Kav Jighjigh Ve U Nan

A Hen u Den Mbagenev Kwaghbo sha Ikyev i Orvesen Na

LU KWAGH u Peteru una tsa sha won una hungur shighe u Yesu gema ishigh kenger un ve ashe ve zua la ga. Peteru yange nenge ér Yesu kenger un sha gbenda u tesen ér un va un ahenge shin un hee unu? Se fa jighilii ga, gadia Mkaanem ma Aôndo ôr kwagh sha kwagh ne vese ga; ma kaa di tsô ér, “Ter gema ishigh kenger Peteru.” (Luka 22:61) Nahan kpa, mkenger u Ter kenger Peteru kwa môm tseegh ne kpa wase un u kaven er kwagh u un er la i lu kwaghbo kpishi yô. Peteru kav ér un sember eren kwagh shon u Yesu tsengaôron ér una er la, kwagh u venda gbang gbang ér mayange una er ga la; a nyiman Orvesen na u doon un ishima. Lu shighe u kwagh er Peteru u vihin tsung yô, man alaghga je yô, iyange la lu iyange i hemban vihin ken uma na cii, man kwagh u er un la kpa lu kwagh u hemban vihin cii ken uma na.

Nahan cii kpa, kwagh hemba Peteru a hemba je ga. Er Peteru lu or u lun a jighjigh u nan kpishi yô, a zua a ian i geman ishima sha asorabo a na shi henen môm ken akaa a hemban doon cii a Yesu tese yô. Yange hen ityesen i injaa sha kwagh u mde u den mbagenev asorabo. Gba u hanmô wase nana hen ityesen i injaa ne. Nahan yô, de se nenge nen er Peteru yange hen ityesen i taver kpishi ne yô.

Yange Gba u Una Hen Akaa Kpishi

Peteru yange za hen Yesu, er iwer ataratar nahan ken ijime, hen gar na u Kapernahum la, za pine un ér: “Tere, ka acin a me je man anmgbian wam una erem kwaghbo man me de unu? I̱ lu zan zan kwa taankaruhara?” Alaghga Peteru lu henen ér, aluer un de or a kwaghbo kwa taankaruhar yô, un nôngo kwagh kpishi. Gadia mbahemenev mba kwaghaôndo mba sha ayange a na la hen ér gba u a deen ior a kwaghbo kwa tar tseegh! Yesu kaa a Peteru ér: “Zan zan kwa taankaruhar tsô ga, kpa i̱ lu zan zan akunduatargber kwa taankaruhar.”—Mateu 18:21, 22.

Yesu lu kaan a Peteru ér hanma kwa u or er un isholibo yô, a̱ nger shin takerada shinii? Ei; er Yesu gema kwa 7 u Peteru ter la hingir kwa 77 yô, kwagh ne tese ér Yesu lu kaan ér gba u se ver a ver ikwa i se de mbagenev asorabo a ve ga. Yesu tese ér ieren i ior kpishi lu a mi sha ayange la i kunya kôron ve a mbagenev ga man i den mbagenev a kwaghbo ga, shin den ve a mi zunguluu, inja er mba ngeren ikwa i ve er kwaghbo shin takerada la, i̱ bende a Peteru. Nahan kpa, mde u asorabo u a har sha atindi a Aôndo la yô, ka kwagh u i gbe u a eren un mgbeghaa yô.

Peteru nyiman kwagh ne a Yesu ga. Kpa Peteru lumun kwagh u Yesu tese un ne a ishima na cii je he? Ashighe agen yô, ka se hen kwagh kpishi sha kwagh u den mbagenev asorabo zum u se hingir u kaven er se kpa i gbe hange hange u a de se asorabo a ase yô. Nahan yô, de se hide se ôr nen akaa a yange er hen tugh mbu kpernan i wua Yesu la. Sha shighe u i lu eren Yesu ican la, Peteru er akaa a shami ga kpishi a yange gba u Orvesen na ne una de un a asorabo na yô.

