u tsumen a vese. (2 Mbakorinte 4:16) Ikyav i tesen yô, i ôr ken Bibilo ér Sefanu lu or u dondon Kristu sha gbashima, u “iv a mrumun u sha mhôôn man agee” yô. Mbayuda mbagenev yange ve kôr Sefanu, ve gbihi un ken won gar u Yerusalem, ve ta un awen ve wua. Saulu (u va hingir apostoli Paulu la) kpa lu ape i lu tan Sefanu awen la shi “rumun ku na” kpaa. Lu inja er Mbayuda mba ve wua Sefanu la fa dedoo ér ve er kwagh u vough nahan, gadia imoshima ve za ve iyol ga. Saulu kpa kape kwagh na lu je la, gadia shighe u i wua Sefanu la je kpa, “lu suwen u tan kume sha mbahenen mba Ter man shi u wuan ve kpaa.” Ieren na ne tese wanger wanger ér imoshima na lu ôron un kwagh u vough ga.—Aerenakaa 6:8; 7:57-8:1; 9:1.

12. Tese gbenda môm u imoshima yase ia kôôm se yô.

¹² Lu nyi i vihi imoshima i Saulu? Alaghga tsô lu akar a na. Adooga se mbagenev kpishi se lam a or sha telefon u nan bee ter u nan ikyenge yô. Alaghga i mar or shon a ikyenge i ter u nan la, shi nana fatyô u dondon gbenda u ter u nan a lamen la kpaa. Alaghga Saulu kpa Mbayuda mba zenden a ve, mba ve kôr Yesu ihyom kua atesen a na la vihi un. (Yohane 11:47-50; 18:14; Aerenakaa 5:27, 28, 33) Sha mimi yô, akar a Saulu yange vihi imoshima na.

13. Ijiir i or vese her man aeren a ior mba her la aa bende a imoshima i nan nena?

¹³ Kwagh ugen u una fatyô u benden a imoshima i or yô, ka aeren a mbaior shin ijiir i or vese her la, di er or ka nana vese hen ijiir ve, nan lamen er ior mba hen ijiir shon ve lamen shin ve yilan asemberakaa nahan. (Mateu 26:73) Lu kwagh u er a Mbaashiria mba sha ashighe a tsuaa la je la. Yange i fa ve ér mba ior mba nôngon ityav kpishi, shi ve gba ieev u tesen mbakwarev mba ve er ve atsan la. (Nahum 2:11, 12; 3:1 ) Mbanineve mba ve lu sha ayange a Yona la di i fa ve ér mba ior mba ve “fe mkposo u uwegh vegh ku yanegh a ku imesegh ga” yô. Inja na yô, ve fa u paven kwagh u vough man u vough ga la ga, gadia ve eren kwagh sha ishima i Aôndo ga. Aluer or vese hen imba ijiir ingila nahan, mlu u her la una vihi imoshima i nan kpen kpen. (Yona 3:4, 5; 4:11) Nyian kpa aeren a ior mba se lu vea ve la aa fatyô u benden a imoshima yase.

Er Se Kôôm Imoshima Yase Yô

14. Imoshima yase zua sha kwagh u i er ken Genese 1:27 la nena?

¹⁴ Yehova yange na Adam man Ifa imoshima, nahan se di se gema se ya dyako u imoshima la hen a ve. I ôr ken Genese 1:27 ér i gba uumace sha ibeen i Aôndo. Kwaghôron la tese ér i gba mluyol u uumace vough er u Aôndo nahan ga, gadia un ka jijingi, kpa se yô se mba a iyol i inyam man awambe. Se mba ibeen i Aôndo sha ci u se mba a aeren a na, kua imoshima  yase i i tesen se kwagh u se er la kpaa. Kwagh ne wase se u fan er i gbe u se tsaase imoshima yase sha er ia tese se kwagh u vough u se er yô. Se tsaase i sha u seer henen kwagh u Orgban se man er se seer kporom hen a na yô.

15. Aluer se fa Ter wase yô, kwagh ne una wase ne nena?

¹⁵ Bibilo pase se ér Yehova ngu er ka Ter wase nahan. (Yesaia 64:8) Hanma Orkristu u nan lu a ishimaveren i yemen sha shin lun ken paradiso shin tar cii, nana fatyô u yilan Aôndo ér Ter. (Mateu 6:9) Nahan hanma wase nana̱ seer kporom hen Ter wase u sha la, shi nana̱ seer lun a mhen na shi nana̱ dondon akaawan a na kpaa. (Yakobu 4:8) Sar ior kpishi u eren nahan ga. Mba er Mbayuda mba Yesu a er kwagh ve ne, ér: “Ne mba a ungwa imo Na ga, shin ne mba a nenge mluyol Na kpaa ga. Ne mba a kwaghôron Na ken asema a en gbem kpaa ga.” (Yohane 5:37, 38) Se mba a vande ungwan imo i Aôndo kpôô kpôô ga, kpa se fatyô u lun a mkaanem nam ken vese, nahan se hingir u lun er un nahan shi henen kwagh er un kpa a henen nahan.

