U Fa Kpa?

Dugh Bibilo sha Yô, Ka Ikyav Igen i Nyi i Lu i Tesen Ér Yesu Yange Lu Or Kpôô Kpôô?

▪ Mbangeren akaa kpishi mba ve lu uma shighe u Yesu kpe kera ica lu a gba yum ga la, ôr kwagh na ken ngeren vev. Môm ken a ve yô, lu orgen u i yilan un ér Cornelius Tacitus, u nger kwagh u yiase i Mbaroma sha ikyev i ator la. Er Tacitus lu ôron kwagh u usu u yange u hia gar u Roma ken inyom i 64 la yô, a pase ér ior lu kaan ér ka Tor Nero a ne ve aahe la a er ye. Tacitus kaa ér, Nero nôngo ér una na nongoior u i yilan ú ér Mbakristu la ibo sha aahe shon. Tacitus nger wener: “Ka Pontiu Pilatu, u lu gomna la yange wua Kristu, u i zough a iti i Mbakristu sha iti na la sha shighe u Tiberiu tema tor la ye.”—Annals, XV, 44.

Shi, Oryuda u timen sha kwagh u mbayiase, Flavius Josephus la kpa ôr kwagh ter Yesu. Er Josephus lu ôron akaa a yange er, shighe u Orroma u lu gomna u Yudia, u i yilan un ér Festus kpe kera la je zan zan kar aren shighe u Albinus hingir gomna u Yudia ken inyom i 62 la yô, a kaa ér, Pristi u Tamen, Ananus (Ana) “kohol mbaajiriv mba ve lu ken Mkohol u mbaajiriv la ijiir i môm, nahan a due a Yakobu, u lu anngô u Yesu u i yilan un ér Kristu la kua mbagenev hen mkohol la.”—Jewish Antiquities, XX, 200 (ix, 1).

Yange i Yilan Yesu Ér Kristu sha ci u Nyi?

▪ Ngeren mba Ivangeli pase ér, shighe u ortyom Gaberiel va ande hen Maria sha u pasen un ér una wa iyav la, yange kaa a na ér una ii wan na la iti ér Yesu. (Luka 1:31) Sha ashighe a tsuaa la, Mbayuda kpishi nôngon u yan iti ne. Dugh ior mba i yer ve ken Ruamabera sha iti i Yesu la sha yô, Oryuda u timen sha akaa a mbayiase, Josephus, nger ati a iorov mbagenev 12 mba i yer ve sha iti i Yesu yô. Yange i yilan wan u Maria ne ér “or u Nasareti,” nahan kwagh ne na yô, i fa er Yesu ne a dugh ken gar u Nasareti yô. (Marku 10:47) Shi i va hingir u yilan un kpaa ér “Kristu” shin Yesu Kristu. (Mateu 16:16) Nahan inja i “Yesu Kristu” ér nyi?

I zua a ishember i ken zwa Tiv i í yer ér “Kristu” la ken ishember i ken zwa Grika i Khri·stosʹ, i i lu kwagh môm a ishember i ken zwa Heberu i Ma·shiʹach (Mesiya) la. Inja i asemberatii ne cii ér “U i shigh un mkurem la.” Yange i yila ior mbagenev mba ve lu uma cii shighe u Yesu va shin tar la sha iti ne. U tesen ikyav yô, yange i kaa ér Aôndo shighe Mose man Aron kua Tor Davidi cii mkurem, inja na yô, Aôndo tsua ve na ve tahav man ityom kpaa. (Levitiku 4:3; 8:12; 2 Samuel 22:51; Mbaheberu 11:24-26) Ka Yesu u a lu Mesiya u i tsengaôron ér ngu van la yange lu or u tilen sha ityough ki Yehova u vesen ye. Sha ityôkyaa ne yô, i yilan Yesu vough nahan ér “Kristu Wan u Aôndo u uma.”—Mateu 16:16; Daniel 9:25.

[Foto u sha peeji 15 la]

Foto u Flavius Josephus u i kper a kpera yô