A Er Akaa Kpishi a Yange Gba u A De Un Asorabo Na Yô

Tugh mbu masetyô mbu Yesu lu uma shin tar ne la lu mbu injaav kpen kpen. Yesu lu a akaa kpishi a soo u tesen mbaapostoli nav yô. U tesen ikyav yô, yange soo u tesen ve kwagh u iyol hiden a mi ijime. Yesu ver ve ikyav i dedoo sha kwagh ne sha u hiden a iyol na ijime, nahan ôôn ve angahar, man tom ne lu u ikpan i hemban gban ijime eren yô.  Sha hiihii la, Peteru gba ahon sha kwagh u Yesu soo u eren ne. Nahan a venda ér Yesu a de ee un angahar ga. Den heela yô, a gba sendegh ér Yesu a̱ de ee un angahar tseegh ga, kpa a̱ ôô un ave man ityough kpaa cii! Ishima yange i vihi Yesu ker a na ga, kpa a kundu ishima a pase un inja i kwagh u lu eren la man er i lu kwagh u injaa kpishi yô.—Yohane 13:1-17.

Nahan kpa, ica gba ga je tsô mbaapostoli gba anyiman sha kwagh u or u nan hembe ken atô ve yô. A shi nan kpa, Peteru kpa lu uwegh ken ieren i kunya i tesen er uumace ve soo iyol moron kpishi ne. Nahan cii kpa, Yesu kôôm ve a ishima i legh legh, shi wuese ve sha kwagh ugen u dedoo u ve er yô, inja na yô, ve za hemen u lun vea Orvesen ve. Kpa, Yesu gema pase ér ve cii vea va yevese cica cii vea undu un. Peteru nyiman kwagh u Yesu ôr ne, ér un yô una var a Yesu zan zan ken ku je kpaa. Tsô Yesu tsengaôron kwagh u Peteru una er yô; a kaa ér er ikyegh ia lu a tôngo kwa har ga je tsô, una nyiman kwa tar je ér un fa Ter ga. Peteru maa gba nyiman kwagh u Yesu ôr la, shi suen kpaa ér mbaapostoli mbagenev mbara vea kera er kwagh sha mimi ga kpa un yô ga!—Mateu 26:31-35; Marku 14:27-31; Luka 22:24-28.

Ishima yange i nôngo u vihin Yesu a Peteru shinii? Jighilii yô, sha shighe u Yesu lu ken ican ne cii, a za hemen u keren gbenda u nengen a akaa a dedoo ken mbaapostoli nav mba ve yina mban. Yange fa er Peteru una nyiman un yô, nahan kpa a kaa ér: “M er msen sha ci wou sha u jighjigh wou u nan a̱ de yen ga yô; we kpaa, shighe u ú gema ishima yô, taver anmgbianev ou asema.” (Luka 22:32) Kwagh u Yesu ôr ne tese ér lu a vangertiôr ér Peteru una gema ishima, una hide a civir Aôndo sha mimi. Nenge imba gbenda i dedoo, i den or a isholibo ne sha wono!

Shighe kar yô, shi gba u a kôôm Peteru acin imôngo ken sule u Gesemane la. Yesu kaa a Peteru kua Yakobu man Yohane ér ve kuran zum u una lu eren msen la. Ishima za Yesu iyol hen shighe la tsung, nahan soo ér ve lu per ve taver un ishima, kpa Peteru man mbagenev mbara yav acin imôngo je. Tsô Yesu ôr kwagh a ve u tesen ér mhôônom kôr un a ve shi un de ve a asorabo a ve kpaa, ér: “Mimi je, jijingi yô, lumun, kpa iyol yô, ngi a agee ga.”—Marku 14:32-38.

Shighe kar kpuaa yô, ikpelaior i toron asema va nyôr a akagh a usu man usanker man agudô. Lu shighe u eren kwagh sha ayom man sha kwaghfan kpaa je la. Nahan kpa, Peteru gema er kwagh gaegh, sha kwaghfan ga cii. A tsua sanker na a gber Malku, wanakiriki u zegepristi, a bugh nomsoor la togh. Yesu kôôm Peteru kundu kundu, maa hide togh kura var her shi due a kwaghwan ugen sha kwagh u palegh num, u̱ mbadondon nav ve eren sha mi zan zan nyian yô. (Mateu 26:47-55; Luka 22:47-51; Yohane 18:10, 11) Peteru vande eren akaa a shami ga kpishi a yange gba u Orvesen na una de un a asorabo a na yô. Kwagh u Peteru ne umbur se er “se cii se . . . nenge gbev sha akaa kpishi” yô. (Yakobu 3:2) Ka an wase je nan soo ér Aôndo a deen nan asorabo a nan hanma iyange ga? Kpa lu u akaa agen kpa aa er Peteru hen tugh mbura. Yange hemba nzughul kwagh hen tugh mbura cii.