16. Kwagh u Yosev la wase se u fan er i doo u tsaase imoshima yase shi ungwan i la nena?

¹⁶ Kwagh u Yosev man kwase u Potifar la tese er i doo u fan Aôndo yô. Kwase u Potifar yange mee Yosev ér a yav a na. Yosev lu sha shighe u i lu a nger Bibilo ga shi Atindi a Pue la kpa i lu a nger a ga yô. Kpa á kaa ér: “A er nan man me er kwaghbo u vesen ne, me er Aôndo isholibo nahana?” (Genese 39:9) Yosev yange venda u eren idya ér i doo tsombor na ga, gadia u lu ica a na. Kpa lu sha ci u una er kwagh u doon Aôndo. Yosev yange fa tindi u Aôndo a we sha kwagh u ivesegh ér or nana lu a kwase môm, ve uhar cii vea “hingir iyôgh i môm” la. Shi yange fa er lu Abimeleki ken ishima zum u a ungwa ér Rebeka vôso nom la, yange fa ér aluer un vôso Rebeka yô, a lu shami ga, gadia una wa ior nav ken kwaghbo. Yehova yange ver Abimeleki man Rebeka doo doo, sha u tesen er idya i doo un ga yô. Nahan mfe u Yosev lu a mi sha akaa ne cii seer taver imoshima  na, kwagh ne na yô, venda u eren idya.—Genese 2:24; 12:17-19; 20:1-18; 26:7-14.

17. Se hemba mban sha ian i injaa i lun er Ter wase nahan a Yosev nena?

¹⁷ Se hemba mban sha ian i dedoo cii. Sha ci u se mba a Bibilo jimin cii, ape se fatyô u henen mbamhen mba Ter wase la kua akaa a a doo un ishima man a a vende la. Aluer se mba seer mfe u se lu a mi ken Ruamabera la yô, se hemba kporom hen Aôndo shi se hemba lun er un nahan. Er se lu eren nahan la, imoshima yase ia hemba zuan sha mhen u Ter wase cii. Shi ia wase se se hemba lun a mhen na kpaa.—Mbaefese 5:1-5.

18. Aeren a ase a tse la aa fatyô u benden a imoshima yase, nahan kpa kanyi se fatyô u eren sha u kôôm i?

¹⁸ Ijiir i se lu her la ia fatyô u benden a imoshima yase nena? Mbamhen mba ahuraior a ase man aeren a ve shin ijiir i se vese her la ia fatyô u benden a imoshima yase. Nahan alaghga imoshima yase ia wa akpema sha kwaghbo, ia kera ôron se kwagh u vough ga. Ia na se hingir u henen kwagh er ior mba hen ningir wase nahan. Se fatyô u hiden a kwagh u a vande eren karen la ga, kpa se fatyô u kangen ishima tsuan ahuraior a dedoo man ijiir i dedoo i ia bende a imoshima yase sha gbenda u dedoo yô. Kwagh u hange hange u una wase se yô, ka u lun vea Mbakristu mba ve civir Aôndo kpoghuloo, mba ve nôngon u lun er Ter ve hanma shighe nahan la. Ian i injaa i se fatyô u lun vea anmgbianev mban yô, ka u zan mbamkombo mba tiônnongo shi lamen a ve shighe u mkombo a lu a hii ga man shighe u a bee la kpaa. Aluer se mba eren nahan yô, se nenge er mbamhen mba anmgbianev mban man aeren a ve a zough sha Bibilo yô, shi se nenge er ve ongo icintan i imoshima ve i i tesen ve mnenge u Aôndo sha akaa la. Kwagh ne una wase imoshima yase u eren kwagh sha atindiakaa a Bibilo, nahan se hemba kporom hen Aôndo. Ka sea kôôm imoshima yase ia zua sha mbamhen mba Ter wase shi sea dondon ikyav i dedoo i anmgbianev asev mba ken Kristu yô, se hemba lun a vangertiôr u suur sha imoshima yase shi ungwan i kpaa.—Yesaia 30:21.

19. Ka avegher a imoshima agen a nyi i doo u se time sha mini?

¹⁹ Nahan kpa, mbagenev ka ve shi nôngon ér vea ungwa imoshima ve. Kwaghhenen u a dondo ne una pase akaa a Mbakristu mbagenev ve tagher a mi yô. Aluer se tôv sha akaa shon yô, se hemba fan tom u imoshima i eren la, man er i hii ve ior ve lu a imoshima kwagh môm ga yô, shi se fa er se hemba ungwan imoshima yase cii yô.—Mbaheberu 6:11, 12.

[Footnote]

Ú Hen Nyi?

• Er nan ve hanma nongoior u lu a imoshima shin mhen u eren kwagh u dedoo man u bo?

• Er nan i doo u se gbaa dondon hanma kwagh u imoshima yase i kaa ér se er la tsô ga?

• Se tsaase imo i ken ishima yase nena?

[Study Questions]

[Pictures on page 11]

Imoshima i Davidi za un iyol tsung . . .

kpa Saulu u Tarsu yô lu nahala ga

[Picture on page 12]

Se fatyô u tsaase imoshima yase