Mtsum u Peteru u Hemban Cii

Yesu ôr kwagh a ikpelaior i toron asema la ér, aluer ka un ve keren yô, ve de mbaapostoli nav ve yem. Peteru kenger a kwagh eren shio er ikpelaior i toron asema la kange Yesu yô. Tsô Peteru yevese er mbaapostoli mbagenev mbara kpa er nahan.

Er ve lu yevese la, Peteru man Yohane za tile, alaghga lu ikyua a ya u Ana, u vande lun Zegepristi la ve tile ye; lu heen i hii yemen a Yesu sha u a za tôvon un ye. Er i lu yemen a na la, Peteru man Yohane lu van “ken ijime ica.” (Mateu 26:58; Yohane 18:12, 13) Peteru lu or u cian kwagh ga. Sha kpôô yô, lu or u taver ishima, ka nahan ve dondo ve ijime ye. Ikpelaior i toron asema ne lu a usanker man agudô, shi bee kera yô, Peteru vande vihin orgen ken a ve iyol. Nahan kpa, kwagh u Peteru er la gema tese ér lu a imba dooshima u mimi u yange senge ér un ngu a mi, je aluer ka u una kpe a Orvesen na imôngo je kpa, una kpe la ga.—Marku 14:31.

Mbagenev nyian kpishi mba eren kwagh er Peteru nahan, gadia mba dondon Kristu “ken ijime ica,” sha gbenda u or môm nana fa ér mba dondon un ga yô. Kpa er Peteru iyol na va nger washika ken  hemen pase nahan, ka gbenda môm tseegh u lu gbenda u injaa u dondon Kristu ye; gbenda shon yô ka u varen a na sha afatyô wase cii, shi dondon ikyav na sha akaa cii, sea tagher a nyityôkwagh je kpaa.—1 Peteru 2:21.

Peteru dondo mba ve kôr Yesu la ijime kure kure zan zan za ar hen hunda u zege ya ugen, u lu môm ken uzegembayaav mba hemban doon ashe ken Yerusalem yô. Ya ne lu ya u Kayafa, zegepristi u lun a inyaregh man tahav kpishi. Uya mbara nahan, yange i maa ve ve lu a tembeya, shi i kase i wa hunda sha hemen. Peteru za ar sha hunda u ya la kpa i lumun ér a̱ nyôr ga. Nahan Yohane, u vande nyôron za tema ken tembeya la, hide va ôr kwagh a wankwase u kuran hunda la, nahan a na Peteru ian i nyôron. Ikyav tese ér Peteru lu vea Yohane ijiir môm ga; shi nôngo ér una nyôr ken iyou la una za tile Orvesen na ken imbusu kpaa ga. Yange tile hen tembeya la, ape ikpan kua mbashirentom mbagenev lu ôson usu hen tugh mbu wuhe kôr yum la, shi lu kenger er mbashiada mba aiev lu nyôron za wan Yesu kwagh iyol, ape i lu ôron un ijir la.—Marku 14:54-57; Yohane 18:15, 16, 18.

Er usu la ta iwanger yô, wankwase u vande nan Peteru ian sha hunda nyôr la, fatyô u nengen a na tsembelee. Wankwase la kav Peteru. Tsô a kaa ér: “We kpaa, u lu a Yesu, Or u Galilia ne imôngo!” Er wankwase ne bur un a bur yô, Peteru gba tunan kaan ér un fa Yesu ga, shin kaan ér un fa kwagh u wankwase la á lu ôron la tsô kpaa ga. Tsô Peteru kar gba duen ér una za tile ikyua a puadwer, ape ior a kera nenge a na tsembelee ga yô, kpa wankwase ugen shi nenge a na, kav un, maa gba ôron kwagh u wankwase ugen la vande ôron la, ér: “Or ne kpaa lu a Yesu, Or u Nasareti ne imôngo.” Peteru tuna je bum, ér: “M fa a ne yagh Or ne ga!” (Mateu 26:69-72) Alaghga tsô Peteru ungwa ikyegh tôngo shighe u nyiman Yesu sha kwa har ne, kpa er akaa agen dan un yô, a kera umbur kwagh u Yesu tsengaôron ahwa kpuaa ken ijime ér una nyiman un la ga.

Shighe kar kpuaa yô, Peteru lu nôngon her tsô ér una za tile ape ior a kav un ga yô, nahan kpa nomsombaiorov mbagenev mba ve lu ken tembeya la yô za va. U môm ken ve, lu anmgbian u Malku, wanakiriki u Peteru vihi un iyol la. A kaa a Peteru ér: “M nenge a we ken sule la a Na imôngo gaa?” Tsô Peteru gba nôngon ér una pase ve er i lu un ga yô. Nahan a bum, alaghga lu bumun kaan ér aluer un ngu tsughun ve a tsugh yô, ifan i kôr un. Peteru nyiman Yesu been nahan maa ikyegh tôngo, lu kwa har u Peteru ungwa ikyegh tôngo tugh mbura je la.—Yohane 18:26, 27; Marku 14:71, 72.

Hen shighe ne, i sember duen a Yesu, va tile sha tsembe u taven sha u lu sha ishigh ki tembeya la. Lu hen shighe ne, er i pase ken mhii u ngeren ne nahan, ashe ve zua ye. Peteru mase kaven hen shighe la er un er Orvesen na isholibo i vesen yô. Peteru mough due ken tembeya la kera, ishima na un ibo tsung je hingir gbuu. A gba yemen sha gbenda u ken gar la; iwanger i uwer u ú lu nôngon u miren la, ta hen inya nahan lu kenger hen inya yemen. Mliam iv un ken ashe poo je lu nengen tsembelee ga. Tsô a mindi mliam, a gba vaan tsung.—Marku 14:72; Luka 22:61, 62.

 Or ka nana kav er nan er isholibo i vihin tsung imba ne nahan yô, ashighe kpishi ka nan tôô ér isholibo i nan la vihi kpishi je ka u a fatyô u zungwen nan mhôônom ga. Alaghga Peteru kpa kape lu henen la. A de un isholibo na ne je kpa?

Isholibo i Peteru Er Ne, I̱ Gande u A Zungwe Un Mhôônomoo?

Taver kpishi u fan mnyoon u ken ishima, u Peteru lu ker zum u sev av ve, gba nengen akaa kposo kposo a i lu eren a Yesu la. A shi nan kpa, ishima vihi un a iyol na kpishi zum u i wua Yesu atetan, er i vande nan un ican kera la. A shi nan kpa, hanma kwa u yange Peteru una umbur er un kpa un er kwagh u seer sha ican i Orvesen na sha iyange i masetyô i uma na shin tar la nahan, ishima i yua un ker kpen kpen. Shin er Peteru ure kpishi je lu ilian ga nahan kpa, a de ér ijungwen na la i hungwa a na ga. Se fa kwagh ne nahan sha ci u ica gba ga je tsô lu imôngo vea anmgbianev nav mba ken Kristu mbagenev mbara. (Luka 24:33) Se fa keng ser, mbaapostoli mbara cica cii vaa afanyô kpishi sha ieren ve hen tugh mbu vihin kpishi, mbu ime wa shile iyol la, nahan ve sur ayol a ve asema.

Nahan se nenge ser, Peteru yange tsua u eren kwagh u hemban doon cii hen shighe ne. Or u civir Aôndo ka nana gba yô, ka mkehe u isholibo i nan er la kwagh ka a hemba gban sha mi ga, kpa ka ishima i ka nan kange ér nana mough sha, nana hide a tile sha angahar a nan vough la. (Anzaakaa 24:16) Peteru yange tese jighjigh u nan u mimi sha u za kohol a anmgbianev nav imôngo shin er ure kpishi nahan kpaa. Shighe u or nan ure kpishi shin nan lu vaan afanyô yô, alaghga a lu nan ape lun kwagh u nan tswen, kpa ka a iwasen u eren nahan ga. (Anzaakaa 18:1) Kwagh u a hembe doon u se er yô, ka u lun vea mbananjighjigh mbagenev sha er se hide se zua a agee a civir Aôndo yô.—Mbaheberu 10:24, 25.

Ka er Peteru lu vea anmgbianev nav mba ken Kristu mban ve hingir u ungwan ibaver i kpilighyol ér iyol i Yesu kera ngi shin uwar ga ye. Peteru man Yohane yevese za ape bar-war u i ii Yesu, i cir gbang gbang la lu la. Yohane, u alaghga hembe lun iyev la, za vande nyôron. Za sôôn yô, á nenge uwar la lu ivegher, tsô tamber. Kpa Peteru ti tamber ga. Shin er lu ôôn akôndo akôndo nahan kpa, a ta baala a nyôr. Uwar la lu gbilin.—Yohane 20:3-9.

 Peteru yange na jighjigh ér Yesu nder shin kuu? Sha hiihii la, yange lumun ga, shin er kasev mba jighjigh mbagenev va kaa ér mbatyomov ande hen a ve, kaa a ve ér Yesu nder shin ku nahan je kpaa. (Luka 23:55–24:11) Kpa shighe u iyange la bee la nahan, hanma ijungwen man akperan a Peteru lu a mi ken ishima cii yô bee kera. Yesu lu uma, lu or u ken jijingi u ageegh hen shighe la! A ande hen mbaapostoli nav cii. Kpa cii man a ande hen a ve cica cii yô, yange vande eren kwagh ugen ve; a er kwagh ne a orgen. Mbaapostoli mbara ôr kwagh sha iyange la, kaa ér: “Mimi je Ter nder; A ande hen Shimon!” (Luka 24:34) Apostoli Paulu kpa, yange va nger washika ôr kwagh u iyange i kpilighyol ne ér Yesu “ande hen Kefa, [u dondon] sha mi yô, lu hen mba pue kar uhar” mbara. (1 Mbakorinte 15:5) Kefa man Shimon ka ati a Peteru agen. Yesu yange ande hen a na sha iyange la, man a shi nan kpa, lu ihyongo i Peteru lu tswen yô.

Bibilo kera ôr se kwagh u yange za hemen zum u Yesu ande hen Peteru la ga. Kpa se hen ser, Peteru yange una nenge a Ter na u doon un ishima ne, er shi hide lu uma nahan a doo un je a gande, shi una zua a ian i zamber shi tesen mgem ishima na kpaa. Kwagh u hemba hangen un hen shighe la yô, lu u i de un isholibo na la. Akperan nga se ken ishima sha kwagh ne ga, se fa ser Yesu yange una de un kwaghbo, man una de un a ishima na cii je. Mbakristu mba sha ayange a ase ne, mba ve gbe ken isholibo la ve̱ umbur kwagh u yange er Peteru ne. Mayange je se hen ser se gande u Aôndo una de se asorabo a ase ga. Yesu yange dondo ikyav i Ter na vough-koko, gadia Un ‘den ior kwaghbo wuee.’—Yesaia 55:7.

Kwagh Ugen u Seer Tesen Ér I De Peteru Isholibo Na Yô

Yesu kaa a mbaapostoli nav ér ve za ken Galilia, ape vea za zua ishigh a na la. Mba za sôôn yô, Peteru kar yem ishu kôron shin Zegemnger u Galilia. Mbagenev kpaa za a na imôngo. Nahan, Peteru shi hide za hen ber u ngise kôron ishu her ne. Iov i tsoo man agôndoamnger a tan sha tso man kper u lun cusa cusa, u Peteru kôr sha ave la cii lu akaa a yange vande hoghol a mi yô. Peteru yange za ishu kôron tugh mbura nahan, hen sha kwagh u i doo u una er a uma na hen shighe u tom u Yesu u pasen kwaghaôndo shin tar la kure la je kpa? Shin yange hemba doon un u lun orkôronishu u eren kwagh akuma akumaa? A lu nan kpa, kwagh u se fe yô, yange ve kôr ishu tugh mbura ga.—Mateu 26:32; Yohane 21:1-3.

Kpa sev mbu ngur aven yô, orgen u tile sha kpetar yô, ta ikyenge kaa a ve ér ve haa ukper vev ken uwegh ku yanegh ku tsoogh. Ve er kwagh u or ne kaa ve la, nahan ve kôr ishu kpishi je kuma ishu 153! Peteru fa or u or la lu yô. Nahan a guusu shin mnger a ôô uwe a due sha tar. Ve cii mba dugh sha tar yô, Yesu na ve ishu i í mngbagh sha akausu yô. Been yô, a haa ashe sha Peteru.

Yesu pine Peteru aluer una ‘hemba doon un ishima a mban’ yô; a shi nan kpa, Yesu lu pinen un kwagh ne tesen uwegh sha ishu i ve kôr kpishi la. Alaghga kpenga u kôron ishu la ua hemba doon Peteru ishima a Yesu shinii? Yesu na Peteru ian kwa tar sha u a pase sha ishigh ki ahuraior a na agen la cii er un doo un ishima yô, di vough er u nyiman Yesu kpa Peteru nyiman un kwa tar nahan. Peteru ngur pasen er Yesu a doo un ishima yô, Yesu ôr un gbenda u una fatyô u tesen dooshima la yô; una tese dooshima la sha u hemban veren ishima sha mcivir u Aôndo a hanma kwagh ugen cii, man sha u koson shi kuran iyôngo i Kristu, ka mbadondon Yesu mba jighjigh je la.—Yohane 21:4-17.

Nahan yô, Yesu tese ér Peteru ngu un, kua Ter na a inja her. Lu u Peteru una er tom u injaa ken nongo u Kristu sha hemen u Yesu. Sha kpôô yô, kwagh ne lu ikyav i vesen i tesen ér Yesu de un  kwaghbo na elegh elegh je! Sha mimi yô, mhôônom ma i zungwe Peteru ne kôr un ken ishima shi a hen kwagh sha mi kpaa.

Peteru er tom u i na un la sha jighjigh anyom imôngo. Yange taver anmgbianev nav asema er Yesu ôr a na ken tugh mbu kpernan i wua Un la nahan. Peteru er tom u kuran shin koson mbadondon Kristu la sha ishima i legh legh man sha ishimawan kpaa. Or u i yilan un ér Shimon ne yange hingir u eren kwagh sha inja i iti na i Peteru shin Vande, i Yesu na un la, gadia a hingir or u taver, u hanma shighe yô, eren kwagh u wasen mbagenev ken nongo u Kristu. Uwashika mba uhar mba lun a mkaanem ma kundunyol, mba Peteru nger la tese ér ka or u Peteru lu vough je la. Uwashika mban hingir ityakerada i ken Bibilo i injaa hegen. Uwashika mban shi tese kpaa ér Peteru hungur ityesen i injaa i yange hen hen Yesu sha kwagh u mde u asorabo la mayange ga.—1 Peteru 3:8, 9; 4:8.

Se kpa doo u se hen ityesen i injaa ne. Se mba eren msen hen Aôndo hanma iyange ser a̱ de se asorabo a se eren un kpishi la kpa? Nahan yô, Aôndo ka una de se asorabo la nahan, se lumun a mde u asorabo la shi se na jighjigh ser kwagh ne ngu a tahav mbu wanger se je he? Shi se mba den mbagenev mba se eren kwagh a ve la asorabo ve je he? Aluer se er nahan yô, se mba kaven jighjigh u nan u Peteru la kua mhôônom ma zungwen ma Ter na la kpaa.

[Mkaanem ma sha peeji 22 la]

Peteru er akaa a shami ga kpishi a yange gba u Orvesen na una de un a asorabo a na yô, kpa ka an wase je nan soo ér Aôndo a deen nan asorabo a nan hanma iyange ga?

[Foto u sha peeji 23 la]

“Ter gema ishigh kenger Peteru”

[Foto u sha peeji 24 la]

“Ter . . . ande hen Shimon!”